> Net onder de stad Luik en op de noordelijke grens van de Ardennen ligt het oude kuuroord Chaudfontaine. De toeristische dienst onderhoudt er al meer dan 40 jaar een gemarkeerd lange afstandspad van zowat 50 km. Langs deze tocht passeer je ondermeer de historische forten van Embourg en Chaudfontaine, ooit deel van de verdedigingsgordel rond Luik en langs de religieuze centra van Chèvremont en Beaufays.
> Uiteraard kom je ook langs het historische bronnengebied van Chaudfontaine-centrum, gelegen in een bufferzone tussen de Luikse periferie en de Ardennen. Vandaag wordt de stad vooral geassocieerd met de minerale bronnen waaruit het bekende Chaudfontaine-water wordt afgetapt. Ooit was Chaudfontaine bijna even populair als Spa om er te kuren. Vervuilende fabrieken in de Vesdervallei bedekten later alle glans en uitstraling van Chaudfontaine. Vandaag is het beeld van de gemeente samengesteld uit een wat merkwaardig amalgam van historische relicten uit het kuurverleden, gemixt met het 'fabriekachtig' museum 'Source-O-Rama', zowaar een casino en uiteraard de bekende bottelarij van het Chaudfontaine-water. Chaudfontaine-city: You hate it or you love it. Charme of toch een miskleun van architecturale planning?
> Er zitten gelukkig voldoende groene bosstroken in het traject om regelmatig zuurstof op te snuiven want de tentakels van grootstad Luik zijn onmiskenbaar aanwezig in drukke verbindingswegen, verstedelijkte dorpen en een uitwaaierende verkavelingswoede. De rivierdalen van Vesder en Ourthe zijn hier, kort voor hun monding in de Maas, diep ingesneden en zorgen voor een pittig parcours wat hoogteverschillen betreft. Minder romantisch ging het hier aan toe in juli 2021, toen het kolkende Vesderwater zowat het gehele centrum van Chaudfontaine onder water en modder stortte met heel wat ellende tot gevolg.
> Uiteraard kom je ook langs het historische bronnengebied van Chaudfontaine-centrum, gelegen in een bufferzone tussen de Luikse periferie en de Ardennen. Vandaag wordt de stad vooral geassocieerd met de minerale bronnen waaruit het bekende Chaudfontaine-water wordt afgetapt. Ooit was Chaudfontaine bijna even populair als Spa om er te kuren. Vervuilende fabrieken in de Vesdervallei bedekten later alle glans en uitstraling van Chaudfontaine. Vandaag is het beeld van de gemeente samengesteld uit een wat merkwaardig amalgam van historische relicten uit het kuurverleden, gemixt met het 'fabriekachtig' museum 'Source-O-Rama', zowaar een casino en uiteraard de bekende bottelarij van het Chaudfontaine-water. Chaudfontaine-city: You hate it or you love it. Charme of toch een miskleun van architecturale planning?
> Er zitten gelukkig voldoende groene bosstroken in het traject om regelmatig zuurstof op te snuiven want de tentakels van grootstad Luik zijn onmiskenbaar aanwezig in drukke verbindingswegen, verstedelijkte dorpen en een uitwaaierende verkavelingswoede. De rivierdalen van Vesder en Ourthe zijn hier, kort voor hun monding in de Maas, diep ingesneden en zorgen voor een pittig parcours wat hoogteverschillen betreft. Minder romantisch ging het hier aan toe in juli 2021, toen het kolkende Vesderwater zowat het gehele centrum van Chaudfontaine onder water en modder stortte met heel wat ellende tot gevolg.
Startpagina
> Wandelen > Tour de Chaudfontaine
Padgeschiedenis
Topogids / Topokaart
Uitpijling
Kruisende lange afstandspaden
Bereikbaarheid
Overnachten
Etappe-indeling
Aard van de paden en wandelomgeving
> Het is mijn wandelvriend Ludo die me er in de jaren '00 opmerkzaam maakte van het haast vergeten bestaan van deze wandelroute en die me op weg zette om deze tocht een eerste keer te uit te wandelen. Tesamen verkenden we ook de streek aan de hand van het allereerste topografische routegidsje. Behalve de Tour de Chaudfontaine had ik wel eerder al het Land van Chaudfontaine doorkruist over GR 573, die hier ook passeert.
Hoe is dit verslag opgebouwd?
> Op deze pagina overlopen we de praktische en beschikbare informatie rond deze lange afstandswandeling. Over de twee volgende pagina's gespreid lopen we de tocht helemaal. Dit is natuurlijk niet de officiële site van de Tour de Chaudfontaine, voor meer objectieve info kun je terecht bij het 'Royal Syndicat d'initiative' (VVV) van Chaudfontaine (Source-O-Rama).
