Verder vanaf de Grote Markt te Halle, waar behalve de basiliek van Halle ook de toeristische dienst 'Visit Halle' is gelegen (in het voormalig stadhuis) en waar je eventueel nog een brochure van de Conscience-wandeling kunt oppikken. Let op het herdenkingsbord voor Conscience uit 1912 op de zijgevel van het voormalige stadhuis. Sinds 2012 maakt het Consciencepad ook een rondje door Halle. Persoonlijk vind ik dat niet echt een meerwaarde en kun je evengoed rechtstreeks de Basiliekstraat (de hoofdwinkelstraat) helemaal uit wandelen naar het treinstation van Halle.

We volgen hier echter het officiële huidige tracé van het Consciencepad. Dus in de Basiliekstraat eerste rechts (Maandagmarkt) en dan weer op de Beestenmarkt dadelijk links (Volpestraat). Deze blijven we nu volgen als ze - licht draaiend naar links - overgaat in achtereenvolgens Minderbroedersstraat - Louis Theunckensstraat - Arkenvest. Onderweg komen we langs de vroegere gemeenteschool waar Conscience's kleinkinderen school liepen (Oudstrijdersplein 18) en ook langs de herenwoning waar Hendrik Conscience's schoonzoon Gentil Antheunis en dochter Marie en hun kinderen woonden (Louis Theunckensstraat 6) vanaf 1880. Antheunis was dichter en componist en beroepsmatig vrederechter. Meer info via de audio-fragmenten van 'Conscience-achterna'.

Op de Arkenvest kun je kiezen voor de parkpaden die je langs de bibliotheek van Halle leiden. Aan de voorzijde van de bibliotheek ga je rechts om achtereenvolgens de Zenne en het kanaal Charleroi - Brussel over te steken. Hier bij de brug over het kanaal vertrok in 1935 het historische Consciencepad. Aan de overzijde van het kanaal links over het grote, kale stationsplein tot bij het treinstation van Halle.

Vanuit Halle heeft het Consciencepad tot in de Kapittelbeekvallei van Dworp de voorbije eeuw nogal wat verschillende trajecten gevolgd. Uit de brochure van 2025 kwam ook nu gedeeltelijk een nieuw traject naar voor, echter zonder meerwaarde voor het Consciencepad, eerder in tegendeel.

In het verlengde van het stationsplein, de busterminal en de stationsparking blijven we dus rechtdoor wandelen tot op een rotonde die wordt gemarkeerd met 5 beelden van dansende figuren. Daar rechts de Charles (of Karel) Nerinckxlaan in. We volgen deze straat over 560 meter, tot we schuinlinks een voetpad kunnen inslaan dat ook wordt gevolgd door de Streek-GR Groene Gordel (geelrode streepjesmarkering).

Het oorspronkelijke Consciencepad liep van het treinstation van Halle de Sint-Rochusstraat in, een brede, wat karakterloze uitvalsweg van Halle, gekenmerkt door een typische Belgische lintbebouwing. De kiem van de Sint-Rochuswijk is wellicht in de 17de eeuw te vinden, toen pestlijders vanuit de stad naar hier werden geïsoleerd. Niet verwonderlijk dat de patroonheilige dan ook Sint Rochus is. De wijk ontwikkelde pas echt met de aanleg van de spoorlijn en het kanaal Charleroi - Brussel in de 19de eeuw. Het oude Consciencepad liep in de Sint-Rochusstraat dan de eerste straat links in, tot bij de Sint-Rochuskerk, een betonnen gebouw. Best mogelijk dat je het een lelijk gedrocht vindt en het zal dan ook wel verwondering opwekken dat dit een beschermd gebouw is. In 1935 was dat even anders. Het was een voor die tijd bijzonder modernistisch gebouw, wellicht de eerste kerk in Vlaanderen met een betonnen structuur. Die werd opgevuld met bakstenen en bepleisterd met cement. Voor die tijd een vrij spectaculaire en vernieuwende constructie. Binnenin werden art deco elementen verwerkt.

In de wandelgids uit 1935 lezen we "St. Rochuskerk, in modernen stijl, opgericht in 1928 door E.H. J.Bernaerts, pastoor, naar plannen van den Antwerpschen bouwmeester Smolderen. Kansel, altaren, communiebanken, biechtstoelen met gleiswerk bezet."

In de buurt van de Sint-Rochuskerk kun je nog zeshoekige bewegwijzeringsborden van het Consciencepad aantreffen. Ze dateren uit de jaren '80. Het huidige Consciencepad loopt dus niet meer door de Sint-Rochuswijk. Vanaf hier loopt het tracé van het huidige Consciencepad ook verderop anders dan in 1935, toen via Essenbeek een weg gevolgd werd die nu niet meer bestaat door de aanleg van de autosnelweg in de jaren '60.

Terug nu op Karel Nerinckxlaan. Ter hoogte van de schuine kruising met de Remi Ghesquièreweg gaan we schuinlinks een voetpad op. Het loopt naar en voorbij het kerkhof van Buizingen.

Halle ligt nu achter ons. Voor ons ontvouwt zich een typisch golvend Brabants landschap van bolle akkers en weiden en beboste heuvels. Kruising met een straat en verder in dezelfde richting over een grindpaadje, 'Naar 't Nachtegaaltje' tussen weiden tot bij een bocht van een asfaltweg. We gaan er rechts en voorbij de toegangsweg naar een vijver snel weer rechts, de Kastanjelaan in. Ter hoogte van Hof ten Bos draaien we mee met de Kastanjelaan naar links, tot bij een T-kruising. Rechts daar, Drasop. Het is een wat vervelende weg met wat autoverkeer maar we hebben hem nodig om via een brug de Ring te kunnen kruisen.

