> Start van de lange afstandswandeling Hoge Kempen aan de toegangspoort Mechelse Heide. Zo vroeg op de dag is camping Salamander, naast de ingangspoort gelegen, nog in rust gehuld. Met de inrichting van het NP vormt de toegangspoort langs camping en zaal Salamander de enige met faciliteiten uitgeruste toegang tot de Mechelse Heide. Herinrichting van deze plaats kostte 400.000 €. De toegangspoort tot het Nationaal Park was hier trouwens nog niet volledig af toen ik hier voor het eerste wandelde.

Mechelse Heide.
> Sinds 1967 is de Mechelse Heide een natuurreservaat. Het gebied is eigendom van de gemeente Maasmechelen en is zowat 700 hectaren groot. Het wordt beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos, in samenwerking met het RLKM. Het gebied vormt de kern van het Nationaal Park. Een autoweg (met parkings) die dwars door de Mechelse Heide liep en bovendien nog een sluipweg was vanuit Zutendaal, werd rond 2000 afgesloten voor gemotoriseerd verkeer.

> Het behoud van zo'n uniek heidelandschap is enkel mogelijk door menselijk tussenkomst. Heide is een typische pionierplant die goed gedijt op open voedselarme grond. Heidegebieden ontstonden vaak op onvruchtbare gronden die overgelaten werden aan loslopend graasvee. Huidig onderhoud van heide bestaat vooral uit maaien, kappen van opschietende bomen en plaggen (= verwijderen van bovenste grondlaag waardoor de struikheide kan worden verjongd). De Mechelse Heide wordt overheerst door struikheide, iets zeldzamer maar toch ook gemakkelijk te zien is dopheide. Heidegebied trekt ook een gevarieerd faunaleven aan, waaronder enkel typische soorten zoals de Heivlinder.

> Over een plankenpaadje langs de Kikbeek om dan naar de weg Opgrimbie-Zutendaal te lopen. Voor een koffie of een ander drankje kan je – voor je de weg bereikt – het fietspad naar links nemen, langs een voetbalveld om na 400 meter café Pelikaan te bereiken. Café en kleine snacks. Na een paar koffies weer terug naar de LAW. Pad steekt de weg Opgrimbie – Zutendaal over om langere tijd rechtdoor een veldweg te volgen die tussen bos en veld loopt. Rechts in de bossen op de steilrand zie je in de verte een gebouw, het is de voormalige koninklijke villa Fridhem. Het pad duikt na een flauwe bocht langs de veldrand het bos in. Een mogelijk erg modderig pad. Enkel zigzags en het gaat plots wat stijgen om dan langs de afrastering van het koninklijk domein te lopen (afrastering aan de rechterkant).

Voormalige zandgroeve SIBELCO
> De exploitatie van de zandgroeve gebeurde door SCR-Sibelco, één van de oudste bedrijven van Vlaanderen. In de 19de eeuw begon deze onderneming met het opdelven van kwartszand in de omgeving van Mol. 140 jaar later is het bedrijf een multinational met hoofdzetel in Dessel en delven ze nog steeds fijn kwartszand op, tot voor kort ook hier in de Mechelse Heide. Het Maasmechelse witzand dat hier werd opgedolven is van zuivere kwaliteit en wordt gebruikt voor de meest uiteenlopende toepassingen, van porselein over bouwmaterialen tot bindmiddel voor talloze chemische produkten. Ook voor de vervaardiging van allerlei glassoorten is dit zand uiterst geschikt.

> Na het uitdoven van de concessie vormt dit gebied een mooie toevoeging bij het Nationaal Park vormen. Samenwerking tussen Sibelco en de parkoverheid verliepen goed. In een overgangsfase kon tijdens de jaren '00 - als er niet ontgonnen werd - al gedeeltelijk over de paden in de zandgroeve worden gewandeld. Uitgeputte delen van de groeve werden al ingericht als natuurgebied nog voor de concessie helemaal uitdoofde. Op de hellingen tussen het wandelpad waarover de LAW loopt en de vijvers een stuk lager, werd al aan aktief natuurbeheer gedaan. Zo werd er struikheide aangeplant en werden er een pak jonge vliegdennen gekapt die anders in geen tijd de helling zouden verstikken voor de ontwikkeling van lagere en trager groeiende plantensoorten. In 2015 werd in de voormalige groeve het Zandloperpad opengesteld, een gebetonneerd wandelpad voor rolstoelgebruikers. Het betonneren van dit pad in het Nationaal Park lokte wel kritiek uit.