Hoe is dit verslag opgebouwd?
> Op deze pagina overlopen we de praktische en beschikbare informatie rond deze lange afstandswandeling. Over de twee volgende pagina's gespreid lopen we de tocht helemaal. Dit is natuurlijk niet de officiële site van de Tour de Chaudfontaine, voor meer objectieve info kun je terecht bij het 'Royal Syndicat d'initiative' (VVV) van Chaudfontaine (Source-O-Rama).
> Initiator van de Tour de Chaudfontaine is Fernand Michel (°1924 - †2007). Hij woonde in Embourg en was als lokaal historicus de auteur van verscheidene heemkundige boeken over Embourg en andere plaatsen van de huidige gemeente Chaudfontaine. Hij was tevens stichtend lid van de plaatselijke afdeling van 'Les Amis de la Nature', een oude vereniging die zich op recreatieve aktiviteiten richt en in Vlaanderen ook bekend is als 'De Natuurvrienden'. Fernand Michel, die zich tevens nuttig maakte in de lokale politiek, was dus uitstekend geplaatst om de Tour de Chaudfontaine te ontwikkelen. Het begeleidende gidsje met topografische kaart, dat in 1981 voor het eerst werd gepubliceerd en het concept van de bewegwijzering waren zijn geesteskind. Gesteund werd hij door 'Les amis de la nature' en de Koninklijke Toeristische Dienst van Chaudfontaine.
> De Tour de Chaudfontaine werd geopend in 1981, de naam was oorspronkelijk 'Le Tour Pédestre du Nouveau Chaudfontaine', of in het nederlands: 'De Rondwandeling van Nieuw-Chaudfontaine'.
> Uiteraard had die benaming 'nouveau Chaudfontaine' destijds te maken met de toen recente gemeentefusies van 1977. Daarbij werden de dorpen Ninane, Chaudfontaine, Embourg, Vaux-sous-Chèvremont, Beaufays en Mehagne samengevoegd tot de nieuwe gemeente Chaudfontaine. De 51 km lange wandeling werd zo uitgewerkt dat ze door alle deeldorpen passeert.
> Uiteraard had die benaming 'nouveau Chaudfontaine' destijds te maken met de toen recente gemeentefusies van 1977. Daarbij werden de dorpen Ninane, Chaudfontaine, Embourg, Vaux-sous-Chèvremont, Beaufays en Mehagne samengevoegd tot de nieuwe gemeente Chaudfontaine. De 51 km lange wandeling werd zo uitgewerkt dat ze door alle deeldorpen passeert.
> In de loop der jaren werd op enkele punten het traject aangepast, zonder radicale hertekening echter. Via de voormalige wandelclub 'Chaudfontaine en Marche' was de Tour de Chaudfontaine tot ongeveer 2012 ook opgenomen in de lijst van erkende lange afstandstochten van het FFBMP (Fédération francophone Belge de marches Populaires') en IVV (Internationaal Volkssportverbond). Het leek er nadien op alsof het project stilaan uitdoofde. In de bewegwijzering vielen door gebrek aan onderhoud steeds meer hiaten en info was praktisch enkel nog te vinden via Trekkings.be . Eind jaren '10 werd echter opnieuw aangeknoopt met nieuwe bewegwijzering, intekening op een wandelkaart en digitale info én met Tour de Chaudfontaine wandelfiches in 2020.
> En zo is de Tour de Chaudfontaine sinds 2020 weer helemaal herboren, met bewegwijzering en een update wandelbrochure. Na meer dan 40 jaren behoort de Tour de Chaudfontaine dus nog steeds tot het actuele wandelaanbod van de gemeentelijke toeristische dienst van Chaudfontaine.
> En zo is de Tour de Chaudfontaine sinds 2020 weer helemaal herboren, met bewegwijzering en een update wandelbrochure. Na meer dan 40 jaren behoort de Tour de Chaudfontaine dus nog steeds tot het actuele wandelaanbod van de gemeentelijke toeristische dienst van Chaudfontaine.
> Het begeleidende boekje van de Tour de Chaudfontaine werd door de gemeentelijke toeristische dienst eveneens gepubliceerd in 1981, enkel in het Frans. Het werd later nooit heruitgegeven of geactualiseerd en telde 34 pagina's. Er hoorde ook een topografische kaart in zwart-wit bij met daarop het (oude) tracé van de Tour de Chaudfontaine ingetekend met een rode lijn. De gidsinfo werd samengesteld door initiator Fernand Michel en de opmaak is gebaseerd op de oude stijl van een GR-gids: Een routebeschrijving met tussenafstanden en daarin achtergrondinfo gemixt. Zowel schrijver Michel als padmarkeerder Poussart hadden toen dan ook al een verleden als medewerker voor de Waalse GR-paden.
