GR 57 Ourthe / Sentier du Nord

 

 

 

 

 

> Het is opvallend wat een rare verzameling aan kruisen, gedenkstenen en grafmonumenten je onderweg tussen Barchon en Diekirch tegenkomt. Hieronder enkele van de opvallendste gedenkstenen. Niet altijd was het mogelijk om het verhaal over de aanwezigheid van een gedenksteen of monument te achterhalen. Op de etappepagina's over GR57/Sentier du Nord vind je vaak meer detailinfo.

KRUISEN & GEDENKTEKENS

Barchon - Diekirch / Libramont (360 km)
> GR57 passeert een aantal Ardense dorpen waar het de moeite waard is om even op het kerkhof rond te lopen. Er bevinden zich nog vaak oude grafkruisen die werkelijk pareltjes zijn van beeldhouwkunst. Met name ten oosten van Houffalize kan je nog veel leistenen grafkruisen zien, zoals in Cetturu (hierboven) en Limerlé (hieronder). De meeste van deze kruisen zijn vervaardigd in lokale ateliers, vooral in de 19de eeuw, soms ook vroeger. Christelijke symbolen zijn uiteraard verwerkt, vaak ook een doodshoofd en beenderen, een voorstelling die destijds niet de macabere uitstraling had die ze nu heeft. Soms ook bijbelse taferelen, zoals de kruisafneming of symboliek die specifiek met het leven van de gestorvene te maken had. Het kruis hieronder bvb was voor een priester, pastoor Wolwert, je ziet een ciborie en een tafereeltje van zijn begrafenis met 3 priesters,wat duidt op de belangrijke sociale status van de overledene.
> Bosgraven verzetstrijders WOII Fisenne, GR57. Onderweg tussen Erezée en Soy passeer je een aantal graftombes die midden in een stuk bos zijn gelegen. Het gaat hier om graven voor Waalse verzetstrijders die op 9 september 1944 werden gefusilleerd door terugtrekkende Duitse troepen. Langs de asfaltweg Soy-Erezée staat een groot oorlogsmonument dat aan voorbijgaande toeristen vraagt om even stil te staan bij de vreselijke gebeurtenissen hier. De graven en gedenkstenen staan verspreid in de omgeving. Van de vermoorde mannen zijn er 3 afkomstig uit Soy en 5 uit het Luikse.
> Kruis John Shields Melines, GR57. VS-legerkorporaal die sneuvelde tijdens het Ardennenoffensief in dec/jan 1944. Hij was de eerste van ongeveer 200 Amerikaanse doden die hier aan de Ourthe vielen bij de harde gevechten tegen het contra-offensief van de Nazi's. De volgende km langs GR57 zijn nog enkele Amerikaanse monumenten, vooral in de buurt van het kruispunt 4-Bras.
> 4 broers Léonard Gouvy, 600 meter van GR57. De Nazi's fusilleerden hier in januari 1945 de 4 broers Léonard (Amand, José, Hervé en Aimé). Op de plaats waar nu het monument staat werden later in de winter hun lichamen gevonden. Sommige bronnen vermelden dat het de Waalse Nazileider Léon Degrelle zelf was die het bevel gaf de 4 mannen te vermoorden. Het monument staat op enkele meters van de Luxemburgse grens langs de weg van Gouvy naar Hautbillain.
> Graven en vliegtuig RAF Maulusmillen, Sentier du Nord. Bijna op het einde van WO II, op 21 maart 1945 vloog een Brits RAF-vliegtuig, de Hudson, richting Dresden. Een zending met als doel agenten te droppen achter de vijandelijke linies om te infiltreren en mee het verzet te organiseren. De Hudson werd door een Amerikaans vliegtuig onderschept en verkeerd geïdentificeerd als een vijandelijk toestel. In een paar seconden werd de Hudson in brand geschoten, hij stortte neer in het dichte Dentzerboesch, bij Maulusmillen. Commandant Helfer kon zich redden met zijn valscherm. De andere bemanning kwam om. De crew was Brits, de agenten Belgisch. 2 motoren, een deel van de vleugels en de cockpit zijn nog ter plaatse te bekijken en werden hier samen gelegd. Het grafmonument bestaat uit een gemeenschappelijk graf waarrond 6 naamstenen van de verongelukten.
>Triite Kréx Gaalgebierg, Sentier du Nord. Triite = drijfweg (voor vee), kréx = kruis. Gelegen op een kruising van zeer oude wegen, aan de voet van een berg waarop een galg stond (op de achtergrond). Op het kruis is het jaartal 1622 ingebeiteld. Het werd hier opgericht in een donkere tijd waarin oorlog, pest en armoede onzekerheid zaaiden. Mogelijk werd hier ook recht gesproken, aangezien er lang geleden een galg op de berg stond. Het kruis is in bruine zandsteen van de Eifel. De sokkel is misschien niet de originele.
