> Zoals nogal wat lange afstandspaden in Wallonië en Luxemburg ligt de oorsprong van dit pad bij de dynamische padenontwikkelaar van Touring Club uit de jaren '30 van vorige eeuw: Maurice Cosyn. Zijn beroepskennis als ingenieur en publicist van de meest succesvolle Ardense reisgidsenauteur van de 20ste eeuw, wendde hij ook creatief aan om een wandelnet uit te tekenen in de Ardennen.

> Zo deponeert Cosyn in 1935, zowel voor de Waalse Ardennen als voor Luxemburg, een netplan van lange paden. Op dat plan uit 1935 is mooi te zien hoe Cosyn tussen Hamoir en Huy een 'Sentier du Condroz' heeft uitgetekend.

> Zijn ideeën worden positief onthaald bij het bestuur van Touring Club en bij de Afdeling Toerisme van het Belgische Ministerie van Transport. Tussen 1935 en 1940 besteedt Touring Club 500.000 frank aan de uitvoering van dat Belgisch wandelnet met een sterke klemtoon op de Ardennen. De helft van dat bedrag kan worden gerecupereerd door subsidies van het Belgische Ministerie van Transport. Met de uitbraak van WO II komt er voorlopig een bruusk einde aan de uitvoering van Cosyns plan. Toch is op dat moment al 2/3de gerealiseerd op het terrein. Vaak moesten in die tijd wandelpaden nog echt worden gemaakt op het terrein.

> Zo wordt in 1942, in volle oorlogstijd, het Sentier du Condroz in detail uitgewerkt. Fernand Fontaine, Victor Rondia en Arthur Petit tekenen het traject tussen Hamoir en Hoei uit. In de zomer van 1945 bewegwijzert Arthur Petit het deel tussen Hamoir en Ocquier, in de herfst van 1945 doen Victor Rondia en de TCB-medewerkers van Hoei dat voor het deel Ocquier - Hoei.

> De nieuwe, 35 km lange wandelroute van Touring Club draagt de naam 'Le Sentier du Condroz' en heeft nummer T.C.B. 14. Op 25 mei 1947 wordt het pad ingehuldigd met een kaartenboekje (foto links), inwandeling, lintjesknippen en aktiviteiten door een jongerenafdeling van Touring Club. Behalve het kaartenmapje (met beschrijving in twee richtingen) werd een routebeschrijving (in één richting) ook opgenomen in het (franstalige) TCB-ledenblad van februari 1948 en telkens in de jaarboeken van Touring Club, tot 1958.

> In 1940 is het pad voor de Condroz echter maar gedeeltelijk gerealiseerd, het behoort niet tot de prioritaire projecten van Cosyns padennet. In tegenstelling tot wat je zou denken valt het binnenlands wandeltoerisme niet stil tijdens de oorlogsjaren. Een verklaring daarvoor kan zijn dat Belgen in de oorlogsjaren niet voor toeristische redenen de grens mochten oversteken, waardoor zowel in Vlaanderen als Wallonië het regionale toerisme meestal niet te lijden had.

> Midden jaren '50 begint echter het verval in het onderhoud van het TCB-padennet. Touring Club concentreert zich meer en meer op het sterk opkomende autotoerisme en laat de wandelinfrastructuur grotendeels links liggen. In 1958 geeft TCB ook officieel de brui aan het onderhoud van hun langeafstandspaden.
> In 1959 wordt dat hiaat opgevuld met de oprichting van een vereniging voor 'Sentiers de Grande Randonnée' in België (C.N.B.S.G.R.). Het zijn Luikenaars die het concept van GR-paden meebrengen uit Frankrijk. Ze richten zich de eerste 15 jaren van hun bestaan bijna volledig op de uitbouw van paden ten zuidoosten van de stad Luik (Luikse Ardennen + Hoge Venen). Inspiratie voor de trajecten vinden ze voornamelijk in het werk van Maurice Cosyn / T.C.B. uit de jaren '30. De GR's 5, 56, 57, 571, 572, 573 en AE ontstaan zo begin jaren '60. Het Luikse Condrozpad raakt inmiddels in de vergetelheid.

