> Uiteraard moet bij vrij kamperen rekening worden gehouden met enkele zaken. Vuurtje maken is meestal uit den boze. Soms is dat zelfs om problemen vragen, voornamelijk in bosgebieden die erg droog zijn en waar de kans op bosbrand reëel is. Er wordt niet gelachen op Cyprus met het verbod op vuur maken dat in de meeste bossen geldt. Vermijd het maken van vuur gewoon overal. Het is onverantwoord tijdens de warme maanden, droge grassen en struikgewas kunnen zo in brand vliegen. Ik heb met eigen ogen gezien hoe een man die wat takken aan het opstoken was plots de controle over zijn vuur verloor door een opstekende wind. In een tijdspanne van 5 minuten was een oppervlakte van ongeveer 100 X 50 meter aan het branden. Gelukkig was de brandweer snel ter plaatse. Vrij kamperen houdt ook in dat je jezelf nog een paar andere regels oplegt. Het komt er in feite vooral op neer dat je de omgeving niet stoort en dat de plek waar je kampeert onvervuild wordt achtergelaten. Ik heb nooit last gehad met de overheid of bewoners.

> Bij het zoeken naar overnachting in een dorp kan je vaak iets vinden door het lokale café (kafeneion) Gastenkamers zijn vaak niet herkenbaar aan de gevel, er wordt weinig geadverteerd omdat het toerisme niet echt is georiënteerd op toevallige passanten.

> Er zijn enkele jeugdherbergen op Cyprus. Reserveer best op voorhand, zeker indien je in de zomermaanden door Cyprus trekt. Larnaka en Pafos zijn het hele jaar open, Troodos is open van april tot oktober (afhankelijk van de weersevolutie). In de boswachtersnederzetting van Stavros Tis Psokas is een groot ‘resthouse’. Prijs overnachting ongeveer 15 €. Ook hier zeker reserveren tijdens de zomermaanden. In dit verslag is verder geen informatie opgenomen over ‘onderdak’-verblijf, aangezien ik altijd kampeerde. Voor dit soort informatie moet je dus zelf je huiswerk maken.

> Semi-officieel kamperen: Op enkele picknickterreinen wordt kamperen gedoogd. Het staat soms specifiek aangegeven dat kamperen toegelaten is. Enkele keren heb ik gekampeerd op deze ‘picknicksites’. Tijdens zomerse weekends ontvluchten Cyprioten massaal het platteland om in de bergen koelte te zoeken. Daarvoor zijn enkele tientallen sites ingericht, verspreid over het land, vooral in hoger gelegen delen. Sommige sites zijn uitgerust om duizenden picknickers aan te kunnen. Wat je vindt op zo’n site zijn picknickbanken, water (kranen of bronnen), vuilbakken, eenvoudige toiletten, soms barbecuestands en veel schaduw. Vuur maken is hier soms toegelaten in welafgebakende zones. Behalve de voorzieningen voor picknickers zijn er geen extra faciliteiten voor kampeerders, zoals douches. Langs enkele van deze plekken passeert E4, zie hiervoor bij de etappeverslagen.
Enkele plaatsen waar vrij kamperen uitdrukkelijke is toegestaan :
In de boswachternederzetting Stavros tis Psokas (Pafos Forest) is een officiële (eenvoudige) kampeerplek.
Op de reusachtige site van Kampi Tou Kalogirou in het Troödosgebergte.
Nabij de boswachtersnederzetting van Platania.

> Vrij kamperen: Zoals al mag duidelijk zijn heb ik zowat de hele tijd vrij gekampeerd, of beter ‘gebivakkeerd’ (= kamperen van net voor zonsondergang tot net na zonsopgang). Voor zover ik weet is er geen regel die dat verbied in Cyprus.

> Ik had vooral een tentvakantie gepland. Daarbij had ik wel gedacht om enkele malen in een pension of iets gelijkaardigs te overnachten maar doordat het moeilijk vooraf te bepalen was tot waar ik in de late namiddag kon wandelen was het erg moeilijk om een strikt wandelschema uit te werken. Zowat dagelijks moest ik mijn planning bijstellen doordat het traject anders liep dan gedacht of doordat onvoorziene hoogteverschillen de wandeltijd aanzienlijk verhoogden. Uiteindelijk is het 14 dagen vrijkamperen geworden. Voor overnachtingsmogelijkheden op het platteland contacteer je dus best CTO vooraf.

