Startpagina > Wandelen > Weg des Gedenkens
> We starten op de Weg des Gedenkens te Bütgenbach voor deze eerste etappe. Na bijna twee uren wandelen langs het meer van Bütgenbach lopen we via het dorpje Wirtzfeld naar het hoogst gelegen (tweeling-)dorp van België, Krinkelt-Rocherath. Hevig strijdtoneel hier tijdens WO II. Via zeer rustige, afgelegen beekvalleien lopen we Duitsland binnen. De lange lus via Hellenthal laten we links liggen tijdens deze etappe. Even doorsteken om via de valleien van Fuhrtsbach en Perlenbach te eindigen net voor Monschau.
> Voorzieningen onderweg: te Bütgenbach (alles, camping), Wirtzfeld (horeca), Rocherath (winkels), daarna pas kort voor Monschau (horeca Hotel Perlenau en camping Perlenau). Bussen tussen Bütgenbach en Rocherath maar niet verder grensoverschrijdend.
> Rocherath was een van de eerste plaatsen langswaar de nazi's een doorbraak wilden forceren in België. Het dorp was pas drie maanden eerder, op 13 september 1944 bevrijd door de geallieerde legers. Het op hande zijnde Ardennenoffensief zou hier weinig burgerslachtoffers eisen, omdat de bevolking grotendeels in oktober 1944 werd geëvacueerd naar Malmédy, gezien de ligging kort bij de frontlijn.
> Er werd half december 1944 te Rocherath voor elk huis gevochten tussen de legers, praktisch alles was in ruïne toen de nazi rond 20 december Rocherath opnieuw kon innemen en het Ardennenoffensief voortzetten. De Amerikaanse soldaten van 99th Infantry Division die hier waren gelegerd en met de verrassing van het Ardennenoffensief werden geconfronteerd, kregen de bijnaam van 'Battle Babies', omdat ze jong waren en vrij onervaren in de strijd werden geworpen. Dat veranderde plots met Hitlers Ardennenoffensief. De 'Battle Babies' hielden hier moedig en langer weerstand dan op andere plaatsen van de frontlijn, waardoor de Duitsers tijd verloren en de overrompelde Amerikanen kostbare extra tijd kregen voor reorganisatie. Uiteindelijk moest de divisie terugtrekken omdat de Duitsers op de flanken al te ver waren opgerukt en ze zo geïsoleerd dreigden te raken. Alle eer aan de vele jonge mannen die hier ver van hun vaderland voor vrijheid vochten. Tegenover de kerk zie je monumenten ter hunner eer. Er stond in Rocherath nog weinig overeind bij het einde van de oorlog. Ook het kerkgebouw was te erg beschadigd om nog herstel te overwegen. De huidige, volledig nieuwe kerk werd ingewijd in 1954.
> Het moet ook gezegd dat in Duitstalig België nogal wat sympathie was voor de Duitsers. Uiteraard had dat te maken met de taal- en cultuurverwantschap, de Oostkantons waren na WO I immers vooral uit strategische belangen bij België geschoven door de internationale machten, de raadpleging van de lokale bevolking, die zich grotendeels tegen annexatie uitsprak, was een farce gebleken. Nogal wat mannen uit de Oostkantons vervoegden in de aanloop naar - en al dan niet verplicht ook tijdens WO II - de rangen van de nazi's. De mentaliteitsverandering in trouw aan België heeft pas later in de 20ste eeuw echt doorgang gevonden, als er ook meer respect kwam voor hun eigenheden.
Kamp Elsenborn
> Zoals je op de kaart van de Weg des Gedenkens kunt zien, strekt Kamp Elsenborn zich uit over een enorme oppervlakte, maar liefst 27 km². Vandaag is Kamp Elsenborn een Belgisch militair oefenkamp waar ook bevriende legers kunnen trainen met oorlogstuig en -munitie en tanks. Van oorsprong is het een Pruisisch militair kamp voor infanterie en artillerie dat eind 19de eeuw werd gebouwd. Na WO I werden de huidige Oostkantons Belgisch bezit, daaronder viel ook Kamp Elsenborn.
> Tijdens WO II werd Elsenborn een Nazi-trainingskamp voor rekruten en een armzalig kamp voor krijgsgevangenen uit Rusland en Polen. De laatste maanden van 1944 namen de Amerikanen het kamp in, waarna het tijdens het Ardennenoffensief even weer Duits bezit werd. Sinds het einde van de oorlog is het weer Belgisch bezit.