> Einde even stijgen op een wal, het Nationaal Park uit en samen met GR 561 links over een keienpad, tussen de parkrand en een aantal moerassige vijvers met riet. Hou de padbewegwijzering nauwlettend in het oog want de route volgt enkele snelle richtingveranderingen.

> Ook het GR-pad 561 loopt hier, maar voorbij het hoogste punt verlaten we dat pad al, de tekens van de lange afstandswandeling Hoge Kempen gaan rechts over een pad dat de zuidelijke rand van de zandgroeve en de vijvers een hele tijd volgt.

Ecoduct Kikbeek
> 'Ontsnippering' was het toverwoord toen de plannen voor een Nationaal Park werden ontvouwd. Verbinding van de verschillende natuurgebieden dus. Belangrijkste hindernis is de snelweg E314. De oplossing om het migratiegebied van dieren te vergroten was de bouw van een ecoduct dat het natuurgebied van Kikbeek verbindt met de Mechelse Heide. Door middel van 2 kokers wordt het wegverkeer nu over versmalde rijstroken onder een brede grondlaag geleid. De bouw van het ecoduct vond plaats van juni 2004 tot maart 2006. Prijskaartje: Ongeveer 4,6 miljoen €, niet volledig betaald uit het Ministerieel budget voor mobiliteit, maar ook 50 % door Leefmilieu. Dit is niet het eerste ecoduct in Vlaanderen, in 2005 opende al een ecoduct over de N25 in het Meerdaalwoud (Bierbeek). Het ecoduct is niet ontoegankelijk voor wandelaars of andere recreanten, maar het wordt zeker niet gepromoot.

De migratiemogelijkheid voor dieren is de primaire functie van het ecoduct. Onderzoek van het gebruik van het ecoduct tonen dat dit een succesvol project is. Via nachtcamera's en sporenonderzoek weet men dan niet enkel insectensoorten de overbrugging gebruiken maar kikkers en salamanders en groter wild: Hazen, marterachtigen (oa hermelijn en bunzing), vossen, reeën en zelfs groepen everzwijnen. Afrastering naast de autosnelweg moet voorkomen dat dieren verongelukken door autoverkeer. Er zijn verder ook een aantal minder opvallende constructies die de bos- en heidegebieden verbinden, zoals ondergrondse doorgangen, met name voor marterachtigen en dassen. Enkele bruggen van afgesloten wegen zijn ook hervormd tot ecopassages, eigenlijk niet zuiver ecoducten. Tijdens de volgende etappe zullen we over zo'n brug lopen, het ecoveloduct van Wiemesmeer.

Natuurgebied Kikbeek
> Hier werd meer dan 30 jaar fijn witzand gewonnen. Sinds 2001 krijgt natuur hier weer alle kansen. De LAW raakt enkel de rand van het gebied. De helling van de groeveputten werden nadien aangepast om een maximale diversiteit aan flora en fauna tot ontwikkeling te brengen. Pionierplanten hebben de groeve ondertussen al snel overgenomen: Verschillende heidesoorten, berk, veengrassen enz... Fjordenpaden zorgen voor beperkte begrazing.

Koninklijk domein Fridhem
> Villa Fridhem was privé-bezit van koning Boudewijn. Tesamen met Fabiola verbleef hij hier vaak in het weekend, het was hun favoriete buitenverblijf. Inspiratie voor de naam van de villa vond Boudewijn in die van het Zweedse zomerpaleis van zijn grootouders. Na de dood van Boudewijn in 1993 kwam Fabiola hier nog zelden. In zijn testament had Boudewijn laten noteren dat hij een deel van het omliggende domein schonk aan de slotzusters van de orde van Bethlehem en Maria-ten-Hemel-Opgenomen. Die orde zocht voor haar zusters al een tijd naar een rustig gelegen stuk grond in Limburg, ook al omdat ze naar tradtionele kartuizertraditie absoluut geïsoleerd in stiltegebied willen leven en bidden. Ondanks het feit dat de kloostergrond in een zone ligt die staat ingetekend als natuurgebied, werd aanvankelijk een bouwvergunning afgeleverd.
> Vooral natuurverenigingen vochten eind jaren '90 de bouwvergunning juridisch aan. De media hadden een vette kluif aan de heisa die daarop ontstond als gevolg van het juridisch getouwtrek van intrekken en weer afleveren van een bouwvergunning. Het klooster met zijn cellen is er uiteindelijk toch gekomen en gebleven ondanks de vernietiging van de vergunning door de Raad van State in 2009. Met de opmaak van een nieuw en door de Vlaamse overheid in 2015 goedgekeurd milieu-effecten-rapport + gelobby is er ook regularisatie gekomen. Meer zelfs, het klooster mag nog beperkt uitbreiden in de toekomst.