Aan de overzijde van de Ring-autosnelweg klimmen we verder naar Krabos (of Krabbos). In de berm van de weg bloeit in mei een massa look zonder look. Het was op Krabos dat op 26 mei 1935 het Consciencepad officieel werd ingehuldigd met een toespraak van VTB-ondervoorzitter Jozef Van Overstraeten en met gezangen. De omgeving is (helaas) erg gewijzigd.

Verkaveling zette zich door, al in de jaren na de openstelling van het Conscience-pad. In 1935 moet de wandelaar hier nog een fantastisch panorama hebben gehad, vernemen we uit het oude wandelgidsje. Zo kon je vanuit dit punt op 110 meter hoogte (het hoogste punt van het Consciencepad) tot 10 kerktorens waarnemen. "Het Krabbosch is een interessant natuurmonument, een brok Kempen in 't hartje van het vette Brabant, met witte berken, altijd-groene dennen en groen-bruin heidekruid. Een mooi uitzicht! Daar beneden de Zennevallei en aan den horizont de blauwe heuvels van het Payottenland. Bij helder weder kan men van hier de hoogte van Kesterheide onderscheiden."

We belanden hier weer op het oude Consciencepad uit 1935 maar de omgeving is dus onherkenbaar gewijzigd. Toen kwam het pad immers uit een holle weg en uit bos. Dat verdween allemaal in de jaren '60 door zandontginning en vooral onder het asfalt van het klaverblad op de Ring en E 429. Op Krabos werd verkwanseling van het landschap door verkaveling al ingezet in de jaren dat het Consciencepad werd gecreëerd. Constant Theys schreef hierover al in het VTB-ledenblad in 1937.

Qua wandelen vond Theys het op Krabos 'het neusje van den zalm' omwille van natuur en uitzicht maar hij was ook kritisch: "Eilaas, dichters en toeristen trekken de aandacht op de plekjes natuurschoon, opdat ook anderen met hen zouden mee bewonderen, maar lang duurt het niet of er komen menschen die er een brok voor zich alleen van willen! Reeds staan er op Krabbosch een half dozijn villa's met de onvermijdelijke prikkeldraad-afsluitingen, en op het mooie pleintje heidekruid tussen twee sparrenboschjes, waar onze vereeniging in 1935 te midden van een overgetelijk decor, in open lucht, een merkwaardige feestzitting hield ter gelegenheid van den landdag te Halle en de inhuldiging van het Conscience-pad, prijkt thans een kleurenschetterende bungalow... Auto, electriciteit en waterleiding hebben de meest verdoken, vroeger haast ongenaakbare hoekjes bewoonbaar gemaakt."

Zoals je zelf kunt zien is die verkavelwoede sindsdien niet gaan liggen. 100 jaar geleden werd deze hoog gelegen plek in de toenmalige gemeente Buizingen als de mooiste passage op het Consciencepad beschouwd, nadien volgde beschamende verknoeiing. Nochtans kreeg Krabosch in 1941 nog een beschermd statuut toegewezen met oa een verbod op verdere bebouwing of belemmering van het uitzicht. "Door dit heerlijke landschap loopt het Hendrik Conscience-pad van den V.T.B., Halle Beersel, zoodat we dubbel verheugd zijn om de bescherming, die herhaaldelijk door onzen bond werd gevraagd" schreef men in het VTB-ledenblad in 1941. Toch verdween het halfopen heidelandschap, wellicht moest na de aanleg van de Brusselse Ring rond Halle opvulling van open plekken met meer bomen (veel Corsicaanse den) zorgen voor een lawaaibuffer in het verder verkaveld landschap.

Op een vorksplitsing kiezen we voor de linkse tak. In de versie van het Consciencepad uit 2012 kozen we echter de rechtse tak om via de straat 'Krabos', een kapel en een rustbank met uitzicht, de Kroondallaan af te dalen naar de vallei van de Steenputbeek / Kapittelbeek. Nu kiezen we dus links om al snel te dalen over de Kesterbeekbosstraat tot in de vallei van de Steenputbeek / Kapittelbeek. Dit is ook het oorspronkelijke traject van het Consciencepad uit 1935. We verliezen liefst 50 hoogtemeters.

Volgens de gids uit 1935 moest je hier als wandelaar "in't voorbijgaan de schilderachtige huizekens" bekijken. Wel die zijn er nog steeds, al moet je ze vandaag wel zoeken tussen een amalgam van allerlei constructies in wilde bouwstijlen, die de open kavels langs de Kesterbeekstraat opvulden. Heel wat franstaligen kwamen hier terecht, de taalgrens is dan ook maar enkele kilometers verwijderd.

Eens beneden maakt de straat nog een bocht. We zijn nu in Dworp (gemeente Beersel). We gaan beneden naar links in de vallei van de Kapittelbeek / Steenputbeek, ter hoogte van natuurgebied De Weikes dat in beheer is door Natuurpunt. De volgende kilometer lopen we nog steeds in het spoor van de route uit 1935... ongeveer toch. Het pad dat we zullen volgen draagt ook officieel de naam 'Hendrik Consciencepad'!

De volgende kilometer van het Consciencepad (in de Atlas der Buurtwegen uit 1845 ingetekend als pad nr 70 maar sinds 1960 ook officieel door de toenmalige gemeente Dworp erkend als 'Hendrik Consciencepad', werd tussen 2015 en 2018 grondig aangepakt in het kader van het landinrichtingsproject "Land van Teirlinck". Het probleem met het Consciencepad langs de Kapittelbeek was dat het soms moeilijk toegankelijk was door gronderosie van akkers hogerop, overstroming van de beek, ondergraving door de beek, een omgevallen boom of opstuw door boomwortels. Deel van het herinrichtingsproject is ook om de beek meer natuurlijke vloeiruimte te geven, zonder kunstmatig versterkte oevers. Daarom moest het Consciencepad worden verlegd, verder van de beek weg.