> Zoals we onderweg langs de Weg des Gedenkens konden lezen op een infobord stierven er heel wat burgers nog na de oorlog, als gevolg van springende landmijnen die door de Duitsers waren gelegd op en bij veld- en boswegen. Het duurde tot in de jaren '50 vooraleer het grote gebied rond Kamp Elsenborn vrij van mijnen kon worden verklaard.
> Bij Sport- en vakantiecentrum Worriken vang ik de 94 km lange Weg des Gedenkens aan. De wandelroute loopt er even dubbel over een 300 meter. Ik kies niet voor de RAVeL maar voor het pad dat langs de rand van het meer van Bütgenbach loopt. Het is een vlot en aangenaam wandelend pad aangezien het licht verhard is met fijne steenslag. Na 1 km kom ik bij de stuwdam van het meer van Bütgenbach.
Stuwmeer Bütgenbach
> De stuwdam van Bütgenbach ligt net zoals die van Robertville op het riviertje de Warche. De dam werd gebouwd in de jaren '30 van de 20ste eeuw, met als doel een groot drinkwaterreservoir te creëren en hydro-electriciteit op te wekken. Al wandelend over de dam valt je zeker de nogal rare constructie op van 11 diepe gewelven. De dam is 140 meter lang en de dammuur is 23 meter diep. Het meer strekt zich uit over 120 hectaren en houdt zowat 11 miljoen kubieke meter water vast.
> Na WO II kreeg het meer vooral een recreatief-toeristische functie. Vooral 's zomers kan wemelt het op en rond het kunstmatige meer van recreanten, hierdoor veranderde het boerendorpje Bütgenbach in de 20ste eeuw tot een echte toeristische trekpleister. Daarvoor was ook de bouw in 1968 van ADEPS-sportcentrum (BLOSO) Worriken door de Belgische overheid een echte motor. De aanleg en uitbouw van het uitgebreide sportcentrum heeft destijds meer dan 1 miljard frank gekost. Naast sportfaciliteiten werd er ondermeer ook een strand aangelegd en werden allerlei overnachtingsmogelijkheden (bungalows, grote camping) ontwikkeld. Ook voor het dorpje zelf betekende de komst van toeristisch project Worriken een echte economische zegen.
Wirtzfeld
> De laatmiddeleeuwse Sint-Annakerk is een van de weinige gebouwen in het dorp die het Ardennenoffensief redelijk ongeschonden doorstond, ondanks de ligging. De huizen van dit stokoude dorp hadden te lijden onder zware oorlogsschade in december 1944.
> Aan de overkant van de stuwdam draaien we naar rechts om verder langs de meeroever te wandelen het komende anderhalf uur. Onderweg hier en daar rust- en picknickbanken. Af en toe kruisen we ook een toevoerbeekje of wandelen we door een stukje natuurgebied van Natagora. Er zouden hier ook orchideeën bloeien maar daarvoor ben ik wellicht nog een maand te vroeg, de lente komt traag op gang in de Oostkantons omwille van de hoogteligging en het landklimaat. Op het einde van het meer volgen we nog even de vallei van de Holzwarche, bekend voor de massale wilde narcissenbloei half april. Daarna is het kort stijgen geblazen langs de witgekalkte kerk van Wirtzfeld.
> Vanaf hier begint helaas een lang geasfalteerd deel van de Weg van Herdenking. We raken het asfalt pas kwijt over 7,5 km. Een verkeersweg en een aftakkend landelijk wegje voeren ons continu stijgend naar het hooggelegen Krinkelt, een gehucht dat versmolten lijkt met Rocherath. Onderweg wijdse zichten over weiden die geel kleuren van de duizenden paardenbloemen.
> Bij de kerk van Rocherath even rustpauze. Aan en voorbij de kerk bevinden zich verschillende infoborden waarop te lezen is hoe zwaar dit hoogst gelegen dorp van België het wel te verduren kreeg tijdens het begin van het Ardennenoffensief.