De kloostercellen liggen midden in het Nationaal Park, in vogelvlucht op 1 km achter de villa. Hoewel het bestuur van het Nationaal Park aktief pleitte voor de verwijdering van zonevreemde elementen in het natuurgebied lijkt men in dit geval wat vanaf de zijlijn toe te kijken.

Natuurreservaat Ziepbeek
> Tesamen met de Mechelse Heide is dit het het meest waardevolle stukje natuurgebied van het Nationaal Park. Terwijl op de Mechelse Heide vooral vegetatie groeit die een droge bodem is genegen (met name struikheide), is dit gebied veel vochtiger (meer dopheide hier). De waterrijkdom van dit gebied is vooral afkomstig van kwelwater, water dat spontaan opborrelt uit de bodem nadat het hogerop als neerslag neerkwam op het plateau. Poelen, plassen en vochtige wastine vormen de hoofdmoot van deze 161 hectaren grote brok stille natuur ten westen van Opgrimbie en Rekem. Dit wild gebied vertoont op het eerste zicht eerder wat gelijkenissen met de vegetatie op de Hoge Venen.

> Terwijl de Mechelse Heide volop bloeit in augustus is het beste wandelmoment in de vallei van de Ziepbeek de maand juli. Dopheide staat hier dan volop in bloei. Dopheide groeit in een veel natter milieu dan het minder veeleisende struikheide. In deze vochtige omgeving bloeien echter ook nog enkele plantensoorten die zeldzaam zijn in Vlaanderen, zoals het mooie geelbloemende beenbreek (bloeit in juli) en de klokjesgentiaan.

Gagel
> Dit is een struikplant die hier van nature voorkomt bij ons in een habitat van nogal zure, natte grond. Eeuwenlang al worden delen van de plant gebruikt voor medicinale toepassingen en voor allerlei bereidingen. Hoewel de dikke bladeren eerder aan een zuiderse plant doen denken komt hij enkel voor in een vochtig noordelijk klimaat. De katjes kunnen het éne jaar vrouwelijk en het andere jaar mannelijk zijn. Toepassingen: De gele bloemknoppen voor verfkleuring, medicinaal gebruik om kiespijn te bestrijden, de bladeren als vervanger van hop in bier. In opdracht van Natuurpunt wordt 'gageleer' gebrouwen te Lochristi, bier met het gagelaroma. Het wordt beperkt verkocht in een aantal bezoekerscentra van Natuurpunt.

Pietersheim
> Op een kleine kilometer van de langeafstandswandelroute gelegen ligt de kern van Domein Pietersheim. Vandaag is de oude burchtsite Pietersheim een van de toegangspoorten tot het Nationaal Park Hoge Kempen. Ooit was er een machtige waterburcht, door oorlogen en belegeringen werd ze al grotendeels en meermaals verwoest in de 16de en 17de eeuw en was ze daarna nog gedeeltelijk in gebruik als kasteel van de machtige De Merode's.

> Het huidige kasteel, vlakbij gelegen en opgetrokken op het vroegere neerhof door De Merode, dateert uit 1926 en is dus niet eens 100 jaren oud. Het werd in 1971 eigendom van de gemeente Lanaken en in 2016 doorverkocht aan Gelderburg Estates voor bijna 1 miljoen €. Er zijn een restaurant en seminatiefaciliteiten aanwezig. De Waterburcht werd in de jaren '00 wat opgeknapt. De ruïnes werden geconsolideert en wat aangepast om als bezoekerscentrum voor het Nationaal Park en voor evenementen te functioneren. Het park rond zowel de ruïnes van de waterburcht als het nieuwere kasteel, zijn toegankelijk voor bezoekers.