> Cyprus is een relatief duur eiland en dat geldt zeker voor hotels, pensions en gastenkamers. Buiten het zomerseizoen kan je mogelijk wel wat afdingen op de prijs en iets vinden onder 30 €.

> Kampeerinfo: Er zijn in Cyprus 5 officieel erkende campings : Larnaca, Lemesos, Pafos (Geroskipou), Pafos (Coral Bay), Polis. Prijs: Tussen 2 en 4 €.
Larnaca : De camping ligt 8 km oostelijk van Larnaca. Gezien de afstand tot Larnaca enkel te overwegen als je over E4 loopt langs de kust ten zuiden van Xylotymvou. Nadeel is dat de camping enkel open is tussen juni en oktober. Niet getest.
Lemesos : Ligt niet in de buurt van E4.
Pafos (Geroskipou) : De camping is gelegen op 50 meter van het strand. Sanitair is eenvoudig, maar de douche heeft wel warm water. Voor de rest is er qua comfort weinig verschil met vrij kamperen. Het hoofdgebouw wordt omgebouwd tot bar (en hotel?). De zee is vlakbij. De camping is gelegen tegenover het beste strand ten zuiden van Pafos, Geroskipou-beach. Geen winkels in de buurt. Open april – oktober. Als je van de luchthaven komt volg E4 en daar waar E4 de kust verlaat om landinwaarts te lopen blijf je de kustlijn gewoon volgen. Het is 2 kilometer van het punt waarop je E4 verliet. De camping staat niet aangeduid, ze ligt gewoon achter het eerste gebouw dat je tegenkomt. Vanuit Pafos-centrum neem je een bus langs de kustlijn oostelijk. Verlaat de bus aan de laatste hotels en wandel 1,5 km door langs de kust tot het einde van Geroskipou-beach waar je de camping vindt. Vanuit Geroskipou-dorp (kerk) volg de bruine borden (Tourist-facilities) naar de kust en dan oostelijk langs Geroskipou Beach
Pafos (Coral Bay) : Niet in de buurt van E4. enkel te overwegen als je een paar dagen in de Pafosregio blijft overnachten. Ligt op 10 km van Pafos maar is wel goed gelinkt met bustransport naar Pafos. Open hele jaar, niet getest.
Polis : Dit stadje ligt niet langs E4, maar de camping schijnt de beste te zijn uit het lot van 5. E4 komt wel enkele malen in de buurt van Polis. Het is dus best te overwegen om de camping te gebruiken voor een paar dagen uitblazen van de wandelinspanningen. Ligt op ongeveer 7 km van E4. Open maart - oktober. Op 500 meter van Polis, kort bij het strand.
Andere campings:
In Loutra tis Afroditis passeert E4 een camping. De toekomst van deze plek is wat onduidelijk. Het is geen officiële camping. Voor een douche moet je mogelijk uitwijken naar het Bad van Afrodite …
In Troödos Resort passeert E4 een camping, 1,5 km ten noordoosten van het centrum. Het ziet er een troosteloze plek uit van lelijke plastieken woonconstructies. Niet getest maar ook niet uitnodigend.
Peristerona??

> Buiten de picknicksites kampeerde ik meestal ook op afgelegen gebieden waar mijn verblijf onopgemerkt voorbij ging. De beste plaatsen om vrij te kamperen zijn rustige plaatsen met de aanwezigheid van water (bron). Bij het vrijkamperen op andere plaatsen is het soms even zoeken om een geschikte bodem te vinden voor je tent. Die bodem is nogal vaak stenig of begroeid met stekelige gewassen die een dun grondzeil kunnen doorprikken. Als de bodem zo hard is dat je er geen piketten doorkrijgt kunnen dikke stenen soms helpen als versteviging.

> Het E4-pad linkt de 2 belangrijkste luchthavens van het eiland, Pafos en Larnaca.

> De luchthaven van Pafos is een typische charterluchthaven, het verkeer bestaat hier vooral uit vliegtuigen vol toeristen die via westerse touroperatoren een all-in reis hebben geboekt. Vanuit deze luchthaven worden vooral de hotels in de regio Pafos en Coral Bay gevoed. Het is een relatief kleine luchthaven. Bij aankomst in de luchthaven is er gewoonlijk een vertegenwoordiging van de Toeristische Dienst open, gelegen in de bagagehal. Hier ook kan je geld pinnen. E4 begint aan een hoek van de autoparking tussen de luchthaven en de zee, op 50 meter van het luchthavengebouw.