Met het oog op die herlegging van het oude Consciencepad werd het pad afgesloten van mei 2015 tot begin 2018 voor de landschapsherinrichtingswerken door de firma Heylen. Op 22 april 2018 werd het nieuwe Consciencepad door de Kapittelbeekvallei feestelijk heropend. De herinrichting kostte zo'n 800.000 €.

Wat is er concreet veranderd voor de wandelaar? Komende vanuit Halle is het eerste deel van het valleipad een tiental meters verder van de beek gelegd, zodat de Kapittelbeek meer ruimte krijgt om haar oevers op natuurlijke wijze te laten afkalven. Een deel van het pad loopt ook over een plankendek. Verderop werd het Consciencepad via een brugje naar de andere oever verplaatst, je wandelt er op hoogte tussen struikgewas en bos, vroeger wandelde je vlak naast de beek. Het laatste stukje loopt nu langs een nieuw aangelegde vijver over een plankenpad en sluit kort daarna weer aan op het traject van voor 2016. Op dat eind vervangen op een paar plekken rustieke porfierkasseien en grindpaden ook de vroegere padbekleding van beklinkering en dolomietverharding.

De natuurlijke omgeving is bijzonder mooi hier, met een grote variatie in kort bij elkaar gelegen landschapstypes. De beken, die uit het Hallerbos vloeien, hebben een zeer goede waterkwaliteit. Zeldzame soorten als beekprik en de rivierdonderpad leven er in. Planten als goudveil en bittere veldkers zijn eveneens eveneens indicatoren voor een gezonde wateromgeving. In het beboste natte deel van de beekvallei bloeien begin mei boshyacinten en daslook en in juni valeriaan. Natuurpunt beheert een flink deel van de omgeving. Behalve respect voor de natuurlijke biodiversiteit, wordt ook aandacht besteed aan het historische landschap. Zo werden op enkele weiden ook hoogstamfruitbomen heraangeplant.

Best mogelijk dat Hendrik Conscience hier ooit ook wandelde, temeer daar hij grote interesse had voor natuur. Hij legde immers een herbarium aan. Het pad bestond in ieder geval al in de 19de eeuw, toen hij rond Halle of Dworp ging wandelen.

Het is leuk wandelen op dit deel van het Consciencepad door de Kapittelbeekvallei. Na zowat 1 km door de vallei steken we ter hoogte van een vijver via een plankenpad nogmaals de beek over om naar links 'Hendrik Consciencepad' te nemen tot bij de Alsembergsesteenweg. Ter hoogte van dat bruggetje verlaten we trouwens weer het traject uit 1935.

Het oude traject is niet meer te volgen, de veldweg die richting kerk van Dworp liep, moest plaats maken voor verkavelingdrift: in de plaats kwam de woonwijk Geer. Het traject naar de Alsembergsesteenweg dat we vandaag volgen, stond wel aangegeven in de gids als variante route voor wie Dworp-centrum wou skippen uit zijn route: "20 m. voorbij het beekbruggetje, is een privaatweg links. Wie den privaatweg bewandelt doet zulks onder zijn eigen verantwoordelijkheid. Het begin is moeilijk begaanbaar. Deze weg leidt U naar den molenvijver; een stemmig hoekje met links overhellende knotwilgen, rechts een behoorlijk wegelken tusschen een dubbele rij jonge beuken; naar 't vroegere kasteelmolenhuis."

We zijn nu in Dworp aangekomen en goed halfweg over de oudste recreatieve wandelroute van Vlaanderen. De zeer drukke Alsembergsesteenweg oversteken, links en na enkele tientallen meters rechts bij het Barbarakapelletje. Langs de ingang van kasteel Gravenhof (hotel, restaurant en brasserie).

Het kasteel van Dworp komt meermaals voor in "Eene Verwarde Zaak", de roman van Hendrik Conscience waarrond het Consciencepad werd ontwikkeld. Hij schreef:
"Zij waren nu op de baan van Alsemberg getreden en naderden een prachtig landgoed, dat, een weinig ter zijde in het dal, half tusschen weelderig geboomte lag verborgen.
Daar stond vroeger het oud heerlijk slot van D'worp, dat door de Fransche legerbenden van Lodewijk XIV schier tot den grond was afgebrand geworden.
In nieuweren smaak hersteld, toonde het evenwel nog eenige overblijfsels van zijnen eersten bouwtrant. Zoo stond nog van wederzijden der ingangspoort een bonkige toren, in welks grondvesten drie of vier krochten waren uitgespaard, om er dieven en moordenaars in te kerkeren; want de heeren van D'worp oefenden hooggerecht uit en bezaten eene galg en eene kake."

De horeca-uitbating in het Gravenhof ging door de Covid-19-lockdown en onaangepast beleid in 2022 failliet. Nadien werd het kasteel overgenomen door een Roemeen. Er zijn een hotel, restaurant, feestzalen en een brasserie in ondergebracht. Die laatste wordt sinds 2025 weer uitgebaat door lokale mensen. Je bent in dit chique kader ook als passerend wandelaar welkom om iets te nuttigen.

50 meter voorbij de kasteelingang gaan we rechts - rechts (Beling), de Molenbeek over. De weg maakt verderop een kwartdraai rechts en komt bij het voormalig gemeentehuis van Dworp. We zien in deze omgeving weer de zeshoekige borden van het Consciencepad, geplaatst in de jaren '80. Wat je echter als wandelaar over dit historisch pad zeker niet mag missen is een origineel wegwijzerbord in emaille, geplaatst door de VTB in de periode van de padinhuldiging, rond 1935 dus. Het bevindt zich nu tegen de voorgevel van het voormalige gemeentehuis, achter glas om het te vrijwaren van verder roesten. Er is nog een ander gelijkaardig emaillebord bewaard gebleven, te zien in het heemkundig museum te Halle.

We zijn nu wel degelijk over halfweg op het Consciencepad. Vooraleer we de tocht voortzetten tijd voor een streekbiertje of 's winters een soepje van het huis in de sfeervolle herberg De Zwaan, een van de volkscafés die Dworp nog rijk is.

