> Langs het wandeltraject van Streek-GR Waas- en Reynaertland staan op een aantal plaatsen die worden gerelateerd met het Reynaertverhaal rustbanken opgesteld. Zeven in totaal. Niks bijzonders misschien was het niet dat de routeverloop van het huidige lange afstandspad eigenlijk mee werd bepaald door de plaatsen waar ze staan (en niet omgekeerd). Een Reynaertbank is dan ook geen gewone rustbank. Er worden telkens in gotisch schrift 2 versregels uit het Reynaertepos geciteerd op de bankrug en er is een eenvoudig, geschilderd Reynaerttafereeltje aangebracht. De Reynaertbanken hebben inmiddels zelfs een emotionele-historische waarde, de oudste groep van rustbanken staat er al sinds 1955! Ze werden geplaatst naar aanleiding van de opening van het eerste Reynaertpad in 1955, toen eigenlijk enkel een autoroute (zie ook bij de padgeschiedenis).
Startpagina > Wandelen > Streek-GR Waas- en Reynaertland
Absdale
Reynaerdofielen in 1955 bij de Reynaertbank te Nieuw-Namen: Broeder Aloïs en Pr Jozef De Wilde. (afb Bib Wasiana)
Reynaertbanken
> Stimulator van die Reynaertbanken was vooral 'vossenjager' Broeder Aloïs (Jan Vandervee) (1881 -1973), de man die gelijktijdig en voor het eerst 'de geografie van de Reynaert' liet publiceren (in het VTB-tijdschrift). Broeder Aloïs ontwierp het concept van de banken, de geschilderde tafereeltjes werden door Lokeraar Romain Goeters (1916 -1996) gemaakt en de banken werden bekostigd door de Vlaamse Toeristenbond (VTB - VAB). De eerste banken hadden een betonnen onderstel met houten zit- en rugdeel.
> Het lijkt wat vreemd om een cultureel-toeristische autoroute te voorzien van rustbanken. Enerzijds was het de bedoeling dat een autotoerist ook uit zijn auto kwam en er waren toen al vage wensen om ooit ook een wandelroute te maken (in de jaren '50 maakte vooral autotoerisme opgang ten nadele van wandeltoerisme). Anderzijds waren de banken niet zomaar rustbanken maar vormden ze een fysieke herkenning van de plaatsen die worden gerelateerd met het middeleeuwse verhaal. In die zin vormden de rustbanken met hun Reynaertverzen en -afbeeldingen ook attraktieve aanknopingspunten met het Reynaertverhaal.
> Op 30 mei 1955 werd de eerste Reynaertroute officieel ingereden en elke Reynaertbank werd passend 'ingezeten' door twee BV's uit de culturele of literaire wereld. Onder de meest gewaardeerde eregasten was ook Stijn Streuvels die een eigen versie van het Reynaertverhaal heeft geschreven. Sommige gemeenten hadden de gewoonte om tijdens het winterseizoen hun Reynaertbank weg te nemen en op te bergen tot de lente. Dat lijkt nu niet meer het geval te zijn. Nogal wat van de oude Reynaertbanken hebben in de loop van bijna 70 jaren veranderingen ondergaan. Sommige werden al eens vernield, raakten versleten of werden verplaatst als gevolg van herinrichting van de omgeving. Het leuke is dat de meeste toch de tijd hebben overleefd, meer zelfs: Sommige werden mooi gerestaureerd en inmiddels zijn er her en der ook op meer locaties Reynaertbanken verschenen. Vandaag kan je dus langs Streek-GR Waas- en Reynaertland nog heel wat Reynaertbanken ontdekken, ze vormen eigenlijk leuke speuronderwerpen op je lange zwerftocht door Reynaertland.
> Hieronder de Reynaertbanken die je onderweg tussen Lokeren en Hulst tegenkomt op je tocht.
> Streek-GR Waas- en Reynaertland passeert dus 6 van de 7 banken die in 1955 werden ingehuldigd bij de opening van de Reynaertroute. Toch opmerkelijk dat ze er nog allemaal zijn na bijna 70 jaar. De zevende bank staat in Oudenbos, ten westen van Lokeren en ligt helemaal niet langs het huidige traject van de Streek-GR. Nog een opvallende bank, die zeker niet mag worden vergeten is die in het stadspark van Sint-Niklaas.
> Km 164 Nieuw-Namen. Pleintje Hulsterloostraat - Kauterstraat.
'"Int oostende van Vlaenderen staet
Een bosch ende dat heet Hulsterloo"