> De luchthaven van Larnaca is de belangrijkste van Cyprus. Behalve chartervluchten is het ook de basis van Cyprus Airways en de bestemming van een aantal buitenlandse lijnmaatschappijen. Deze luchthaven is dan ook aanzienlijk groter dan die van Pafos. Ook hier alle faciliteiten, zoals een toeristische dienst bij aankomst en bankfaciliteiten. De E4-aanduidingen zijn wat moeilijker te vinden vanuit Larnaca. Wandel uit de luchthaven naar een groot rond punt hier. Ga daar links over een weg die een dam vormt over een zoutmeer. Aan de andere kant van het meer, na zowat 2 km van de luchthaventerminal, dagen E4-wegwijzers op die je (rechts) naar de moskee van Sultan Hassan Tekke brengen.

> Vanuit Vlaanderen:
Lijnvluchten: Cyprus Airways, vluchten op Larnaca : Prijzen voor tickets van 270 tot 400 voor H/T. Echte bodemprijzen zal je niet zo gemakkelijk vinden bij Cyprus Airways.
Chartervluchten: Thomas Cook Airlines en Jetairfly. Vluchten op Larnaca en Pafos. en De prijzen kunnen erg schommelen. Als je echt op jacht bent naar superkoopjes dan is de algemene regel dat je ofwel zeer vroeg boekt (een half jaar of langer of voorhand) ofwel zeer laat (vanaf 2 weken voor afreis). Afhankelijk van de bezetting van het vliegtuig kan de prijs naar de afreisdatum toe nog spectaculair dalen, maar er is natuurlijk geen garantie dat dit ook gebeurt. Het tegendeel kan zelfs gebeuren. Als het vliegtuig bijna vol is worden de laatste stoelen soms peperduur verkocht. Prijzen variëren ruwweg van 200 tot 500 € H/T. Sommige vluchten met bestemming Larnaca worden in feite niet door een chartervliegtuig van Thomas Cook of Jetairfly uitgevoerd maar door Cyprus Airways zelf. Het is dan ook vooral voor Pafos dat je soms een goedkoop ticket op de kop kan tikken. Zelf had ik wel heel veel geluk. Ik heb via de boekingsmodule van Jetairfly een last-minute geboekt naar Pafos H/T voor een bodemprijs van 108 € (H/T en luchthaventaksen inbegrepen). Dit is echt wel heel goedkoop.

> Er bestaat geen treinnet. Busverbindingen zijn eerder schaars.

> Vermijd reizen per bus op zaterdag vanaf de middag en op zondag, er rijden dan zo goed als geen bussen. In de meeste dorpen die langs E4 liggen komen geen bussen langs. Ook Larnaca en Pafos zijn niet rechtstreeks verbonden per bus. Reis via Limassol.

> Larnaca : De luchthaven ligt 6 km van het stadscentrum. Voor Limassol - Larnaca - Nicosia - Ayia Napa zijn er verbindingen met InterCitybuses . Al hun bussen passeren ook langs de luchthaven. Van Larnaca-luchthaven kan je ook een stadsbus nemen om het centrum van Larnaca te bereiken. Tussen Larnaca en Ayia Napia rijdt ook EMAN.

> Pafos : De luchthaven ligt 11 km van het stadscentrum. Vanuit de luchthaven van Pafos is geen regelmatig bustransport. Misschien kan je bij de hostessen van Jetair of Thomas Cook een busrit met één van de charterbussen versieren. Er rijden wel zeer regelmatig lokale bussen langs de toeristenhotels en kustlijn van Pafos. Er zijn zowel in Larnaca als Pafos taxi’s beschikbaar. Voor verbindingen tussen de belangrijkste steden kan ook worden gebruik gemaakt van een minibus-taxisservice. “Travel & Express” is de naam van de maatschappij die op onregelmatige uren tussen de steden shuttelt. Om van Larnaca naar Pafos te reizen nam ik in Larnaca-luchthaven de bus van InterCitybuses (7 €). De chauffeur regelde een minibus van Travel & Express voor zij die door reisden naar Pafos (8,5 €). De chauffeurs van Travel & Express zetten je af op je adres zolang dat maar binnen redelijke afstand van het stadscentrum is of op de route ligt.