> In de jaren '70 spreidt het concept van GR-paden zich uit over de rest van België. Overal worden nu initiatieven ontwikkeld, niet enkel in de overige Waalse provincies maar nu ook in Vlaanderen (dat lange tijd enkel geschikt werd beschouwd voor fietsroutes maar niet voor GR-paden). In de Condroz en de Famenne worden tussen 1975 en 1978 drie nieuwe GR's gecreëerd: GR 575, GR 576 en GR 577. Ze zijn onderling met elkaar verbonden.

> De prille ontwikkeling van GR 575 is vergelijkbaar met die van het Sentier pédestre de l'Ourthe et de Néblon, een lang pad dat eveneens door de Condroz trekt, maar dan in het Luikse deel. Beide wandeltochten werden namelijk ontworpen als wandelvariante van bestaande toeristische autoroutes. Die laatste was de wandelversie van de 'Route Buissonnière', terwijl GR 575 geënt was op de 'Route de la guerre de la vache' voor autotoeristen.

> De autoroute 'Route de la guerre de la vache' werd in de schoot van de verenigde VVV's van de Naamse Maasvallei ontwikkeld in 1974 naar aanleiding van de 700ste verjaardag van 'de oorlog om de koe'. Hoewel dit soort bewegwijzerde toeristische autoroutes vandaag 'passé' is, was de 'Route de la guerre de la vache' toen een primeur in Wallonië. In Vlaanderen bestonden toeristische autoroutes al langer.

> Wandelclub 'La Godasse' uit Jambes nam daarop het initiatief om in 1975 ook een gelijkaardige wandelroute te ontwikkelen als GR-pad. Het traject loopt opvallend parallel met de autoroute maar uiteraard wordt voor rustige paden gekozen. Het nieuwe wandelpad van 113 kilometer krijgt meteen een vierdubbele naam: G.R. 575 / G.R.G.V / Sentier de Grande Randonnée de la Guerre de la Vache / Tour du Condroz Namurois.

> Het is trouwens opvallend dat met GR 575 eigenlijk voor het eerst een GR door de provincie Namen loopt. Nochtans bestaat de vereniging van Belgische GR-paden op dat moment al 15 jaren. Het bestuur van de vereniging heeft al die tijd vooral gefocust op de provincie Luik. Met GR 575 krijgt de provincie Namen dus in 1976 zijn eerste echte GR.
> Scharnierpersoon bij de realisatie van deze GR 575 is ongetwijfeld René Hicorne geweest. Stichter-secretaris van wandelclub La Godasse, maar ook sterk betrokken bij de GR-uitbouw in de provincie Namen en was hij bovendien werkzaam bij de officiële provinciale dienst voor toerisme van de provincie Namen.

> De wandelclub La Godasse markeert en onderhoudt de hele route van meet af aan. En niet enkel deze, ook GR 577, toen slechts 66 km lang, wordt geadopteerd door wandelclub 'La Godasse' in 1977.
> René Hicorne zou enkele jaren later ook de provinciale afgevaardigde worden voor de GR-paden. Begin jaren '80 was hij zelfs een tijdje interimvoorzitter van het 'Comité Belge des Sentiers de Grande Randonnée (C.N.B.S.G.R.), vandaag kortweg SGR genaamd, of in mensentaal de Waalse Grote Routepaden.

> Terug echter naar de beginfase van GR 575. Een eerste eenvoudige wandelgids (zonder kaarten en zonder kleuren, prijs: 70 franken) van de route verscheen al in april 1976. GR 575 werd officieel geopend op 17 oktober 1976 met een inwandeling. 130 wandelaars gaven present in het historische gehucht Goesnes (waar de koe-oorlog begon). Van daaruit werd via Jallet en Haillot naar Moulin de Krévet gewandeld.
> Na een eenvoudige maaltijd daar werd verder koers gezet naar de Place du Chapitre te Andenne, waar Francis Vanmechelen in naam van het de vereniging voor GR-paden officiële openingswoorden uitsprak in aanwezigheid van heel wat prominenten. De burgemeester van Andenne mocht het lintje knippen. Nog was het niet gedaan. In feestzaal Asterix te Andenelle werd het glas geheven en was er een optreden van de plaatselijke chiro.

