Op het meest noordelijke punt van het Markvalleipad kruis je behalve LAW 11 ook nog een Nederlands wandelpad van middellange afstand, de Markroute (22 km). Verder kruis je ook enkele fietsroutes van lange afstand, zoals de blauwgeel gepijlde Frieslandroute (Nieuweschans - Loenhout) en de eveneens blauwgele Sint-Jacobsroute (Haarlem - Santiago de Compostela).

Nu wijken we wel wat af, terug naar Hoogstraten en zijn Markvalleipad: Op één lange volgende pagina wandelen we het volledige pad af.

Verdwenen lange afstandspad: Het Door Verstraetepad was het eerste gemarkeerde pad over lange afstand in Vlaanderen, geopend in 1936 door V.T.B. Het liep van Deurne Rivierenhof naar Zundert via oa Hoogstraten, Wortel en Minderhout. In Zundert sloot het dan aan op de ANWB-route Bergen-op-Zoom - Eindhoven. Het werd geen succes, de reden hiervoor stak men enerzijds op de ongelukkige keuze van wegen en anderzijds op de afstand van 70 km, die men als te lang beschouwde. Al na enkele jaren verloor het pad zijn naam en werd het opgesplitst in 2 nieuwe paden: Het Jan Van der Nootpad: Deurne - 's Gravenwezel - Brecht (30,5 km) en het Gustaaf Segerspad: Brecht - Wortel - Hoogstraten - Minderhout - Zundert (36,6 km). De tijdsgeest sloeg tegen, deze hertekening vond immers plaats midden tijdens WO II. V.T.B. publiceerde wel een gidsje maar daarin werd geen kaartmateriaal opgenomen. Stafkaarten waren immers in de eerste plaats voor militaire doeleinden ontwikkeld en het gebruik daarvan in de oorlogsjaren, zelfs voor recreatieve doeleinden, lag erg gevoelig.

Verder kon er ook geen padmarkering gebeuren tijdens de oorlog. De beschrijvende routetekst daarentegen was wel vrij minutieus. Het Gustaaf Segerspad liep dus over een gedeelte te samen met het huidige Markvalleipad en was bewegwijzerd met palen, bordjes en geschilderde tekens, meestel een blauwe pijl op een geel schild waarop stond 'Vlaamsche Toeristenbond'. Gustaaf Segers (1848 -1930) was trouwens een schrijver uit Hoogstraten. Of zijn pad na WO II nog lang gebruikt werd is me onbekend. Hier volgen enkele letterlijke passages uit het gidsje van het Gustaaf Segerspad uit 1944. "Enkele malen loopt het Gustaaf Segerspad over privaat domein. De eigenaars laten de V.T.B.'ers welwillend door hun domein wandelen. Het is echter verboden te kampeeren, te rooken of luidruchtig te zijn, ten einde het wild niet op te jagen. De eigenaars en hun boschwachters hebben het recht de lidmaatschapskaart van den V.T.B. te eischen en ingeval van overtreding deze te behouden om ze aan ons sekretariaat door te zenden.
Ge gaat op wandel om te genieten van de heerlijke, gave natuur! Denk er om dat deze natuur niet uw eigendom is, dat er na u nog menschen komen, die ze even ongeschonden wenschen aan te treffen. Dus: laat alles zooals gij het gevonden hebt. Ruk geen takken of bloemen af, werp geen blikjes of papier weg. Hebt gij gepiknikt en wenscht ge de overschotjes niet mede te nemen, begraaf ze dan in den grond. Laat blad en bloem met vree en neem papieren mee! Laat u nooit verleiden door het brutale vandalisme, dat namen en opschriften in boomen kerft of de muren onzer historische gebouwen met teksten bezoedelt. Vlaamsche toeristen houden van hun land, met zijn rijkdom aan kunstschatten en frisch ongerept natuurschoon. Zij zullen dit vandalisme steeds energisch bestrijden!" Nog een extra probleem om het Gustaaf Segerspad te volgen in die oorlogsjaren stelt zich bij het oversteken van de Nederlandse grens: "Het is verboden de rijksgrens te overschrijden zonder in het bezit te zijn van een pas, af te leveren door de bezettende macht; deze wordt in principe niet verleend voor toeristische doeleinden; de grens mag bovendien slechts overschreden worden aan een ambtelijken, regelmatig bewaakten post." Daarentegen was het toen blijkbaar geen probleem om bij warm weer tijdens je wandeling even af te koelen in de Mark. Over de passage langs de sluis op de Mark, vlakbij de Nederlandse grens: "Door het aanbrengen der sluis vormt de Mark een breed stilstaand water: zwemgelegenheid (echter geen kleedhokjes)"