Het traject van het Consciencepad door Dworp is vandaag verschillend van dat uit 1935. Vanaf het brugje over de Kapittelbeek liep het pad vrij rechtstreeks naar het gemeentehuis van Dworp. Daar werd de toen nog gekasseide Alsembergsesteenweg gevolgd langs 'de nieuwe kerk' en verder. Er was toen amper gemotoriseerd verkeer op de Alsembergsesteenweg. Voor die steenweg gaat hoogte winnen, ging voor herberg "De Wielrijders" links, de huidige Molenbeekstraat.

Vervolgens liep de route verder door de vallei van de Molenbeek maar wel richting kasteel. Onderweg had je ook nog de mogelijkheid om een pad te volgen dat langs de molenhoeve liep die Conscience in Eene Verwarde Zaak opvoert als het woonhuis van de verloofde Cilia Roosens en haar familie. Dat pad bestaat niet meer, evenals het molencomplex dat bekend stond onder de naam Molen De Nayer-De Becker. Het waterrad en de sluis verdwenen na 1950 en het complex werd later omgebouwd tot een ordinair landhuis. We benaderen straks de locatie vanuit een andere richting.

Bij het kasteel gekomen liep het Consciencepad dan verder over "den Beerselweg, over den Mierennest en den Wortelenberg" (nu Lotsesteenweg), aldus Frans Sablon in 1935, initiator van het Consciencepad vanaf 1932. Hij baseerde zich op wat Conscience schreef in de roman Eene Verwarde Zaak. Daarin zijn de families Couterman en Roosens, op hun zondags gekleed en in vrolijke stemming, onderweg van Dworp naar de kermis te Beersel: "De molenaar en zijn dochter, baas Couterman en zijn zoon, benevens Blaas, hun knecht, beklommen, achter hunne woningen, den heuvel tegen welks steile helling de baan naar Beersel in slingerende bochten de hoogte schijnt op te kruipen".

Sablon beschreef in 1935 die weg richting Beersel uit Conscience's roman als een van de mooiste holle wegen van de streek. Hij loopt langs het voormalige 'Kajottersgoed' naar de hoogte Bruineput (110 meter). Vandaag is die Lotsesteenweg een gladde, snelle asfaltstreep, niet attraktief voor de 21ste eeuwse wandelaar. Het huidige Consciencepad loopt dus niet meer langs daar.

Terug naar 'het moderne Consciencepad' van de 21ste eeuw! We wandelen achter de schandpaal naast het gemeentehuis van Dworp via enkele trappen naar beneden en steken rechtdoor over een betonwegje de Molenbeek over. Het beekje speelde eeuwenlang een sterke economische rol in Dworp. Zo waren er tot tien watermolens aktief op de waterloop, met name in functie van toen lucratieve papiernijverheid. Ook de familie Roosens uit 'Eene Verwarde Zaak' waren molenaars in Dworp. Net zoals in de vallei van de Kapittelbeek heeft de Vlaamse Landmaatschappij de voorbije jaren aanpassingen gedaan. Dat heeft ondermeer geresulteerd in 2024 in het 16 km lange Molenbeekpad van het Zoniënwoud bij Sint-Genesius-Rode tot de monding van de Molenbeek in de Zenne te Lot.

We steken de Molenbeek over en vervolgen naar rechts, tesamen met witrode tekens van GR 12. Verderop niet de stijgende kasseiweg nemen, we blijven in de vallei en volgen naar rechts de Molenbeekstraat. Ter hoogte van een Aquafin-terrein komen we op een volgende wegensplitsing. We kiezen linksvoor de smalle Laureinsborreweg, nog steeds in het spoor van het GR-pad en langs de Molenbeek.

Waar dit geasfalteerd wegje wegdraait van de Molenbeek, zie je rechtsvoor achter een rij dennenbomen een voormalig watermolendomein. Hier was de watermolen van de familie van Cilia Roosens uit de roman 'Eene Verwarde Zaak' van Hendrik Conscience. (Zie ook de postkaartfoto hogerop in dit verslag.) In 1935 kon je over het Consciencepad zelfs door het molencomplex lopen, nu is dat niet meer mogelijk, het is afgeschermd privé-domein en er is trouwens geen watermolen meer.

'Laureinsborre' verwijst naar een gekerstende en naar Sint-Laurentius genaamde bron in een weide langs dit weggetje. Verder over de Laureinsborreweg maakt de asfaltstreep ter hoogte van een streng gerestaureerde hoeve een haakse bocht naar rechts. We draaien hier niet mee naar rechts. We gaan ook niet rechtdoor over het mooie paadje dat de Molenbeek verder volgt richting Alsemberg. Hoewel...heb je tijd dan loont het zeker de moeite om rechtdoor te wandelen, langs de Steenputkapel. En in die omgeving dagzomen zowaar bijzondere rotsen die tot het oudste gesteente behoren dat in België is te vinden, uit de Cambrium-periode. Nog verder kun je via trage wegen ook de mooi bewaarde papiermolensite van Herisem bereiken.

Maar we gaan op dus niet rechtdoor maar links de Steenblokweg in. Hier verlaat het Consciencepad ook de Molenbeekvallei. Mogelijk zie je hier nog een met blauwe verf getopt paaltje, eveneens oude bewegwijzering van het Consciencepad. Hier en daar zijn die palen nog niet weggerot. Het stijgende, smalle weggetje voert ons langs meer oude hoevetjes naar een bosrand te Solheide. Even naar links uitwijken op de Duvelsborre Weg (dit keer géén gekerstende bron zoals de naam doet vermoeden!) en verder links over kassei. Op de V-splitsing van kasseiwegen die dadelijk volgt neem je de (stijgende) rechtertak, de Dikkemeerweg over enkele tientallen meters.