Eerste Reynaertbank, gelegen net langs de Nederlandse kant ven de grens, als je Nieuw-Namen verlaat. In de middeleeuwen stond in de omgeving van het verdwenen dorp Namen de priorij van Hulsterlo. In het bos dat er toen bij hoorde, zou Reynaert een schat verborgen hebben. Toen ik ze de eerste keer zag in 2009 stond de bank er vervallen bij maar in augustus 2010 is ze weer helemaal opgeknapt (foto).
> Km 152 De Klinge. Op 500 meter van de Streek-GR. Waar je de voormalige bedding van spoorlijn 54 verlaat, ga je 100 meter rechts de Koningstraat in, gemarkeerd als variant GR-traject. De bank staat bij de rotonde, onder een berk.
'"Weet stu waar kriekeputte steet
Cuwaert sprac of ict weet"

Reynaert spreekt in zijn verklaringen aan Koning Nobel over de Kriekeputte bij Hulsterlo, een plaats waarvan het bestaan hem wordt bevestigd door Cuwaert, de haas. En ook de berken waarover Reynaert het had zijn present. De bank stond in 1955 oorspronkelijk een 200 meter verder. In 2018 werd ze gerestaureerd volgens het originele ontwerp.
> Km 139 Stekene. Aan de voormalige bedding van spoorlijn 77, bij een 'Reynaertparkje' en een GR/LF-wegwijzer.
"Dats een de meeste wildernisse Die men hevet in eenich rike"
Dit mooie 'Reynaertparkje' werd geopend in juni 2004. De beelden (van kunstenaar Albert De Smedt) stonden tusen 1991 en 2004 oorspronkelijk opgesteld achter de kerk van Stekene. De bank met de Reynaertverzen is een 2004-kopie van de bank die staat opgesteld bij het verlaten van het Stropersbos, maar dan zonder geschilderd tafereeltje en de verwijzing naar 'De Trompe'. Op het grondgebied van de huidige gemeente Stekene was de verdwenen abdij Boudelo gelegen waar lekenbroeder Willem zijn beroemde middeleeuwse versie van het Reynaertverhaal neerpende.
> Km 117 Daknam. Middendam. Langs het pad voor je bij het dorpscentrum komt.
'"Nobel die coninc hadde ghedaen.
Sijn hof craeyeren overal"

Zittend op de rustbank heb je een zicht op een groene vlakte waar mogelijk een vesting stond die eigendom was van de Graven van Vlaanderen. De perfecte setting voor Koning Nobel om hier zijn hofzitting te houden en waar hem de gruwelen ter ore kwamen die Reynaert had aangericht onder de dieren. De bank is mooi onderhouden
> Km 116 Daknam. Dorpsplein.
'"Coppe R.I.P.:
Hier leghet Coppe begraven
Die reynaert die vos verbeet"