Rocherath in de vuurlinie van het Ardennenoffensief
>
Rocherath lag op de frontlijn van ongeveer 40 km door de Hoge Ardennen, die Hitler en zijn generaals hadden uitgekozen om een doorbraak te forceren naar de Maasvallei en naar de haven van Antwerpen in het kader van een maandenlang voorbereid offensief. Het dorp en de omgeving werden half december 1944 overrompeld door een bijzonder ruwe uitbraak van oorlogsgeweld, temeer daar de Amerikaanse soldaten die er waren gelegerd, harde weerstand boden en hierdoor de opmars van de Duitse Blitzkrieg aanzienlijk konden dwarsbomen.
> Bij een grote schuur (picknickbank) steken we de Antoniusbrücke over om verder de Fuhrtsbach stroomafwaarts te volgen. De restanten van een bunker wijzen er op dat zelfs dit stille afgelegen stukje natuur enig strategisch belang had voor de Westwall-linie van Hitler. De bunker werd gebouwd in 1939 en werd na de oorlog nog gebruikt om oorlogstuig tot springen te brengen.
> We blijven nu lange tijd het grassig hoofdpad volgen in een gebied met de naam Doppeskaul. Het pad loopt aanvankelijk rechts van het sterk meanderende beekje. Na bijna 2 kilometer wisselen we van oever. De meer open graslanden in de vallei worden hier sporadisch gemaaid om een gevarieerde flora te behouden, met name voor de narcissenbloei.
> Terug op de hoofdroute van de Weg des Gedenkens. Het pad dat in de vallei van de Lichtenbach leidt, is nog steeds verhard. We starten bij de bron van het beekje om zo geleidelijk te dalen. Het is hier wel bijzonder rustig en stil wandelen. Dat kan soms anders zijn, als vanuit Kamp Elsenborn explosies zijn te horen. Na zowat 20 minuten wandelen we langs het kruis Aloys Rauw (+1970) en nog een kwartier later langs een gesloten hut met rustbank, gelegen bij een brug over de Lichtenbach. De harde asfaltondergrond wordt op dat punt eindelijk ingewisseld voor steenslag. Nog wat verder stroomt de Lichtenbach in de Olef.
> Zalig rustig hier, behalve in de periode dat de wilde narcissen massaal tot bloei komen en drommen Duitse toeristen lokken. Op het punt waar we de Olef oversteken via het houten Jonnybrückchen, komen we ook Duitsland binnen.
Hasselpath
> Je treft bij de ingang van het bos een kruis en infobord aan. Daarop kun je het verhaal lezen van een Amerikaanse en Duitse soldaat, symbool voor de vele jonge soldaten die hier in de streek sneuvelden in het oorlogsgeweld, met name in december 1944. Het was hier te Hasselpath dat Amerikaanse soldaten zich hadden ingegraven tijdens de herfst van 1944 om de grens te bewaken en gewonden te verzorgen die een paar kilometer verder aan de frontlinie vochten. Langs hier ook trokken de nazi's België weer binnen in december 1944.
> De Amerikaanse soldaten op deze plek werden op 16 december, zeer vroeg 's morgens, gewekt door de inslagen van Duitse obussen op hun posities. Ze wisten op dat moment nog niet dat het Ardennenoffensief was begonnen. Toch konden ze goed stand houden. Uit strategische overwegingen trokken ze zich een paar dagen later terug uit deze omgeving om te hergroeperen te Elsenborn. Je kan in deze omgeving nog sporen ontdekken van schuilputten, bomkraters en de locatie van een veldhospitaal.
> Om de stellingplaatsen te vinden wandel je voorbij het infobord nog 200 meter verder en dan ga je links een paadje volgen en dan weer links. Daarna wandel je weer terug naar de afslag voor de Lichtenbach. De gemeente Büllingen heeft een stuk bos geklasseerd als beschermde zone en oord van bezinning ter herinnering aan het gebeuren. Laat de plek met rust zoveel jaren later en laat daarom shrapnel dat je eventueel onderweg vindt, liggen waar het lag. Let ook even op het verhaal van de Amerikaanse soldaat David Read dat je kan lezen op het infobord, we zullen de vindplaats van zijn overblijfselen, die pas 57 jaar later werden ontdekt, passeren later langs de Weg des Gedenkens.
Wahlerscheid
> Er was hier eeuwenlang een boswachtersnederzetting. Er is hard gevochten door de Amerikanen om dit strategisch wegenkruispunt te veroveren op de nazi's. Het zou een uitstekend bruggenhoofd bieden voor de Amerikanen om via de verkeerswegen de aanval door te trekken naar de dammen op de Ruhr.