> Andere bestemmingen : Er zijn ook andere bussen die in de buurt van plaatsen op het E4-traject passeren, zoals naar Platres, Troödhos of Kakopetria (voor Platania), maar het vraagt een uitgekiende planning en het is niet eenvoudig om het zo uit te stippelen dat je 's morgens en 's avonds gebruik maakt van de bus. Voor een overzicht van de buslijnen zie ook op Cyprus.com.

> Openingsuren van winkels variëren nogal. Algemeen gezien zou je een winkel moeten open vinden tussen 8 u en 19u, met een lange sluiting in de namiddag (13 -16u). Woensdag- en zaterdagnamiddag wordt mogelijk al om 14 u gesloten voor de rest van de dag. De uitzonderingen zijn echter talrijk. In gebieden met veel aanwezigheid van toeristen zijn de openingsuren ruimer en in bergdorpen openen de winkeliers naar eigen believen (vaak lange uren).

> Op de volgende plaatsen langs E4 vind je minstens één winkel: Koili, Pegeia, Drouseia, Lysos, Kaminaria, Lagoudera, Agios Epifanios, Kornos en Klavdia.
Er zijn ook een aantal plaatsen die niet direkt langs E4 liggen, maar op wandelafstand (500 m à 2 km) en waar je een winkel kan vinden, zoals Koili, Tsada, Pano Platres, Spilia, Lythrodontas,… .

> E4 passeert ook een aantal plaatsen waar genoeg toeristische passage is om er souvenirstalletjes en dergelijke tegen te komen. Je kan hier met wat zoeken ook wel het één en ander bij elkaar sprokkelen. Zo bijvoorbeeld in Loutro tis Afroditis, Kykkos en Troödhos Resort. In dit soort plaatsen vind je meestal ook restaurants en tavernes, zodat je hier zeker niet met een hongerige maag zal vertrekken. Doe je inkopen, controleer dan op de kaart waar je mogelijk een volgend bevoorradingspunt vindt en vemijd zo te veel extra kilo’s mee te sleuren. Hou iets achter de hand voor het geval je toch langer dan voorzien bevoorrading vindt.

> Ook in de kleinere dorpen vind je meestal kafeneions. Hier kan je thee, koffie, bier of een frisdrank verkrijgen. De prijzen van dranken in de kafeneions van de bergdorpen liggen iets lager dan het Vlaams prijsniveau. Soms kan je er ook een eenvoudige maaltijd krijgen. Het typisch kliënteel in een kafeneions bestaat uit de wat oudere mannelijke bevolking van het dorp. Het is geen probleem om hier als vrouw ook iets te komen drinken. Deze Cypriotische café’s zijn de ontmoetingsplaatsen bij uitstek. Er is meestal wel iemand die engels verstaat en je wandelt er bijna steevast buiten zonder dat je de rekening hoeft te betalen. In de wat afgelegen bergdorpen is gastvrijheid nog levendig. Cyprioten zijn eerder wat gesloten naar toeristen toe maar ze zullen je zeker helpen en adviseren. Dat is enigszins anders op plaatsen waar veel toeristen komen, daar krijg je al eens meer te maken met norse of onverschillige Cyprioten.

> Zeer belangrijk in een warm land als Cyprus zijn de bronnen onderweg langs het pad. In de etappeverslagen heb ik zoveel mogelijk melding gemaakt van de aanwezigheid van drinkbaar water. Aangezien water op Cyprus een kostbaar goed is stroomt het water vaak niet zomaar à volonté. Een bron of drinkwatervoorziening is vaak met een kraantje gecontroleerd. Mogelijk stromen sommige bronnen niet het hele jaar. Uiteraard zijn winter en lente de beste periodes in het jaar om met meer zekerheid water te vinden. Op de meeste etappes heb je toch 2 of 3 mogelijkheden om onderweg je watervoorraad bij te vullen.

> Op 1 januari 2008 adopteerde Cyprus de euro. Tot dan bleef de Cypriotische pond het officiële betaalmiddel. De plaatsen onderweg langs E4 waar je geld kan pinnen zijn zeer beperkt. Zorg gewoon van bij de start van je trekking dat je genoeg geld bij hebt voor de rest van je tocht. Cyprus is niet gekend als een goedkoop vakantieland. Het prijsniveau is in feite vergelijkbaar met het niveau hier, maar het land is wel omringd door andere landen met een lager prijsniveau, met name Turkije. In plaatsen met toeristische drukte, zoals Pafos of de toeristenwinkeltjes in Kykkos of Troödhos zal je te maken krijgen met prijzen die iets boven het prijsniveau van Vlaanderen of Nederland liggen. In de meer afgelegen dorpen zal je alles misschien lichtjes goedkoper vinden dan hier.