> De groei van die klokjesgentianen biedt ook een habitat voor een biezondere vlinder: Het gentiaanblauwtje. Het levensproces van deze vlinder is zeer delicaat en apart: De volwassen vlinder zet zijn eitjes af op de bloem van de klokjesgentiaan. Aanvankelijk leven de jonge rupsen van de bloemknoppen maar dan moeten ze het geluk hebben om te worden versleept naar een nest van mieren. Die zijn immers verzot op de zoete stof die de rups afscheidt. Geven en nemen: In het mierennest eet de rups miereneieren vooraleer ze verpopt. De fase van pop naar vlinder is een kritiek moment: Als vlinder is het gentiaanblauwtje niet langer een vriend voor de mierengemeenschap maar een uit te schakelen indringer. De vlinder moet dus zo snel mogelijk uit het nest geraken. Lukt dit dan kan weer een nieuwe generatie geboren worden... Geen wonder dat het gentiaanblauwtje zeldzaam is omwille van zijn delicaat ontwikkelingsproces dat afhankelijk is van de al even zeldzame klokjesgentiaan en van bepaalde mierensoorten.
> De vallei van de Ziepbeek is in Vlaanderen ook de belangrijkste broedplaats in Vlaanderen voor de nachtzwaluw. Deze vrij grote vogelsoort heeft - behalve zijn spitse vleugels – eigenlijk weinig gemeen met andere zwaluwsoorten. Hij jaagt vooral 's nacht op insekten en rust vaak op de grond. Daar legt de vogel ook zijn eieren. De nachtzwaluw heeft dan ook een pluimenpak in schutkleur om niet op te vallen. Sinds 1970 is de vallei van de Ziepbeek erkend als natuurreservaat.

> Hier op de steilrand zijn er stroken met stevig wat keien in, af en toe loopt je langs een grotere zwerfsteen. Het pad gaat dalen, loopt over een breed pad langs bos van een erg gevarieerde samenstelling en draait links. Je loopt dan wat door gemengd bos van grove den en eik om na een open plek rechts een fietspad te nemen over zowat 500 meter. Daarna links zigzag door een bos om over een breed pad dan naar de brug over de snelweg E314 te wandelen. Onder de snelweg dadelijk rechts tussen de snelweg en camping Kikmolen. Op enkele honderden meters (maar niet op de LAW) ligt het ecoduct Kikbeek.

> Bij de eerste venige plassen ontdekte ik gagel. Ik had al wel van de plant gehoord. Even testen door enkele blaadje te wrijven tussen de vingers, jawel gagel, een heerlijk aroma komt uit de bladeren vrij.

> We volgen het komende half uur een wirwarpadentraject door de groene rand net ten noorden van het Lanakense centrum. Het leidt ons ondermeer over plankenpaden, tussen paardenweiden, langs de rand van verkaveling en door de beboste vallei van Asbeek. Ter hoogte van wissel 78 gaan we links een rechter pad vervoegen dat de naam "Sprokkelstraat" draagt maar hier onverhard is. We volgen dit pad over 1,7 km.
> Even daarna de vrij drukke N77 over die hier de rand van het Nationale Park volgt. Strikt genomen zijn we nu weer buiten het Nationaal Park en dat voor de volgende 30 km!
> Na de oversteek van de N77 volgen weer zigzags, waarbij je over enkele zeer natte stroken, loopt, een pad langs de meest natte stukken is makkelijk te vinden. Een mooie heksenboleet onderweg. Een eind verderop kom je in het natuurgebied Hoefaert, beheerd door vzw Orchis. We wandelen hier tijdelijk op het grondgebied van Munsterbilzen. De kapel die er zou moeten staan even later lijkt helemaal verdwenen. Het pad loopt daar rechts door de lange lindendreef die wellicht ooit bij de kapel hoorde.

> Wat verder splitst GR 5 tijdelijk af van het HK-pad. Terwijl de GR een ommetje maakt langs de hoeve Kriekaart gaat het HK-pad rechts om 15 minuten later een ingesneden beekvallei te bereiken. Kort daarna scherp links bij een bank. Je loopt langs een natuurgebied waar stevige Schotse Hooglanders voor het beheer van de natuur zorgen. De beesten moeten wel flink worden bijgevoederd heb ik de indruk. Kort daarna nogmaals scherp links over een breed pad dat langs enkele gemaaide weiden loopt. Hier zag ik een plantje dat ik niet kende, blijkt rechte ganzerik te zijn. En een onbekend vlindertje, prachtig dieporanje gekleurd op de binnenvleugels. Spijtig dat ik hem niet heb kunnen fotograferen.