> Op 15 december konden de Amerikanen het kruispunt veroveren, de omgeving moet toen een groot slachtveld zijn geweest, in winterse omstandigheden. Mogelijk hebben ze de bunkers op het kruispunt maar enkele uren kunnen bezetten. Wat ze toen nog niet wisten was dat Hitler het Ardennenoffensief had ingezet de volgende dag... De Amerikanen gaven Wahlerscheid de bijnaam van 'Heartbreak Crossroads'.
> Wahlerscheid is vandaag een vredig instappunt om de omgeving wandelend te verkennen. Niks dat de occasionele wandelaar hier nog herinnert aan het geweld van die bewuste decemberdagen in 1944.
> We vervolgen langs de andere oever van de wild meanderende Olef over een grassig steenslagpad waarlangs groot hoefblad 's zomers zijn bladeren spreidt. Steeds rechtdoor en 2,5 km na het Jonnybrückchen komen we op een punt waar de Weg des Gedenkens kwartdraai rechts maakt om door de vallei van de Merlebach te stijgen over een asfaltweg. Op dit punt verlaat ik even de Weg des Gedenkens. De grote ronde langs Hellenthal zal ik overmorgen afwandelen.
> Dit keer wandel ik rechtdoor met de witrode bewegwijzering van GR 56 om na zowat 700 meter weer op de Weg des Gedenkens te komen ter hoogte van een brug over de Olef. Daarmee hebben we dus even 16 km afgesneden van de Weg van Herdenking. Onderweg op dat stukje GR kwamen we ook nog langs een bunker van Hitlers Westwall.
> Links de Olefbrug over, we beginnen aan een lange stijging uit de vallei van de Olef, helaas vooral over asfalt, die ons van 500 meter hoogte naar 640 meter moet leiden. We bereiken rond die hoogte de verkeersweg B258.
> We kruisen de weg en vervolgen over paden waarlangs in de lente veel witte klaverzuring bloeit. De frêle, wit met paars doorstreepte bloemetjes, geven een frisse tint aan de donkere dennenbossen. Misschien ontdek je in deze omgeving ook wel franjegentianen (in de herfst). Na een paar padwissels komen we aan te Wahlerscheid, eigenlijk enkel maar een verkeersknooppunt met een parking en infoborden.
> We lopen even voorbij de kerk door de hoofdstraat om dan rechtsvoor een iets rustigere straat te nemen die langs de watertoren passeert. Op dat punt zijn we op een hoogte van 650 meter, slechts 44 meter onder de hoogte van Signaal van Botrange (694 meter). Rocherath behoort tot de gemeente Büllingen. Op haar grondgebied bevindt zich het tweede hoogste punt van België, bij de Weisser Stein, slechts een metertje minder hoog dan Signal de Botrange.
> De straat loopt rechtuit verder in een geasfalteerd landbouwwegje dat op een T-kruising eindigt. Daar gaan we links en passeren even later een plek die herinnert aan burgerslachtoffers door achtergelaten landmijnen. Weer op de N 658 (Rocherath - Duitsland), gaan we even rechts om pas na 300 meter schuinrechts een rustig asfaltweggetje te nemen. Waarschuwingsborden herinneren er ons aan dat we Kamp Elsenborn naderen.
> We zijn inmiddels ook in het Nationaal park Eifel beland. Met het vrijmaken van Kamp Vogelsang door de Belgische militairen in 2005, kon er in dit deel van de Eifel een Nationaal Park tot stand komen. De houten wegwijzerborden met het katsymbool, die we tot aan het stuwmeer van de Perlenbach zullen volgen, zijn van het Wildnis Trail, dat zowat alle hoeken van het Nationaal Park doorkruist.
> Vanuit Wahlerscheid wandelen we een kaarsrechte steenslagweg op, die ter hoogte van een schuilhut weer de grens met België bereikt. Rechtdoor verder met de grenslijn en kort daarna in een paar bochten afdalen in een venige zone waar de jonge vallei van de Fuhrtsbach begint.