> Door de aanzienlijke hoogteverschillen (variërend van 0 tot 1700 meter) zijn er ook klimatologisch nogal verschillen. In de kustregio en de lagere delen van het binnenland (zoals Akamas) is vooral de periode oktober – april geschikt, met een voorkeur voor februari -april omwille van de lentekleuren..

> Iets waar je als wandelaar moet rekening mee houden is de jachtperiode. Die valt van 15 augustus tot einde februari, op welbepaalde dagen. Het Cypriotische jagerskorps is een wilde bende knallers die op alles schieten wat beweegt. Jaarlijks worden meer dan een half miljoen patrijzen en enkele honderdduizenden hazen afgeschoten. Uit gebrek daaraan wordt ook op reptielen en vogels geschoten of op de bordjes die paden markeren. De grond ligt bezaaid met lege cartouches van deze milieuterroristen. Ook illegale vangmethodes zoals netten worden gebruikt en honderdduizenden vogels (waaronder vele migrerende vogels) moeten er ieder jaar aan. Als wandelaar vermijd je best de dagen waarop deze moordpartijen plaats vinden. Check met de toeristische diensten of boswachters voor jachtdata.

> Van eind oktober tot eind april kan je af en toe wel te maken krijgen met regendagen. De dagtemperatuur schommelt tussen 10 en 20° in de lagere delen, 5 à 10° lager in het binnenland. Begin mei beginnen de temperaturen snel op te lopen naar 30° en meer. Van mei tot half oktober kreunt de regio onder de hitte en is regen uitzonderlijk. Vlak bij de kust kan je bij wind nog wat genieten van een iets temperende zeebries. Vanaf 1 km landinwaarts valt die invloed echter grotendeels weg en dit zijn dan ook de heetste wandelstroken op het pad. Hoogzomermaanden worden best vermeden tenzij je goed tegen temperaturen kan die oplopen tussen 30 en 40°.

> Op de hogere delen van het pad (vooral Troodos) gaat de nachttemperatuur vaak onder 0° tijdens de winter. Er kan sneeuw vallen. Tot eind april kan het vriezen ’s nachts waarna vanaf mei ook in het Troödosgebergte de temperaturen snel beginnen oplopen naar 20° tot 30° overdag. De zuivere berglucht zorgt er ook voor dat de zon krachtig kan doorstralen. In het Troodosgebergte is de temperatuur ruwweg 10° lager dan aan de kust. Het weer is een stuk onstabieler in de bergen. Vaak vormen zich tegen de middag aan wolken die voor wat afkoeling zorgen. Soms pakken die wolken snel samen in cumulonimbussen en 1 X werd ik zo verrast door een plots onweer, onaangenaam en onveilig als je net aan het wandelen bent op een hoog kaal pad.

> Zelf heb ik dus de tocht afgelegd in mei, de maand die het definitieve begin van de Cypriotische zomer in luidt. Ik vond het een goeie wandelperiode, hoewel het soms al wel net iets te warm was in de lagere delen. Het voordeel van wandelen in deze periode is ook dat er lang daglicht is ( in mei van pakweg 5u45 tot 20 u), interessant vooral als je vrij kampeert. April is wellicht ook een goeie maand, hoewel je nog moet rekening houden met af en toe een bui en een koude dag in het gebergte.

> Als je in het volle zomerseizoen in Cyprus bent zou ik overwegen om enkel in het Troödosgebergte te wandelen (E4 in combinatie met lokale paden) en wandelen op lagere hoogte te beperken tot korte stukken of helemaal te vermijden. Samengevat kan je stellen dat E4-wandelen aan de kust en in het lagere binnenland (tot ongeveer 600 meter hoogte) het best gebeurt in herfst, winter en vooral vroege lente, terwijl voor de hoogste delen vooral late lente, vroege herfst en in mindere mate volle zomer (toeristendrukte) het best geschikt zijn. Behalve de temperatuur en de daglichturen is er nog een andere reden waarom april en mei goede wandelmaanden zijn: De natuur. Zie de volgende pagina!

E 4