Nu even opletten om het onopvallende paadje 'Waaienberg' rechts niet te missen. Er staat hier wel een grote wegwijzer van het Consciencepad. Het stijgt snel een stuk hoger door het dichte bos van de Waaienberg en arriveert na 200 meter op de Solheidestraat. We zijn nu op ongeveer 95 meter hoogte. Rechts daar en na 70 meter links de Bruineputstraat in.

Sla je niet dadelijk de Bruineputstraat in maar wandel je eerst nog 250 meter verder over de Solheidestraat, dan kom je op een oud wegenkruispunt, met onder een eik een merkwaardig stenen kruis.
De voettekst leest als volgt: "Hier is verongeluckt van sijne kare Egidius de Blaeser den 1 Augusti van het jaer 1768. Bidt Godt voor zijn siel." In de Franse taal heeft men een woord voor dit soort wegkruis, een croix d'occis. Ze werden opgericht voor personen die een onnatuurlijke, meestal plotse dood stierven en werden bijna steeds in steen gemaakt. Egidius de Blaeser is dus van zijn kar gevallen of onder de kar terechtgekomen. Het drama speelde zich af in 1768. Urbaan en Cilia, onze fictieve helden uit Conscience's roman Eene Verwarde Zaak, moeten op dat moment dus een jaar of 50 zijn geweest...

Terug naar de Bruineputstraat. We volgen dit kasseiweggetje een tijd, het loopt bochtend en dalend naar een kleine beekvallei. Wat later lopen we in het verlengde rechtdoor over een steenslagpad. In het tijdschrift van VTB schrijft in 1935 Constant Theys het volgende over de omgeving: "Holle, steile wegeltjes, frische hoeken en kanten. Prettige uitzichten op het dal. Sommige landschappen hebben er de bekoring der Kempen of der Ardennen. Allerwegen helgekleurde huisjes weggedoken achter haag en heg".
Het Consciencepad loopt de flank van de Wortelenberg op.

Weer opgelet: als je de bosrand bereikt moet je ter hoogte van een garage die bij het laatste huis hoort, rechts een onopvallend paadje vinden. Het wordt ook gevolgd door de gemarkeerde wandelroutes GR 12 (Amsterdam - Parijs) en de Dworpwandeling. Zo wandelen we het het mooie Begijnenbos binnen. Het gaat stevig op en af door het Begijnenbos.

Als we aan de noordelijke zijde weer het bos uit wandelen, vervolgen we tot bij een picknickbank aan een verharde weg, de Begijnbosstraat. We zijn hier op een hoogte van bijna 110 meter, op een metertje na net niet het hoogste punt van het Consciencepad (dat ligt te Krabos). Bij onstuimig weer heeft wind en regen hier vrij spel, er is geen beschutting. Geniet even van het panorama dat zich ver voor ons uitspreidt richting Zennevallei.

Het Consciencepad van 1935 kwam niet langs hier maar passeerde een gelijkaardig uitzichtpunt dat je kunt bereiken als je de Begijnbosstraat 500 meter naar links volgt. Weinig twijfel dat Hendrik Conscience zelf daar ooit ook heeft gestaan tijdens zijn wandelingen (wellicht rond 1870 - 1872). Hij laat in zijn roman 'Eene Verwarde Zaak' de families Couterman en Roosens, die onderweg zijn van Dworp naar de kermis in Beersel, immers ook genieten van het landschap en het uitzicht: "Wat dus hunne bewonderling opwekte, was het heerlijk Zennedal, dat zij van den heuvel, waarop zij nu stonden, geheel beheerschten en konden overschouwen tot aan Vlaanderens grenzen. Van den boord der slingerende rivier klommen dorpen en bosschen immer hooger en hooger, als bij gordels trapsgewijze op elkaar gestapeld, eerst donker en glansend groen, dan immer verteederend van verf, totdat alles in den blauwen herstwasem als in eene doorschijnende zee scheen te vlotten en weg te smelten".

Na "eene verpozing" op de picknickbank wandelen we weer verder. Het wegenpatroon in de omgeving is de voorbije 250 jaar weinig gewijzigd, al moet je de huidige wegdekverharding natuurlijk wel 'wegdenken'. Ter hoogte van de picknickbank gaan we even rechts de Begijnbosstraat volgen en nemen na 150 meter de eerste (verharde) veldweg links, Kwetterweide.

In 1935 was de Kwetterweide nog een aarden weg. De wandelaar kreeg toen trouwens nog een waarschuwing mee van de VTB: "Bij regenweer raden we de toeristen aan het Consciencepad tusschen Dworp en Beersel niet te bewandelen, de kleigrond maakt het haast onbegaanbaar." Vandaag beschikken we wel over stevige wandelbotinnen en trailrunners maar is de weg dan weer verhard! Op de Ferrariskaart (rond het jaar 1777) zien we dat dit weggetje afgezoomd was met bomen.

De veldweg gaat sterker dalen en wordt hol en schaduwrijker. Na 750 meter bereiken we een schuin kruispunt. Van links over de (onverharde!) veldweg kwam het oorspronkelijke Consciencepad afgezakt en over die veldweg moeten ook de kermisgangers uit 'Eene Verwarde Zaak' zijn gegaan. We vervoegen nu het tracé uit 1935 door rechts af te slaan (Kleine Hertstraat). De weg wordt rechtdoor gekasseid (Grote Hertstraat) en draait op het eind links (Donderveldweg).

Dadelijk komen we op een kruispunt met een stenen kapel "Nood zoekt Troost" waar in 1935 achter de tralies OLV van Lourdes, St Jozef en de H. Barbara gevangen zaten. Het lijkt er op of iedereen lang geleden werd vrij gelaten, want er viel binnenin niemand meer te bekennen om troost bij te zoeken!