> Op een kruispunt van steenslagwegen gaan we rechts de vallei van de Lichtenbach in. Je ziet op dat punt echter ook bewegwijzering van de Weg des Gedenkens die suggereert om rechtdoor te wandelen. Die leidt na 500 meter tot een plaats met de naam Hasselpath. Na een bezoek aan de omgeving wandel je weer terug naar de afslag voor de Lichtenbachvallei. Reken een uurtje extra voor deze interessante zijwandeling naar Hasselpath.
Wandelpad rond het meer van Bütgenbach
Stuwdam Bütgenbach
Het brugje werd aangelegd in 2001 door Wandelclub Hellenthal 1981. Ze werd de Jonnybrücke gedoopt, naar een Belgische jongeman die in Hellenthal woonde en die als smokkelaar hier in de omgeving werd doodgeschoten door de Duitse douane. Het drama speelde zich af in mei 1948.
Plannetje op het infobord over stellingingravingen en bomkraters die ook na meer dan 70 jaar
nog waar te nemen zijn in de omgeving van Hasselpath
Wirtzfeld
Rocherath
Massale bloei van paardenbloemen begin mei
Onderweg door het dal van de Olefbach
Franjegentiaan
Wahlerscheid, hard voor gevochten, nu een wandelinstappunt
Onderweg door het dal van de Fuhrtsbach
Uitbundige wilde narcissenbloei rond midden april
Bunkerrestanten van de Westwall
De Perlenbach loopt van de Hoge Venen naar de rivier Rur. Het stuwmeer werd gecreëerd in de jaren '50 van vorige eeuw. Hierdoor werd Monschau en een gebied ten zuiden van Aken voorzien van drinkwater. Dit hoekje oogt mooi maar eigenlijk ging door de bouw van de dam een prachtige vallei van grasland verloren.
Monument voor de Amerikaanse legers
Waterjuffer
Kamp Elsenborn tijdens de Duitse periode begin 20ste eeuw
> Het steenslagpad golft wat langs de narcissenweiden, onderweg nog een ruime schuilhut. Zo komen we een tijd later bij de Perlbacher Mühle of Höfener Mühle, net daarvoor is de Fuhrtbach in de Perlenbach gevloeid. Het oude molencomplex is nu een horeca-zaak. De molen werd op overstromingsveilige hoogte bij de Perlenbach gebouwd in 1805, als gevolg van de afschaffing van de banmolens waaraan de boeren eeuwenlang waren gebonden om hun graan te malen. Tijdens WO II raakt de molen zwaar beschadigd. Na herstelling bleven de molenstenen ook nog een tiental jaren na de oorlog graan vermalen.
> Over een paadje dat is geaccidenteerd met veel boomwortels, lopen we nu verder langs de Perlenbach. Het riviertje dankt zijn naam aan de aanwezigheid van parelmossels in het verleden. In de 17de eeuw ontstond er zelfs een rush op de parels in de beek, waarna er bewakers werden geplaatst en straffen werden opgelegd tegen wie zonder toelating ging parelvissen.
> Het Wildnis Trail draait naar rechts, richting Höfen, dat hoog boven de vallei van de Perlenbach ligt. We blijven echter in de beekvallei. De Weg des Gedenkens loopt nu in het spoor van de druk bewandelde Eifelsteig. Aan het stuwmeer van de Perlenbach kom je langs een paar ligbanken, een uitstekende plek om even de rugzak af te gooien en te genieten van de waterrijke omgeving. Toch niet te lang, want we moeten Camping Perlenau nog halen, er zitten inmiddels al meer dan 30 km op de wandelteller vandaag.
> Het stenig pad langs het stuwmeer eindigt bij de stuwdam, waar we in een paar bochten een verkeersweg kruisen en verder vervolgen op de rand van de Perlenbachvallei. Na een brede bocht bereiken we het in een bosrijke omgeving gelegen Hotel Perlenau. Ooit was hier een goed draaiende wolververij, in het zog van de succesrijke textielstad Monschau. In 1880 werden de gebouwen omgevormd voor een houtzagerij en sinds 1930 is het een hotel. Bij Hotel Perlenau gaat de Weg des Gedenkens rechts steil de helling op.
> Zelf blijf ik echter in de vallei om een paar honderd meter verder langs de Perlenbach een brugje over te steken en zo op Camping Perlenau terecht te komen voor een nachtje hard verdiende rust.
Der Weg des Gedenkens(94 km)