> GR-bestuurslid Francis Vanmechelen zelf wandelde niet mee omdat hij sukkelde met zijn gezondheid. Wat men niet wist was dat de GR 575-inhuldigingstoespraak zijn laatste GR-bijdrage zou zijn na intensieve jaren van onschatbaar werk voor de GR-vereniging. Het nieuws sloeg dan ook als een bom in toen hij precies één maand na de openstelling van GR 575 overleed op amper 45-jarige leeftijd. De verslagenheid was zo groot dat besloten werd een monument voor Francis Vanmechelen op te richten. Het staat langs het vroegere Ardennen-Eifelpad (nu GR 15) in de buurt van Harzé.
> GR 575 is de eerste lange afstandsroute in België die in een cirkel loopt, vermeldt de gids uit 1976. René Hicorne is daar nog steeds fier op. Het pad werd zoals dat toen voor alle GR-paden het geval was, met witrode streepjes bewegwijzerd. Een werk verricht door René Hicorne's wandelclub van Jambes. GR 575 is een typische Streek-GR en die werden - in tegenstelling tot Vlaanderen, Nederland en Frankrijk waar met geelrode kleuren gebruikte - in Wallonië als een gewoon GR-pad gemarkeerd, met witrode streepjes dus. Pas rond 2015 adopteerde ook de Waalse GR-vereniging het systeem van geelrode strepen voor een streekpad.

> Behalve GR 575 ontwikkelde René Hicorne buiten het GR-net voor de provincie Namen ook 6 alternatieve langeafstandspaden: Grand-Fosses (45 km), Châteaux du Nord Namurois (135 km), Sentier Notre-Dame de Foy (59 km), Sentier Notre Dame de Beauraing (75 km), Sentier du 1000 (152 km), Sentier Bandit d'Honneur (65 km) en Sentier du Grand Vresse (68 km). Geen GR's maar wel mét bewegwijzering en wandelgids. We zullen er daarvan langs GRP 575 enkele kruisen op onze tocht (zie pagina wandelinfo), ze worden echter al jarenlang niet meer onderhouden en zijn niet meer volledig te traceren onderweg.

> Ander 'baanbrekend' werk was het uittekenen en bewegwijzeren van de eerste 'moderne' Santiagoroute in België rond 1980: Andenne - Givet (94 km), compleet met bewegwijzering en gids. De Naamse padmarkeringen zouden trouwens de inspiratiebasis vormen van de huidige standaardbewegwijzering van duizenden kilometers Santiagopaden in België met dat verschil dat de Europese kleuren blauw-geel werden gebruikt in plaats van rood.

> Terug nu naar de jaren van Touring Club-administrator Arthur Petit uit Hamoir... Voor GR 576 dient in 1976 het traject van T.C.B. uit 1943 - de 'Sentier du Condroz'- als inspiratie. Eigenlijk wordt dat oude wandelpad gewoon omgedoopt tot een GR, want op een paar details na (wat minder asfalt) wordt het oude Touring Club-traject tussen Hamoir en Hoei zowat volledig overgenomen. Het was een initiatief van GR-bestuurslid Albert Wahle. Tijdens de beruchte hete en droge zomer van 1976 wordt de witrode bewegwijzering aangebracht op het 44 km lang pad.

> In december 1976 verschijnt een eenvoudig gidsje van 32 blz in zwart-witdruk en zonder topokaarten, te koop voor 70 franken. Sentier de Grande Randonnée du Condroz / G.R.C. / GR 576 krijgt het pad als namen.