Bij de kapel rechtdoor om nog steeds verder te dalen over kassei. 300 meter voorbij de kapel krijgt de kasseiweg een asfaltlaag op het punt waar we de Kesterbeek kruisen (vroeger de grens tussen Lot en Beersel) om kort daarna op een wegsplitsing te komen. Op de hoek kon de wandelaar in 1935 zijn dorst lessen in herberg "De drie klakken". Tegenover de herberg kon je "een blik gunnen op een eigenaardige leemen woning". Die heeft vandaag een metamorfose ondergaan.

We gaan op die wegsplitsing, rechts, jawel, de Hendrik Consciencestraat in. Ook deze stijgende straat was in 1935 nog onverhard, nu wandelen we over tweesporenbeton en kassei. De straat heeft ongetwijfeld zijn huidige naam te danken aan de passage van het Consciencepad. Halfweg de Consciencestraat overschrijden we alweer een voormalige grens tussen twee gemeenten: Beersel en Alsemberg.

In het wandelgidsje van 1935 wordt het Alsembergse taalgebruik aan de kaak gesteld door VTB: "Boven zien we aan den gevel van een laag huisje den straatnaam "Rue de Laerheide-straat" (vroegere straatnaam) en wat verder op een paalplaat de "Rue Kluts-straat". 't Is werkelijk om er den kluts van te verliezen als men bedenkt dat een Vlaamsche gemeente als Alsemberg de beulemanie van Brussel naäapt". (Noot: beulemanie of verbeulemansing betekent het taalkundig verknoeien of verbasteren van bepaalde woorden of uitdrukkingen (in het nederlands) door deze te vervangen door woorden van de heersende elite (frans) - bron: Wikipedia.

De Consciencestraat was in 1935 grotendeels onverkaveld. Nogal was smakeloze en veel te grote woongedrochten werden er sindsdien ingeplant. Het toppunt van bouwwansmaak komt er aan als we bij de eerste linkse zijstraat komen. Kijk op dat punt even rechtsvoor naar een steriele optrek die niet in de omgeving past. Gemillimeterd gazon en een gevangenisomheining maken het plaatje kompleet. De eigenaar wil in het groen komen wonen en uitzicht hebben over wilde natuur maar verdraagt niet dat er iets van spontane natuur zou opschieten binnen zijn eigendom. Een vloek in het landschap.

Heb je de tijd dan moet je vooraleer links af te slaan eens 200 meter rechtdoor de Klutsstraat inwandelen. De Alsembergse kunstenaar Al Balis woont er, je kan zijn kleurrijke woonstek niet missen. Achter zijn peperkoeken huis ligt ook nog een 'Tuin der Onlusten' waar je tijdens opendeurdagen je nog meer kan vergapen op de originele en niet één vakje onder te brengen kunsten van Al Balis, om er - inderdaad - de kluts kwijt te geraken. Zeer tof allemaal.

Het Consciencepad gaat links een straat in (eigenlijk nog steeds Consciencestraat). Nu even opletten. Al na 30 meter, naast het tweede huis, kiezen we een onopvallend en smal paadje rechts. In de jaren '30 moet dit een veldweg zijn geweest. Door verkaveling is hier wellicht een aangepaste voetweg ontstaan. We zijn nu weer in Beersel en zigzaggen langs achtertuinen en tussen hagen tot op de Sanatoriumstraat.

In 1935 was die Sanatoriumstraat nog een veldweg maar het witgekalkt huis (rechts) met kapel in de straatgevel, waarvan eveneens sprake in de gids van 1935, staat er nog steeds. Destijds stonden in die muurkapel met 4 nissen, naast een aantal heiligenbeelden, ook relikwieën tentoongesteld. Aan de andere zijde van de Sanatoriumstraat ligt op 200 meter en net voorbij het kruispunt lambiekbrouwerij Oud Beersel.

We kruisen echter enkel die Sanatoriumstraat en vervolgen rechtdoor over het voetpad, ditmaal tussen akkers en weiden. Op het einde werd het pad na 1935 iets verlegd omwille van verkavelingen. Op de gekasseide Kasteelstraat gaan we even links tot bij de Sint-Lambertuskapel met rustbanken, gelegen aan de Laarheidestraat (vroeger Kesterbeekstraat).

Ter hoogte van de kapel verlaten we weer het oude Consciencepad, dat liep rechtdoor de Kasteelstraat in naar het spoorstation en de kerk van Beersel. Het huidige Consciencepad wijkt op de Laarheidestraat even naar rechts uit om dadelijk links een voetweg te nemen. Dit mooie pad daalt af in de laag gelegen Karpatten, een reeks aangelegde vijvers op een beekloop in een natte zone. De beek stond ook in verbinding met de slotgracht van het kasteel van Beersel.

Voor ons doemt het einddoel op: de kerk van Beersel, hoog op een heuvel gelegen. Eerst nog een vallei oversteken tussen vijvers om langs de andere flank van de beekvallei nog even te vervolgen, waarna het pad naar rechts weer wat gaat stijgen door bos.

50 meter voor de kasseiweg Beukenlandschap, volgen we de rechtertak van het wandelpad en op de kasseiweg klimmen we rechts verder op de Heiberg.

Die laatste meters tot bij de Sint-Lambertuskerk van Beersel lopen weer in het spoor van het oude Consciencepad, dat op Beukenlandschap van links kwam op de Heiberg. Voilà, het Herman Teirlinckplein is het oude en huidige eindpunt van het Consciencepad. Twee dingen om niet te missen te Beersel: de stoere burcht van Beersel en minstens één frisse kriek of geuze in een van Beerselse cafés.

Beersel

De vermoeide wandelaar had hier in Beersel al in 1935 keuze te over aan dranketablissementen. Constant Theys schrijft in het VTB-ledenblad in 1937:
"Wat er te Beersel niet ontbreekt zijn herbergen. Men vindt er onder meer "De Pruim", de "Nieuwe Pruim", de "Oude Pruim" en zelfs de Nieuwe oude Pruim"... (noot: twee van die 'Pruimencafés' blijken vandaag nog als café of restaurant te bestaan...) Als verzachtende omstandigheid voor dat groot getal bierinstituten moge gelden dat men nergens beter geuzelambik drinkt dan te Beersel. Vraag het maar aan onze Brusselsche Vlaamsche literatoren, aan Herman Teirlinck bij voorbeeld, die er woont, aan Ernest Claes en Jan Grauls, die er zo gaarne komen laven..."
Wellicht mag aan dat lijstje ook Hendrik Conscience worden toegevoegd, het is waarschijnlijk dat hij hier nog 65 jaar vroeger ook was geweest.