> Croix de Jérusalem Beausaint, GR57. De pastoor van Beausaint ging in 1905 op pelgrimreis naar het Heilige Land. Nadat dit kruis in Jeruzalem door de Via Dolorosa werd gedragen bracht hij het mee naar huis. Het metershoge kruis werd hier nabij Beausaint in 1906 geplaatst op een plek die de Ourthe domineert.
> Veldkruis Pintsch, Sentier du Nord. Langs een prachtig oud veldwegje tussen de dorpen Pintsch en Lellingen kom je langs dit 300 jaar oude veldkruis (1711) in Eifelse zandsteen.
> Creû do Hoûrd, GR57 Bonnerue, op een mistige morgen onderweg naar Houffalize. Veldkruisen staan vaak op een splitsing van wegen of op een hoog punt in het landschap. Meestal zijn ze er niet geplaatst ter herdenking van een dode of een dodelijke gebeurtenis. Ze moesten de aardse sterveling die hier ver van zijn dorp was vooral confronteren met onderdanigheid aan het christelijke geloof. Niet zelden dienden deze kruisen ook als merkteken of als grensafbakening.
> Creû dol Beni Hesse ten Z van Bonnerue, 800 meter van GR57. Een eenvoudig kruis zit hier verstopt IN een eeuwenoude beuk. 'Hesse' is Waals voor beuk. Omtrek: meer dan 6 m, behoort tot de dikste van België. Hij staat op een hoogte van 450 meter. Mogelijk had de dikke beuk ooit een blikseminslag. Het gaat niet goed met de Beni Hesse, vooral in de rechterkant van de beuk is er nog amper sapdoorstroming, waardoor hij nogal wat dode takken heeft en vroeg vergelende bladeren. Op een foto van 40 jaar geleden zag hij er nog veel gezonder en groen uit. Een vrouw vertelde me dat ze in haar kindertijd in de boom met 6 kinderen inkropen. Vandaag gaan er wellicht nog meer in. De boom lijdt onder zijn leeftijd en zal het wellicht niet lang meer volhouden. Volgens de legende rustte Napoleon ooit nog onder zijn bladerdak. Beuken worden niet zo oud als eiken. Vermoedelijk is hij zowat 300 à 400 jaar oud. In vogelvlucht op zowat 2,5 km stond de dikste beuk van het land, de hêtre isolé. Hij stierf echter in de jaren '90.
> (Rechtse foto) Kruis Tomm, Sentier du Nord. Dit kruis dateert uit het begin van de 19de eeuw en is van Ardense blauwe steen. Een beetje in dezelfde stijl als kerkhofkruisen, maar het feit dat het bewerkt is langs beide kanten duidt toch op een veldkruis. Het is een gift van éne Michel Schwinnen.
> Kruis van Kenny Maboge, GR57. Kruis aan een boom op één van de mooiste rustplaatsen langs GR57: De Pré de Balthazar, gelegen aan de Ourthe. Volgens werklui in de buurt werd het lichaam van Kenny door wandelaars hier op deze plek levenloos gevonden. De jonge man had zich verhangen aan een boom. Nog volgens deze mannen zou het om een man uit het Antwerpse gaan die om passionele redenen zijn leven hier beëindigde.
> Herdenkingsplaatje Jimmy J. Barvaux, GR57. In een donker stuk afgelegen bos onderweg naar Wéris passeer je langs dit kleine herdenkingsmonumentje voor Jimmy J., aka d_Khale, gestorven op 21 april 2002. Deze jonge man uit Zoersel is hier op 27-jarige leeftijd uit het leven gestapt. De tekst op de steen is afkomstig van Bram Vermeulen.
> Monument Nicolas Compere Anthisnes, GR57. Monument ter ere van een verzetstrijder, afkomstig uit Seraing. De eerste die hier bij de gevechten van WO II stierf in de streek, op 13 mei 1940. Hij werd hier midden in het bos van Comblain gefusilleerd.
> Militair oorlogskerkhof WO II Hotton, GR57. Bij de aanvang van het Ardennenoffensief in 1944 leden de geallieerde troepen aanvankelijk zware verliezen. Hier werden de graven samengebracht van gesneuvelde Canadese en Britse soldaten. 666 grafstenen van jonge mannen illustreren de waanzin van oorlog. Zoals elk militair kerkhof van de Gemenebestlanden is ook dit kerkhof zeer goed onderhouden. Het kerkhof ligt langs de route Hotton - Menil, GR 57 passeert langs de ingang. Het kerkhof is altijd toegankelijk.
Startpagina > Wandelen > GR57 Ourthe + Sentier du Nord
VELDKRUISEN
> Herdenkingsplaatje Ed de Win Villers-aux-Tours, GR57. Op de kaarsrechte stam van een prachtige beuk in het Bois de Halleux is een kleine bronzen herdenkingsplaat aangebracht ter herinnering aan Ed de Win. Deze Nederlander was leraar aan het Dendroncollege in Horst (NL). Hij overleed hier op 9 september 1996. De doodsoorzaak is niet bekend.