Officieel is het Markvalleipad 39 km lang. Zelf kom ik aan een iets hoger kilometeraantal: 41 km. Gesuggereerd wordt om te starten bij taverne 't Heike (parking en bushalte), gelegen aan de weg van Minderhout naar Meerle. Aangezien het pad echter circulair loopt kan je eigenlijk instappen waar je wil. Er zijn 2 inkortingen gemarkeerd (zie de donkerblauwe stippellijnen op het kaartje) waardoor het pad ook in 3 gesloten circuits kan worden gewandeld. Zo heb je dus:
* Markvalleipad Noord: 11,5 km
* Markvalleipad Midden: 14 km
* Markvalleipad Zuid: 16,5 km
Update: Sinds juni 2014 bestaat er enkel nog een noordelijk en zuidelijk deel (20 km / 16 km).

In dit wandelverslag volgen we doorlopend de lange afstandsroute. Het pad komt in het noordelijke punt even Nederland in evenals in het zuidelijk deel.
Het mooiste stuk vond ik de omgeving rond het Nederlandse dorpje Castelré en de rivier Het Merkske. Eén van de langere eentonige delen loopt van Meerseldreef tot de vijvers van domein De Mosten. Er zijn enkele passages door bos of langs een bosrand bij maar open akkers overheersen toch wel. Daarbij passeer je, vooral tijdens het middendeel van de route, nogal wat aardbeienvelden. Het landschappelijk uitzicht van die aardbeienteelt valt eigenlijk tegen: Er wordt zeer veel plastiek gebruikt.

Langs het pad zijn er voldoende gelegenheden om eens een café binnen te wippen. Ook zijn er regelmatig rustbanken en zelfs picknickhoekjes ingericht. Beste periode om het pad te wandelen lijkt mij de late lente als de aardbeien volop rijpen en de rododendrons in bloei komen. In augustus - september bloeit de redelijk zeldzame grote pimpernel (nergens anders in Vlaanderen bloeit hij zo uitbundig als in de vallei van de Mark).

Hoe is dit verslag opgebouwd?
We stellen op deze pagina het Markvalleipad voor en geven je een pak praktische tips mee aan de hand van eigen ervaringen. Op een tweede pagina, 'onderweg', wandelen we de route helemaal, zodat je een sfeerbeeld van de tocht hebt.
Dit is enkel een persoonlijk wandelverslag, voor officiële informatie over het Markvalleipad kan je terecht bij de VVV van Hoogstraten, ook voor bestelling van het wandelmapje. Zie ook de website van het regionale samenwerkingverband 'Grensland'.

Belangrijke update
Het Markvalleipad is sinds juni 2014 niet langer een langeafstandsroute. De aparte bewegwijzering is weg genomen, je moet nu knooppunten volgen van het netwerk 'Kempense Kolonies' en de route is nu opgesplitst in een volledig van elkaar gescheiden noordelijk deel (20 km) en een zuidelijk deel (16 km). Het verslag hieronder is hieraan niet aangepast!

Geen gids of topografische kaart maar een folder. Op de éne zijde 4 blz routebeschrijving en beperkte achtergrondinformatie, op de andere zijde een stratenplan. Dat kaartje volstaat overigens om zonder problemen het pad te volgen. Deze folder wordt niet los verkocht maar behoort tot een mapje 'Wandelen in Hoogstraten', waarin nog 12 andere lokale wandelingen zijn opgenomen (afstanden van 0,5 tot 20 km) in een tiental folders. Het geheel is een zeer verzorgde uitgave. Te koop via de VVV van Hoogstraten voor de prijs van 6 €.
Wil je iets meer van de streek zien aan de hand van andere wandelingen uit het mapje dan zou ik in de eerste plaats aanraden om het stadje Hoogstraten zelf te bezoeken, het Markvalleipad passeert er immers niet door! In het levendig stadscentrum zijn ondermeer de hoge bakstenen kerk van Hoogstraten evenals het door UNESCO tot wereldpatrimonium geklasseerde begijnhof zeker een bezoek waard. Ten tweede lijkt me de historische en groene omgeving rond de vroegere landloperskolonie van Wortel zeker de moeite.