Nogal wat bladzijden in zijn misdaadroman Eene Verwarde Zaak zijn ook aan het vrolijke Brabantse vertier in Beersel gewijd: "Eenigen tijd daarna zaten allen, wel twintig in getal, rondom de groote tafel. De spijzen waren verscheiden en overvloedig: er werden worsten, kalfsvleesch, schapebout, kiekens, hesp en rijstpap opgediend. Gedurende langen tijd dronk men sterk bier en eindelijk ook witten en rooden wijn. Zoolang er te eten viel, zeiden de hongerige gasten niet veel, en de spijzen, alhoewel ze in groote schotels opgehoopt, uit de keuken werden gebracht, verdwenen als door tooverij; maar eens, dat er van de zes kiekens niets meer overbleef dan de afgeknaagde beentjes, begon men de flesschen wat meer aandacht te leenen en de tongen geraakten los." Het leek wel het schilderij Boerenbruiloft van Bruegel zoals Conscience het beschrijft!

Vandaag kun je aan het Herman Teirlinckplein ondermeer terecht bij de brouwerij en brasserie van Armand De Belder († 2022), 3 Fonteinen, voor een lambiek, Oude Geuze of Oude Kriek, echt karakterbier. Of ga even langs in het bijzonder sfeervolle proefcafé van bierstekerij Oud Beersel, net buiten het centrum (Laarheidestraat).

Het geheim van de lambiekbrouwerijen in een deel van het Pajottenland en de Zennevallei, zit niet enkel in brouwerskunsten maar ook in de lucht, door de natuurlijke aanwezigheid van speciale beestjes: de gistbacterieën Brettanomyces Lambicus en Brettanomyces Bruxellensis.

Ondanks de vermoeide benen moet je - terwijl je toch in Beersel bent - zeker een kijkje nemen bij de historische burcht van Beersel. Keer dus even terug naar de kasseiweg Beukenlandschap. Je daalt die helemaal af en kruist de Lotsesteenweg en de spoorlijn bij het station. De afstand kerk - burcht is 600 meter.

De burcht van Beersel

Wat de burcht van Beersel zo bijzonder maakt is dat ze een van de best bewaarde voorbeelden in België is van een hoogmiddeleeuws burchtslot. In tegenstelling tot veel andere kastelen onderging de burcht van Beersel na de 15de eeuw geen radicale aanpassingen in het kader van evoluerende leef- en bouwstijlen.

Toch merken we niet de klassieke vierkante donjon uit de vroege middeleeuwen, waarrond later vele oude kastelen werden uitgebouwd. De huidige burcht werd mogelijk pas rond 1420 gebouwd, al is dat niet helemaal zeker. Ze onderging na 1489 gedeeltelijke heropbouw door oorlogsvernieling. Sinds begin 16de eeuw is dat uitzicht amper gewijzigd.

Daarmee is het Consciencepad ten einde. Frans Sablon besloot zijn eigen beschrijving van het Consciencepad als volgt: "En zoo hebben we met Hendrik Conscience een der mooiste deelen van de Brabantsche Ardennen afgekeken". Mocht het toevallig kermis zijn in Beersel, geniet dan op het plein nog van 'wat spijs en drank', zoals onze vrienden uit Conscience's roman Eene Verwarde Zaak deden in 1741.

Weg raken met openbaar vervoer is in de 21ste eeuw nog even gemakkelijk als in 1935. Ook toen al kon je te Beersel trein of bus nemen. Kies je voor de trein, dan kun je vlot terug naar Halle sporen of naar een van de grote Brusselse stations.

Einde.

In dit wandelverslag over het Consciencepad volgen we de geactualiseerde wandelroute van 2025, geënt op het actueel beschikbare wegen- en padennet in de regio. Het traject uit 1935 is immers maar gedeeltelijk te volgen. Zo verdwenen bijvoorbeeld enkele wegen door de aanleg van een klaverblad voor de autosnelweg Brussel - Parijs eind jaren '60. Door de verkaveling Geer bij Dworp verdween ook een weg. Verder werd het oorspronkelijke tracé decennia later ook aangepast omwille van hier en daar te druk geworden verkeerswegen, zoals de Alsembergsesteenweg en de inmiddels verkeersweg geworden mooie holle weg tussen Dworp en Bruineput. Het huidige Consciencepad is een compromis tussen aanknopingspunten met het historische pad uit 1935 enerzijds en de voorkeur voor rustige paden en wegen in een landschappelijk aantrekkelijke omgeving anderzijds. Je wandelt dus niet onnodig langs drukke wegen maar wel meer over verharding dan bijvoorbeeld op de verschillende GR-paden die hier het land van Halle en de Zennevallei eveneens doorkruisen. Bekijk voor de verschillen tussen het historische pad uit 1935 en de huidige route ook de kaart hieronder.

Het huidige - hieronder geprojecteerde Consciencepad - is 14,5 km lang, bijna 2 kilometer langer dus dan het tracé uit 1935. We volgen het pad zoals officieel gepubliceerde brochure in 2025.