> In de jaren '80 is men bij de organisatie voor Waalse GR-paden tot de vaststelling gekomen dat er meer transparantie en structuur in hun padennet moet komen. Er is tot dan nooit veel coördinatie geweest bij de opbouw van het Waalse GR-net. Het kwam er een beetje op neer dat wie een traject-idee had en over medewerkers beschikte om het pad te bewegwijzeren, zijn gang kon gaan.
> Dat leidde stilaan tot een onoverzichtelijk wandelnet, met name in de provincie Luik waar het ooit allemaal begon. Een spaghettiknoop aan paden daar en bovendien had men niet de gewoonte om topokaarten in de GR-wandelgidsen te publiceren. Paden kregen nummers met 4 cijfers of toevoegingen met letters en sommige GR's waren niet eens 20 kilometer lang.
> Mede door interne strubbelingen in de jaren '80 bij de Waalse GR-organisatie duurde het nog tot in de jaren '90 vooraleer radicale veranderingen in het padennet worden aangebracht en alles meer professioneel en met visie wordt gecoördineerd.

> 20 jaar na hun creatie werden GR's 575, 576 en 577 alweer gelijktijdig aangepakt en radicaal herbekeken. GR 575 komt er eigenlijk nog het minst veranderd uit, de 2 andere paden ondergaan een complete metamorfose. Om de GR 576 (le GR du Condroz) en GR 575 (Tour du Condroz Namurois) beter te onderscheiden wordt de naam van GR 576 gewijzigd in 'Tour du Condroz Liègeois' (G.R. T.C.L.).

> Van de oorspronkelijke vierdubbele benaming van GR 575 blijven enkel 'GR 575' en 'Tour du Condroz Namurois' over. Jambes (thuisbasis van wandelclub La Godasse die in de beginjaren de markering verzorgde) is niet langer het startpunt maar Andenne. Hierdoor vervalt oa de passage langs het fort van Dave.

> Jambes en zo Namen worden wel met GR 575 gelinkt met een gemarkeerde aanlooproute van 12 km vanuit Mozet. Het oostelijke deel van GR575 blijft vrij ongewijzigd maar zuidelijk komt er een heel nieuw stuk. Gedeeltelijk wordt in het spoor van GR 577 gewandeld zuidelijk van Ciney en ook de mooie dorpen Conjoux, Celles en Foy-Notre-Dame liggen nu op de route. Bij Spontin en Crupet worden nieuwe paden gevolgd. GR 575 krijgt te Goesnes ook een verbinding met GR 576.

> De vernieuwde GR 575 wordt afgewerkt begin 1998 met de uitgave van een kompleet nieuwe topogids na 22 jaar. Ditmaal in kleurendruk en voorzien van topografische kaarten. In totaal is het hoofdtraject nu 128 km lang. In de jaren '00 wordt nog een gemarkeerd variant traject toegevoegd tussen Mozet en het centrum van Gesves.

> GR 576 onderging een meer radicale verandering. Het oude traject van GR 576 bleef zo goed als ongewijzigd maar de 44 km werden verlengd tot zo maar even 162 km (officieel 168 km). Opvallend is ook dat met de nieuwe GR 576 een grote 'opkuisoperatie' wordt uitgevoerd. De 'nieuwe' delen van GR 576 zijn immers voor 3/4de afkomstig uit al bestaande trajecten van andere GR's. Twee routes die hun eigen wandelgids hadden, GR 574 (G.R. L.) en G.R. O.A. (Ourthe - Amblève), worden opgeslorpt.

> Op andere trajectdelen wordt in het spoor gelopen van al bestaande GR's (GR 57, GR AE, GR 579). Echt nieuwe stukken zijn er amper: een verbinding tussen Huy tot in de buurt van Hermalle-sous-Huy en trajectverbeteringen van de geadopteerde GR OA zijn de enige echt nieuwe toevoegingen.