> Kruis Jules Detroz Beausaint, GR57. Omgekomen hier door een ongeval op 1 juni 1937. Geen verdere info.
> Kapel Aloyse Prüm Gouvy, GR57. Aloyse Prüm werd dodelijk gewond bij een jachtongeval in 1923. Hij was amper 18 jaar. De wegkapel staat op Luxemburgse grond, de weg is Belgisch. Binnenin een houten kruis en herdenkingsplaat.
> Kruis Hubert Louis Ollomont, GR57. Op de hoek van een veld, aan een bosje tussen Ollomont en de stuwdam van Nisramont. Gestorven op 31 mei 1880. De tekst is amper leesbaar. Wellicht is het kruis ook beschadigd en bevond er zich een christusbeeld op het bovenste deel.
> Croix du Curé Filot, op 1,5 km van GR57. Op de plaats waar dit kruis staat vond op 16 nov 1778 een vreselijk drama plaats. Pastoor Everard Deleau uit Xhignesse was op die avond vanuit Bomal, waar hij een begrafenis had geleid, onderweg naar huis. Niet bij al zijn parochianen was de pastoor even geliefd. De broers Renard had hij vanop de preekstoel al eens geschoffeerd omdat ze bij hem nog schulden hadden...
> Croix du berger Hamoir, op 400 meter van GR57. Hubert Wéra, een herder uit Hamoir was op de avond van 18 mei 1865 onderweg naar huis met zijn kudde schapen. Onderweg werd hij verrast door een hevig onweer. De bliksem sloeg met ongekende kracht in op zijn herdersstaf en daarbij werden de herder en meer dan honderd van zijn schapen gedood. Het moet diepe indruk hebben gemaakt in Hamoir. Vlakbij werd later een kapel voor Sint Donatus (beschermer tegen bliksem) opgericht. Het kruis zelf staat op de plaats waar de ongelukkige herder werd getroffen. Het hele verhaal over dit drama kan je lezen op de etappepagina.
> Ollomont, 200 meter van GR57. De kapel en het kerkhof, inclusief de kerkhofmuur zijn geklasseerd. Rond de mooie kapel werden vroeger nog vieringen in openlucht gedaan, het altaar stond middenin onder de toren. Uiteraard stond hier vroeger een echte kerk, maar een deel van het vervallen gebouw werd in 1906 gesloopt. Rond de Margaretakapel staan veel oude grafkruisen, waaronder een twintigtal uit leisteen (19 de eeuw). Het oudste kruis is echter uit kalksteen en heeft geen inscripties, enkel een eenvoudig Christusbeeld (17de eeuw).
> Dolmen ,Wéris en Oppagne, GR57 en GR57 variante. Er zijn 2 dolmen (hunebedden) en 16 menhirs in de streek. De dolmen zijn oude grafmonumenten, ganggraven van zowat 6 m lengte gebouwd in conglomeraatsteen. De monumenten dateren uit de Keltische tijd, voorchristelijk. Er zijn allerlei theorieën en legendes rond de stenen. Het Stonehenge van België ligt hier langs GR57.... Meer info op de etappepagina.
> Middeleeuwse grafsteen Wathermal, GR57. Op het kerkhof rond de kerk van Wathermal is een zeer merkwaardige en uitzonderlijk bewaarde grafsteen te zien. De steen is in de vorm van een ezelsrug, dit soort steen wordt ook wel eens 'zadelgraf' genoemd. Een inkerving van een kruis bevestigt dat het om een christelijke tombe gaat. Datering: Tussen de 11de en de 14de eeuw. Het hoofd van de dode was niet bedekt. Een unieke tombe.
> WO II-memoriaal Anthisnes, GR57. In het bos van Comblain staat een zuil (1975) ter ere van de WO II-strijders. Zowel Russische partisanen, Belgische strijders als Amerikaanse soldaten worden hier herdacht.
>Kruis Wathermal, GR57. Wegkruis in het dorpcentrum van Wathermal. Het is vastgemaakt tegen de gevel van een woonhuis dat gelegen is aan een kruispunt vlakbij de Luxemburgse grens. In harde zwarte steen, het dateert uit 1775.
OORLOGSGEWELD
DRAMATISCHE HERINNERINGEN
FUNERAIRE KUNST
EEUWENOUDE GRAVEN

Mijn vriend,
Kom laat ons samen zingen
van alles wat verloren is
gegaan
Van alle kansen die we
misten
En alles wat we nooit
hebben gedaan

...Samen met enkele kompanen planden de Renards een hinderlaag voor de pastoor om hem eens goed de les te spellen. Ze wachtten de pastoor op, die langs binnenwegen op weg was naar Xhignesse. In de late schemering gingen ze hem met stokken te lijf. In hun woede sloegen ze Deleau dood. Het lichaam werd haastig achter gelaten in een put. Meer dan een jaar bleef het mysterie van de moord onopgelost, tot een voor de Renards bezwarend ooggetuigenverslag opdook van iemand die hen die avond in de buurt had gezien. De 5 moordenaars werden in juli 1780 aan een gerechtsboom bij Malmedy na vreselijke martelingen gewurgd.