Alternatieve trajecten. Het Consciencepad loopt niet door het inmiddels internationaal bekende Hallerbos, dat rond midden of eind april achtereenvolgens wit kleurt (van bosanemonen) en daarna een spectaculaire paarse zee wordt door miljoenen bloeiende boshyacinten. Een echt sprookjesbos in de lente maar sinds ongeveer 2010 is dit - met name door 'Instagramtoeristen' - geen publiek geheim meer. Het is wel mogelijk om het Consciencepad tijdelijk te verlaten ter hoogte van de vallei van de Kapittelbeek, om daar naar brasserie Het Kriekske te wandelen en verder het Hallerbos in te duiken, waar je dan bvb de Reebokwandeling kunt volgen om het natuurspektakel te beleven. Reken er dan op dat je totale wandeltocht uitbreidt tot zo'n 25 km. Er zijn nog meer aantrekkelijke uitbreidingstrajecten mogelijk. Vanuit Dworp kun je bijvoorbeeld ook wandelen tot bij de mooi bewaarde site van de Herisem-papiermolen van Alsemberg. Of je kunt voorbij het Begijnenbos de bordjes van het Lambiekwandelpad volgen voor een landschappelijk zeer aantrekkelijk traject dat je eveneens in Beersel brengt (dan passeer je niet door de Hendrik Consciencestraat maar dat is niet echt een misser). Heb je op het einde nog tijd dan kun je nog even tot bij de beroemde middeleeeuwse burcht van Beersel wandelen.

Het Consciencepad is al vele jaren niet meer bewegwijzerd. Je treft onderweg sporadisch nog wel oude signalisatie aan maar die is zeker niet voldoende om je weg te vinden. Je hebt een routebeschrijving nodig. Die kun je als gratis brochure krijgen bij de toeristische diensten van Halle (Visit Halle in het oud stadhuis) en Beersel (Visit Beersel te Alsemberg!). Het Consciencepad met GPX-tracé is ook te vinden in de Erfgoedapp. Startpunt vandaag is herberg Lamme Gisj, langs de Ninoofsesteenweg te Halle. Conscience logeerde er enkele maanden. Eindpunt: het Herman Teirlinckplein bij de kerk van Beersel.

Het Consciencepad is vlot ontsloten met openbaar vervoer. Begin- en eindpunt te Halle en Beersel hebben een treinstation en frequente busverbindingen van De Lijn. Halverwege (km 8) kun je te Dworp langs de Alsembergsesteenweg ook de bus nemen.

Langs het Consciencepad tref je vandaag niet zoveel cafés aan dan in 1935. Te Dworp heb je halverwege de tocht wel enkele toffe volkscafés, bvb De Zwaan bij het oude gemeentehuis of Café Gildenhuis. In Dworp-centrum is er een bakker en een superette. Bij aankomst te Beersel kun je bij brouwerij 3 Fonteinen in het centrum een van de beste geuze - of kriekbieren van de streek drinken. Op de rand van het Beerselse centrum kun je ook lokale bieren proeven in het café van Oud-Beersel, eveneens een aanrader. Herberg Lamme Giesj te Halle, waar Hendrik Conscience 3 maanden verbleef, ligt opnieuw langs het huidige wandeltracé. Langs de Ninoofstesteenweg, op 600 meter van de binnenring rond Halle, richting Ninove. Ook vandaag is het nog een volks café.

Zeker de moeite om op de Grote Markt van Halle wat langer om je heen te kijken. De Brabantse stad Halle heeft een lange en interessante geschiedenis. Zeker ook wat 'wandelen' betreft. Behalve de startplaats van het eerste recreatieve pad in Vlaanderen is Halle immers na Scherpenheuvel de belangrijkste katholieke bedevaartplaats in Vlaams-Brabant.

Het Consciencepad anno 2025 start tegenwoordig aan herberg Lamme Gisj. Dat is niet altijd zo geweest. Vroegere startpunten waren de Grote Markt van Halle of het treinstation van Halle. De herberg ligt even buiten het stadscentrum, langs de Ninoofsesteenweg (nr 231). Bekeken vanaf het treinstation is dat dus de andere kant van de stad.

Herberg Lamme Gisj kende nadien nog vele uitbaters. Vandaag kun je nog steeds terecht in dit gezellige volkscafé bij herbergier Bram, die in 2025 ook werd verkozen als prins-carnaval van de op Aalst na belangrijkste carnavalstad van Vlaanderen (Halle dus). Neem ook even een kijkje aan de straatkantgevel, waar het herdenkingsbord voor Hendrik Conscience tegen de gevel hangt sinds 1932.

Vooraleer je afzakt naar het centrum van Halle, loont het nog even de moeite om na 100 meter langs de Ninoofsesteenweg, rechts af te slaan in de Onze-Lieve-Vrouwweg. Wandel dit wegje, dat al snel een pad wordt, 150 meter op voor een zicht vanop de Nikkenberg over Halle en voor een oud kapelletje langs 'De Weg-Om', het - eveneens historische - bedevaartspad rond Halle.

Terug op de Ninoofsesteenweg. Richting Halle-centrum nu. De ringweg (A. De Maeghtlaan) rond Halle-centrum over en rechtdoor tot op de levendige 'Beestenmarkt'. Daar links de Hoornstraat in naar de basiliek en de Grote Markt van Halle.

10 infofragmenten over Conscience en het Consciencepad, je vindt ze ook in de Erfgoedapp.

Met dank aan Peter François (Streekmuseum Halle) en Joke Vandenbussche (Toerisme Beersel) voor het ter beschikking stellen van deze digitale informatie.

1. Conscience's verblijf in herberg 'Lamme Gisj'

2. De Halse cellist Servais in Conscience's werk

5. Schoonzoon, dichter en rechter G. Antheunis

8. Dworp, Molenbeekvallei en watermolens

10. Beersel, de kerk en kermis met wipschieting

9. Begijnenbos en uitzicht over Zennevallei

7. Dworp, gemeentehuis, schandpaal en kerk

6. Consciencepad in Dworp, het Gravenkasteel

4. Eerbetoon aan Conscience door de Hallenaars

3. Conscience-sporen in Halle-centrum

Praktische wandelinfo

Gids + MP3-fragmenten

Consciencepad, wandelverslag

Eene Dorstige Zaak