Meer info over de wandel- en fietsmogelijkheden in zowel Hoogstraten, Baarle-Hertog, Rijkevorsel als Merksplas in de gratis brochure 'Wandelen en fietsen in het Grensland', waarin een beknopt overzicht is opgenomen van alle wandel- en fietsroutes in dit noordelijk stukje Vlaanderen. Eveneens te verkrijgen bij de VVV van Hoogstraten of Noorderkempen.

De VVV van Hoogstraten heeft een eigen markeringsysteem. Witte zeshoekige bordjes met een dikke richtingspijl op (foto links). De pijlkleur verschilt voor elke wandeling. Voor het Markvalleipad is dat paars.
Bij het vertrek en bij afsplitsingen voor de verkortingen van Noord-, Midden- en Zuid-Markvalleipad zijn telkens 'oversized' grotere zeshoekige borden geplaatst (zie foto's hierboven). Er zijn geen aparte tekens om een verkeerd pad aan te duiden of om een padverandering aan te kondigen zoals dat bvb bij een GR-pad het geval is. Op de Nederlandse delen van het Markvalleipad wordt dezelfde bewegwijzering aangehouden. Update juni 2014. Deze markeringsborden werden in juni 2014 verwijderd. Je moet nu knooppunten volgen (nrs in de brochure) en je kunt in twee richtingen wandelen.

In de GR-Dagstappergids van de provincie Antwerpen vormt wandeling 3 een lus van GR Kempen met het Markvalleipad-Zuid. Zowat een derde van die 25,3 km lange dagstappertocht volgt het Markvalleipad-Zuid. Daarbij is ook het mooiste stukje van het hele Markvalleipad opgenomen: De tocht in de vallei van Het Merkske en door het gehucht Castelré.

De bewegwijzering van het circulaire Markvalleipad is in één richting: TEGENWIJZERZIN.

Soms merk je op bomen oude geschilderde bewegwijzering (foto boven). Er zijn nog een paar oude markeringsborden overgebleven. Voor 2002 was het Markvalleipad trouwens korter: 12,9 km. De naam was ook anders: Markdalpad (foto links). De markering wordt regelmatig onderhouden.

Ten noorden van het Nederlands dorpje Castelré maakt het Markvalleipad gebruik van één van de 'laarzenpaden' van Staatsbosbeheer. Het is een biezonder fijn Nederlands initiatief, die laarzenpaden lopen soms dwars over weiland of in nat bosgebied, hoofdzakelijk over onverharde paden. Dit initiatief kadert in het project 'Grenslandschap Taxandria' tussen Vlaanderen en Nederland. De paden zijn gemarkeerd met paaltjes waarop een opvallend rood of blauw symbool van laarzen. Meer info.

Dit is toch wel het negatieve punt aan deze wandeltocht: Zoveel verharde wegen onder je voetzool, zowat 80 % van het traject! Eerste voorwaarde om het Markvalleipad leuk te vinden is dus dat het voor jou niet veel veschil uitmaakt of er een verhardingslaag over de wandelweg ligt. Persoonlijk knap ik op zoveel kunstmatige verharding toch wel wat af. Het betekent dat je bijna het hele Markvalleipad evengoed met een touringfiets kan afleggen. Ook de meeste veldwegen zijn ten behoeve van de land- en tuinbouwers gebetonneerd.

Uitzondering daarop is vooral het gedeelte van het pad dat door het 'Nederlandse schiereiland' Castelré loopt. Het traject van het Markvalleipad in de vallei van het Merkske en door het dorp van Castelré is werkelijk schitterend maar kan toch de rest niet voldoende compenseren. Er wordt in dit afgelegen stukje Nederland duidelijk een ander wegenbeleid gevoerd dan in Hoogstraten, met meer respect voor de natuurlijke omgeving. Wegen en paden zijn er niet systematisch met beton en asfalt overgoten.