Amper 1 km van de vorige Reynaertbank staat bij de kerk nog een bank. Met wat fantasie zie je vanop de rustbank de begrafenisstoet voor de kip Coppe voorbijtrekken. Coppe werd begraven onder een linde en een sjieke marmeren grafzerk. Precies dus waar de bank nu staat...Er is iets grappigs aan de versregels op de rustbank. Meestal heb je 2 opeenvolgende verzen, hier springt men van vers 461 naar 463. 461 + 462 lezen als volgt:
"Hier leghet Coppe begraven
Die so wale conste scraven"
, wat zoiets betekent als 'Hier ligt Coppe begraven, hoe schoon scharrelde haar poot' Dat laatste kan dubbelzinnig worden geïnterpreteerd en wellicht was dat ook de bedoeling: Coppe, de wulpse kip dus. Misschien vond Broeder Aloïs, die de gepaste versregels koos, die regel 462 dus niet zo 'opvoedend'...
> Km 92 Belsele. Bij de kerk.
"Daer na qauemie an Isegrime, Bi belsele onder eenen boom"
Belsele wordt specifiek genoemd in het Reynaertverhaal, hoewel ook hier wel eens verwarring met Bazel kan zijn. Reynaert ontmoette er zijn oom, wolf Isegrim. De oude linde waaronder de bank in 1955 werd geplaatst (toen ingezeten door Stijn Streuvels) is inmiddels geveld en door de herinrichting van het plein verschoof de bank enkele keren op het plein. Toen ik ze in 2009 voor het eerst zag, stond de bank uit 1955 er nogal ongelukkig gerestaureerd bij. Ze werd vervangen in 2011 door een nieuwe bank, gemaakt uit kastanjehout van een omgewaaide boom en ze staat toepasselijk weer onder een boom. De foto hiernaast is genomen in 2012.
> Km 148 Stekene - Tromp. Aan de uitgang van het Stropersbos, bij de N 403 Hulst - Sint-Niklaas.
"In de Trompe
Dats een de meeste wildernisse
Die men hevet in eenich rike"

De plaatsing hier van de bank staat eveneens in verband met Hulsterlo en de Kriekeputte, waar Reynaert verklaarde zijn schat te hebben verborgen. In één van de middeleeuwse handschriften komt het woord 'tromp' voor bij de plaatsbeschrijving van de mysterieuze 'Kriekeputte'. Die 'tromp' verwijst mogelijk naar de naam van een oude herberg in de buurt gelegen en waaraan ook de oude wijk haar naam dankt. De link met de oude herberg is echter zeer twijfelachtig.
> Km 86 Sint-Niklaas. In het stadspark De Vidts en langs het pad gelegen. De bijzondere Reynaertbank van Sint-Niklaas vormt een prachtig geheel met het Reynaert-standbeeld van kunstenaar Albert Poels. Bank en beeld werden geschonken door de Vlaamse Toeristenbond in 1958, dat was beloofd in 1955 bij de opening van de eerste Reynaertroute in hoofde van hun voorzitter Jozef Van Overstraeten. Het Reynaertbeeld van Albert Poels is misschien wel het mooiste van de vele Reynaertbeelden die je vandaag aantreft in het Waasland. Zoals vele afbeeldingen van Reynaert is ook nu zijn nakende pelgrimtocht het onderwerp. In het mooie lijnenspel van het beeld zit het karakter van Reynaert mooi verwerkt. Deemoedig en onderworpen neemt hij in krokodillentranen afscheid van het hof van koning Nobel om aan zijn boetetocht te beginnen, gekleed in pelgrimspij met -hoed en met een pelgrimsstaf tussen zijn hangende pootjes. Wie het Reynaertverhaal gelezen heeft weet echter dat achter Reynaerts vrome voornemens schijnheiligheid schuilt. De oren van de sluwe vos staan dan ook spits omhoog en in zijn kop sluimeren wrede plannen... Het beeld van Albert Poels werd gemaakt uit Duitse rode zandsteen. De bank uit de jaren '50 is een ontwerp van architect Jozef Willems. Dit is een ideale setting om op je tocht langs het Reynaertpad enkele hoofdstukken te lezen uit het Reynaertverhaal. Vreemd genoeg staan bank en beeld naar de drukke Parklaan gedraaid en niet naar het park.
> Andere Reynaertbanken: Behalve de eerste groep van 1955 zijn er nadien ook nog banken bij gekomen, ze liggen buiten de hierboven vermelde bank te Stekene-Gravejansroute, niet langs het Reynaertlandlangeafstandspad.
* Oudenbos: Bij de kerk, geplaatst ter vervanging van de vernielde Reynaertbank die langs de Nonnenbosweg stond. Onderweg met zijn neef Grimbeert (de das) maakt Reynaert bewust een ommetje langs een klooster van 'zwarte nonnen', waar de loslopende kippen en hanen hem weer op slechte gedachten brengen...
Verzen:
'"Nu was Buter rechter vaert.
Een prioreit van swarten nonnen"