> We nemen niet het pad dat langs deze hoge rustbank loopt, maar wandelen rechtdoor verder langs de steilrand. Hier volgen we ook een tijd de paarse tekens van een Premiumwandelroute. Even later dalen we de vallei in en kruisen daarbij over een plankenpad een moerassig gebied, gevormt door toevoerwater naar de Ziepbeek. We stijgen weer licht over het kronkelpad en draaien verderop links mee langs de steilrand van eerst de Langenberg en daarna de Molenberg. Links van ons meer verre uitzichten over de Zijpbeekvallei. Voorbij nog een aardig geplaatste rustbank gaan we weer wat dalen en wandelen er met een paar padwissels door door een gedeeltelijk nat gebied van naaldbos en loofwoud.

> We komen uiteindelijk op een breed pad en gaan er rechts om dit vrijwel kaarsrechte pad over zowat 800 meter te volgen. Het eindigt bij de verkeersweg Daalbroekstraat, die we onmiddellijk kruisen om op een goed gescheiden bospaadje de weg naar rechts even parallel te volgen. Kort daarna links en we verlaten een halve minuut later de paars gemarkeerde Premiumwandeling om in het spoor te lopen van wandelingen met gele en groene tekens.

> De tocht loopt nu door het vrij dichte en droge Neerharenbos en we komen op een kruispunt van verscheidene paden. Even goed letten op de tekens van de langeafstandswandeling hier. Dadelijk rechtdoor - rechts - links met de gele en groene tekens op de wandelbordjes.

> 700 meter verder gaan we op een ander padenkruispunt links verder door het Neerharenbos. Dit recht pad brengt ons na 800 meter bij wissel 71, waar we links gaan. Wie echter wil inkorten met bijna 3 km en doorsteken over een leuk traject (1,8 km) dat flirt met de steilrand van het Pietersheimbos, kan ook de rode en gele wandeling blijven volgen tot wissel 79, waar je naar rechts weer aansluit op de langeafstandswandeling. Hier volgt de langeafstandswandeling Hoge Kempen weer een volledig eigen traject. Verderop een afslag links nemen om kort daarna naar rechts weer een lokaal pad (rode driehoeken) te vervoegen. Het voert ons na een paar snelle padwissels onderweg tot bij een lange rechte bosweg. Links daar, we wandelen langs half open landschap van hooiweiden aan de ene zijde, bos aan de andere zijde. Indien je tot bij het kasteeldomein van Pietersheim wil wandelen blijf je via de toegangspoort van het Nationaal Park nu de hele tijd rechtdoor wandelen maar de langeafstandswandeling gaat na 500 meter op dit pad echter links om dadelijk bij het onthaalpunt aan de kinderboerderij te komen.

> Op de vele berkenbomen in het bos links groeien nogal wat berkenzwammen, naast allerlei andere paddenstoelen. Als het bos wat opent heb je op je linkerzijde een uitkijkrustbank, ideaal om even te verpozen en volop te genieten van het uitzicht over het veel lager gelegen natuurreservaat Ziepbeek.

> Na 300 meter al dadelijk rechts de steilrand op, klimmen naar een uitzichtpunt over de Mechelse Heide en over schier onmetelijke bossen. Dit stukje van de LAW is een klassieker, bovenaan heb je een schitterend zicht over de in augustus paars gekleurde zee van heidestruiken. We zijn hier al meteen op het hoogste punt van de Hoge Kempen: 104 meter boven de zeespiegel. Boven de uitgestrekte bossen in de verte pieken de toppen van oude mijnterrils en van een 'mijnkathedraal', een kerk gebouwd voor de mijnwerkers in de cité.

> Het pad kruist de Bezoensbeek, komt op een rustig asfaltje (naar links) om bij een picknickbank dan over een graspad wat te stijgen en bij meer asfalt rechts te lopen. De lange afstandswandeling Hoge Kempen loopt nu door de wijk Broek, waar je met een paar zigzags alweer door bent. Uit de bossen rechts piept de uitzichttoren die ook de toegangspoort Lieteberg markeert. Hier hou ik het voor bekeken voor vandaag.

> Info over de nabijgelegen toegangspoort Lieteberg op de volgende pagina.