Andere paden die onverhard zijn lopen veelal door stroken bos op een vrij zanderige ondergrond, daarbuiten is het armoe troef. Toch is er ook in Hoogstraten hoop dat er meer respect komt voor traditionele voetpaden. Onder andere de lokale heemkundige kring pleit aktief voor het behoud of de heropenstelling van trage wegen, gebaseerd op de gegevens van de beruchte Buurtwegenatlas van 1841. Dat heeft al geleid tot het herstel van enkele kerkwegels die worden geïntegreerd in het wandelpadennet. Hoewel hier rond Hoogstraten vooral fietsen populair is (ihb over het oeverpad langs de Mark) verdient de VVV van Hoogstraten meer dan een pluim voor de moeite die wordt gedaan om ook de wandelaar te plezieren. Het wandelnet van Hoogstraten kreeg van de provincie Antwerpen al meermaals een bekroning.
Er zijn geen pad-delen die moeilijk toegankelijk zijn of aanleiding kunnen geven tot gevaar. Ook hoogteverschillen zijn amper waarneembaar. Het Markvalleipad is dus ook een pad waar je aan stevige snelheid kan op avanceren als je het sportief wil aanpakken.

De Mark ontspringt in de buurt van Merksplas (gehucht Koekhoven) en stroomt Nederland binnen bij Meersel-Dreef. Onderweg vloeit ondermeer de waterloop Merkske (langs het Markvalleipad) in de Mark en bij de oude watermolen van Meersel-Dreef de Hollandse Loop. Verder stroomafwaarts loopt de Mark dwars door de stad Breda. Na 76 km mondt ze uit in de Maas. Voor die monding is haar naam wel veranderd in 'Dintel' en 'Volkerak'. Ze loopt dus maar een stuk (stroomafwaarts) door Vlaanderen.
In 1977 werd de kronkelende Mark recht getrokken over een afstand van 10 km ten behoeve

van de ruilverkavelaars, wat je duidelijk zal zien langs het midden en noordelijk deel van het Markvalleipad. Zonde, die rechttrekking, een heel stukje typisch landschap ging verloren.
De waterkwaliteit van de Mark is naargelang het meetpunt van zeer matige tot goede kwaliteit. Verantwoordelijk voor vervuiling is vooral overbemesting. De kwaliteit is in ieder geval beter dan enkele tientallen jaren terug, toen de rivier zo vervuild was dat ze stonk en biologisch dood was. Vanaf de samenvloeiing met het zuivere Merkske verbetert de waterkwaliteit aanzienlijk. Op de Mark waren verscheidene watermolens gelegen, we zullen er enkele passeren langs het Markvalleipad.

Het Markvalleipad is vlot te bereiken via de autosnelweg E19. Verlaat deze tussen Antwerpen en Breda via afrit 1 (Meer). Om dan bij de officiële start te komen volg je over 4 km richting Hoogstraten, daarna scherp links draaien, richting Meerle (N14 of Bredaseweg). Stop bij café t'Heike.

Met openbaar vervoer per trein tot Turnhout en dan bvb bus 430. Café t'Heike aan de Bredaseweg is nogal moeilijk te bereiken, reserveer belbus 935 en stap af bij halte Mariaveld. Met het openbaar vervoer is het handiger om op een ander punt het Markvalleipad te beginnen.

Onderweg zijn er genoeg mogelijkheden om eens een café binnen te lopen:
Km 0: Bij de start en aankomst café/taverne 't Heike.
Km 10: Meersel-Dreef, 10 cafés en tavernes.
Km 15: Horecazaak van recreatiedomein De Mosten.
Km 20: Centrum van Meer.
Km 28: In de buurt ligt het centrum van Minderhout
Km 35: Grenscafé 'In Holland'.
Winkels en drankautomaten passeer je te Meerseldreef en Meer.
Er zijn geen campings onmiddellijk langs het wandelpad. Zelf wandelde ik de tocht in één dag maar heb je overnachting nodig of wil je wat langer in de streek blijven contacteer dan de VVV van Hoogstraten.

---

---

---

---

---

---

---

---

	Streek-GR Kempen Gemarkeerd pad van 205 km + 96 km varianten door de Noorderkempen en een stukje Nederland. Onderhouden door Grote Routepaden en enkele VVV's. Beschreven in een topografische gids.
	LAW 11 Grenslandpad Nederlands GR-pad dat de grens tussen Vlaanderen en Nederland volgt over 363 km tussen Sluis (Zeeland) en Thorn (NL-Limburg). Loopt meestal langs de Nederlandse kant van de grens. Beschreven in een topografische gids.