> Hoe was die sterk uitgebreide GR 576 samengesteld na 1992?
* GR 576 uit 1976: De oorspronkelijke 35 km tussen Hamoir en Huy werden integraal hernomen.
* GR 579 Brussel- Hoei - Luik - Esneux: Ongeveer 25 kilometer te samen tussen Hermalle-sous-Huy en Esneux. Omdat het weinig zin had over zo'n lange afstand 2 GR's te hebben werd dit deel afgestoten van GR 579 na 2003. GR 579 eindigt vanaf 2004 in Luik. Sindsdien wordt dat 'geamputeerde deel' enkel gevolgd door GR 576.
* GR OA of GR Ourthe - Amblève. Een GR van slechts 33,5 km die nooit een nummer heeft gehad en werd aanzien als een variant traject voor GR 5 tussen de valleien van Ourthe (Méry) en Amblève (Remouchamps). Gecreëerd eind jaren '70 en van een topogids voorzien in 1982. Op een paar kleine stukken na is deze route volledig opgeslorpt in GR 576, ze bestaat dus niet meer.
* GR AE (15). Gemeenschappelijk traject tussen Remouchamps en Harzé over 13 km. Vanaf 1995 liep GR 576 tussen Aywaille en Remouchamps zuidelijk van de Amblève, in het spoor van AE. Het traject van AE werd dan verlegd noordelijk boven de vallei van de Amblève in het spoor van GRP 571 en vanaf 2006 werd ook GR 576 noordelijk gelegd, zodat toen zowel GR576, GR AE (15) als GRP 571 hetzelfde traject volgen tussen Aywaille en Remouchamps.
* GR 574 (G.R. L) Vallée de la Lembrée. Een GR van amper 17 kilometers tussen Logne (Ourthevallei) en Harzé. Afgewerkt in 1974 met een GR-gids. Volledig opgegaan in GR 576 in 1995.
* GR 57 Ourthevallei. Ter hoogte van Esneux en nogmaals in de omgeving van Sy wordt telkens over enkele kilometers het traject van GR 57 gevolgd.

> Alles te samen genomen een ingewikkeld verhaal dus over hoe GR 576 is samengesteld en geëvolueerd.

> De Waalse GR-vereniging heeft de gewoonte om ter gelegenheid van een nieuwe topogidsuitgave eerst het routetraject grondig te herbestuderen en te verbeteren. Sommige wegen en paden zijn immers in de loop der jaren minder geschikt (door bvb toename autoverkeer, asfaltering ondergrond, enz...) of zelfs ontoegankelijk geworden. Anderzijds bieden zich opportuniteiten aan met de heropenstelling of rehabilitering van oude buurtpaden, aanleg RAVeL-paden op vervallen spoorbeddingen of openstelling van natuurgebieden.

> Tijdens de eerste 10 jaren van het nieuwe millenium werden bijna alle Waalse GR-routes grondig hernieuwd en voorzien van een topografische gids. De Condroz- en Famenneroutes 575, 576 en 577 kwamen zowat laatst aan de beurt. In 2010 werd de Tour de Famenne (GR 577) herbekeken. Die is iets populairder dan de twee Condrozroutes. Begin 2012 werden GR 575 en GR 576 aangepakt. Er werd dat jaar afgeraden om die wandelroutes niet te gebruiken omwille van de markeringswerken op het terrein en de verwarring die dat zou veroorzaken bij wandelaars.

> Men wou de routes fuseren tot één grote Condrozroute maar koos er tegelijk voor om de vrij lange geschiedenis van beide routes niet zomaar te laten oplossen. Aldus bleven beide routenummers behouden als GR 575/576 'A travers le Condroz' maar worden de oude trajecten toch wel sterk versmolten. Een tweede reden om de twee nummers te behouden heeft te maken met mogelijke verwarring die zou optreden bij de gebruikers van gidsboekjes die lokale rondwandelingen over deze GR's beschrijven.
> Daarnaast werd ook gepuzzeld op trajectverbeteringen waar mogelijk. De nieuwe trajectkeuzen zijn niet steeds een spectaculaire verbetering. Zo wandel je bijvoorbeeld tussen Bois-et-Borsu en Buzin over veel kilometers (rustig) asfalt met zelfs een passage van 400 meter langs een drukke verkeersweg (te Verlée). Op andere delen werden mooie trage wegen ingevoegd, zoals tussen Rotheux en La Salle of voor de passage langs Conjoux, die echt een verbetering is. De hertekeningen werden uitgezocht door Alain Lousberg en Micheline en Marcel Jaumotte.