("Nu was terzijde van het pad waar zij aan waren begonnen, een klooster van zwarte nonnen")
* Oudenbos: Langs de Nonnenbosweg bij een kapel. Hier stond sinds 1955 al één van de zeven eerste Reynaertbanken. De tekst was dezelfde die later werd gebruikt voor de bank bij de kerk van Oudenbos. De Reynaertbank werd vernield, waarschijnlijk in de jaren '80 (?), een terreinwagen reed ze kapot. Ter vervanging kwam de eerdergenoemde bank aan de kerk van Oudenbos maar in juli 2009 liet de gemeente Lokeren ook een nieuwe bank plaatsen op de oorspronkelijke plaats van 1955. Lokale kunstenares Myrianne Matthys schilderde er het passende tafereeltje bij. Het verhaal over Reynaert's 'ontmoeting' met de onfortuinlijke hoenders van het nonnenklooster wordt hier verder gezet met de tekst op de bank. De plek lijkt wel gedoemd, zoals Reynaert hier de hoenderveren in het rond liet vliegen, liet in maart 2012 (vermoedelijk) een vrachtwagen de planken in het rond vliegen. De chauffeur pleegde dan vluchtmisdrijf. Alweer vernield dus.
Verzen:
"Daer na gaf Reinaert eenen spronc
So dat dien hane die plume stoven"

(Reynaert maakte een sprong, waarna de hanenveren in het rond vlogen)
* Moerbeke-Waas: Park gemeentehuis. Geplaatst op 15 oktober 2005 en geschonken door het Intergemeentelijk Project 'Land van Reynaert'. Gerestaureerd in 2014. Het opschrift zijn de allerlaatste versregels uit het Reynaertverhaal.
Verzen:
"Met Syrapeel datsi ghinghen
Ende maecten pays van allen dinghen"

(Ze gingen mee met Syrapeel (het luipaard) en verzoenden zich geheel).
* Kieldrecht: In het gemeentelijk ontmoetingscentrum Ermenrike (binnen!), naast zwembad 'Kriekeputte'. De bank is gemaakt door de leerlingen van het GTI-Beveren en werd geplaatst op 9 juni 2002, ter gelegenheid van de opening van het ontmoetingscentrum. De naam Ermenrik is een symbolische verwijzing naar de rijke koning Ermenrik wiens schat Reynaert gestolen had en verstopt ergens te Hulsterlo. Overdrachtelijk verwijst die schat vandaag naar de schat aan talenten die in het cultureel centrum een podium krijgen.
Verzen:
"Hier gheve ic di up den scat
Die wijlen Ermelinc besat"
* Hulst: In het privé-zwemcomplex Reynaertland, geschonken in 2001 door de gemeente Hulst ter gelegenheid van de overdracht en heropening van het geprivatiseerde zwemcomplex.
verzen:
"So quam Brune in die riviere
Ende ontswam hem allen sciere"

"Zo sprong Bruun (de beer) in de rivier en kon hij al zwemmend ontkomen"
* Absdale: Tussen Hulst en Axel, aan de Tolweg. Geplaatst in 1995, vernieuwd in 2010.
Verzen:
"Hughelijn metten cromme beene
ende was gheboren van Absdale"

*Hijfte: Bij Lochristi. Hijfte-Center. Bank is geplaats aan de calvarieberg op 11 juli 2001, tesamen met een beeldengroep. Geschonken door de Marnixring. De sluwe vos Reynaert maakte koning Nobel wijs dat op een plek tussen Hijfte en Gent samenzweerders een plan hadden beraamd om hem van de troon te stoten.
Verzen:
"Ende zwoeren daer an twoeste velt
Alle vive des coninx doot"

(En in het woeste veld daar hebben allen de dood van de koning gezworen)
*Hijfte: Pleintje Hijftestraat - Hijfte Center. Geplaatst in 1986.
Verzen:
"Ende quamen teenen dorpe hiet Hijfte
Tussen Hijfte ende Ghend hilden si haer paerlement"

(En ze trokken naar het dorp Hijfte. Tussen Hijfte en Gent hielden ze samenspraak)
> Behalve Reynaertbanken zijn er langs de wandelroute nog vele standbeelden en andere kunstobjecten die verwijzen naar het Reynaertverhaal in het Waasland.
Streek-GR Waas- en Reynaertland - 175 km