> De belangrijkste wijzigingen die in 2012 werden doorgevoerd:
* Oud verbindingtraject GR 575 - GR 576 van Goesnes naar Barse wordt deel van de nieuwe hoofdroute.
* Oud GR 575-traject tussen Libois en Evelette en La Béole geschrapt.
* Oud GR 575-traject tussen Gesves - Maibelle - Champion - Emptinale geschrapt.
* De stadspassage door Ciney is volledig veranderd.

* Tussen Spontin en Durnal grondige hertekening, ten voordele van een prachtig traject door de intieme vallei van de Bocq en langs de Bocq-spoorlijn.
* De 'asfaltpassage' tussen Mozet en Goyet werd vervangen door een wat langer, meer noordelijk traject door wat bos en met mooie zichten over de Samsonvallei.
* De verbinding Mozet - Faulx-les-Tombes - Gesves wordt deel van een veel langere verbindingsroute van 30 km: doortrekking van Gesves naar Porcheresse via Flostoy en onderweg wordt ook een stukje ex-hoofdtraject van 575 gerecupereerd: Gesves - Sorée met Doyon en zijn mooie linde.

* Radicale hertekening van de oude 576 tussen Saint-Séverin en Petit-Berleur: meer noordelijk traject via Neuville-en-Condroz , Ehein en Rotheux. Wel veel asfaltwegen hier, pas voorbij Rotheux is de verandering echt een meerwaarde. Zowat 10 nieuwe kilometers.
* Méry - Hayen, meer noordelijk traject, vooral klimmend door bos.
* Sougné-Remouchamps: Niet meer naar en door Aywaille maar zuidelijk via Kin naar Harzé.
* Bois-de-Borsu - Les Avins: De directe asfaltstreep werd vervangen door een ongeveer parallel, iets langer en eveneens verhard traject waarbij ook een RAVeL-fietsroute wordt gebruikt.

> Daarmee is de gefuseerde GR 575/576 maar liefst 297 km lang + 56 km verbindingen. In mei 2013 verscheen de nieuwe GRP 575-gids. Een herinneringsplaat van de officiële openstelling werd op 4 juni 2013 aangebracht tegen de gevel van Toerisme Ciney, op de Place Monseu daar. Ciney is sinds 2013 het nieuwe vertrekpunt, tot een volgende hertekening misschien...

> Sinds 2015 klasseert de vereniging voor Waalse GR-paden de lusvormige regionale of provinciale GR's apart. In 2022 was GR 575/576 'A travers le Condroz' als laatste Waalse GR-route aan de beurt voor transformatie. Dit type langeafstandspad heeft niet langer witrode bewegwijzeringstekens maar geelrode, naar analogie van wat in Vlaanderen, Frankrijk en Nederland is gebeurd.

> De Condroz-route werd dus een Grande Randonnée du Pays of GRP (Streek-GR). De markeringskleuren werden in 2023 gewijzigd maar ook het GR-nummer! Er werd voor gekozen om niet langer het dubbele nummer 575/576 te gebruiken maar enkel nog '575', met als bijtitel 'Tour du Condroz'.

* Tussen Les Avins en bijna tot in Ciney (Emptinale) volledig nieuw deel van 40 km via Petit-Avin, Verlée, Failon, Barvaux-Condroz, Porcheresse, Achet, Hamois en Emptinne.
* De oude verbinding van Les Avins naar Grand Marchin via Pont de Bonne en het kasteel van Modave wordt nu een verbindingsroute (14 km).
* Verbinding met de JH van Namen (12 km) bleef behouden.
* Het traject van het historische Sentier du Condroz uit 1943 (44 km) bleef behouden tussen Hamoir en Huy.

---

---

---

---

---