> Uiteraard was de praktische info al sterk verouderd toen ik de Tour voor het eerst wandelde 30 jaren later. Enkel de achtergrondinfo over bezienswaardigheden was nog redelijk bruikbaar. Foto's uit de jaren '70 fleurden de tekst op, ze hebben inmiddels een nostalgische waarde. Ook de verouderde tekst brengt af en toe een glimlach op de lippen. Zoals over Embourg: '... Traverser la route de Spa au passage protégé en face de Sarma,...' Sarma? Midden vorige eeuw nog een hypermarktketen met naam in België...
> Uiteraard was de praktische info al sterk verouderd toen ik de Tour voor het eerst wandelde 30 jaren later. Enkel de achtergrondinfo over bezienswaardigheden was nog redelijk bruikbaar. Foto's uit de jaren '70 fleurden de tekst op, ze hebben inmiddels een nostalgische waarde. Ook de verouderde tekst brengt af en toe een glimlach op de lippen. Zoals over Embourg: '... Traverser la route de Spa au passage protégé en face de Sarma,...' Sarma? Midden vorige eeuw nog een hypermarktketen met naam in België...
> De bewegwijzering van de Tour de Chaudfontaine is sinds 2020 enkel in tegenwijzerzin. Voor het volledige traject enkel gepijlde bordjes met een oranje C (van 'Chaudfontaine') op een witte achtergrond. Deze markeringswijze verschilt wat de vroegere bewegwijzering die in twee richtingen was en enkel met geverfde tekens gebeurde. De oorspronkelijke tekens werden eind jaren '70 aangebracht door Robert Poussart. Men volgt in Chaudfontaine dus niet de strikte officiële voorschriften rond padmarkering die in Wallonië sinds een aantal jaren van kracht zijn en waarbij dit soort markering eigenlijk niet door de Waalse overheid wordt erkend en dus ook niet gesubsidieerd.
> Chaudfontaine is vlot bereikbaar met de auto via autosnelwegen. Je rijdt naar de stad Luik en volgt dan de richting Luxemburg (E25). Je kruist Luik via de tunnels en neemt dadelijk daarna de afslag Chenée / Chaudfontaine. In het centrum van Chaudfontaine, naast de Source-O-Rama, is voldoende (gratis) parkeerplaats.
> Sinds september 2018 stoppen er te Chaudfontaine opnieuw treinen. Het nabijgelegen oude Art Nouveau-station werd vereeuwigd op doek door Paul Delvaux. Andere dichtbijgelegen stations in gebruik zijn Angleur, Chenée en Trooz. Vanuit Angleur of Chenée kun je eventueel ook de GR-verbindingsroute gebruiken (gemarkeerd met witrode tekens) om op de Tour de Chaudfontaine te komen nabij Vaux-sous-Chèvremont. NMBS treinplanner.
> Er zijn ook bussen van TEC die Chaudfontaine bedienen vanuit ondermeer Luik of de treinstations in de streek. TEC busplanner.
> Er zijn ook bussen van TEC die Chaudfontaine bedienen vanuit ondermeer Luik of de treinstations in de streek. TEC busplanner.
> Vrij kamperen is officieel verboden in Wallonië maar langs of in de buurt van de Tour de Chaudfontaine is niet één officiële camping gelegen, ook niet op enkele kilometers! Wil je toch vrij kamperen gebruik dan de topokaart om naargelang je tochtverloop een gebied uit te kiezen dat is afgelegen van urbanisatie.
> Budgetaccommodatie: 2 jeugdherbergen die echter niet langs de Tour de Chaudfontaine liggen:
1° De jeugdherberg van Tilff is enkel beschikbaar voor groepen en na reservatie.
2° De jeugdherberg 'George Simenon' te Luik.
> Voor gastenkamers of gelijkaardig contacteer eventueel het Maison du Tourisme Ourthe, Vesdre, Amblève, gezien het veranderend aanbod.
1° De jeugdherberg van Tilff is enkel beschikbaar voor groepen en na reservatie.
2° De jeugdherberg 'George Simenon' te Luik.
> Voor gastenkamers of gelijkaardig contacteer eventueel het Maison du Tourisme Ourthe, Vesdre, Amblève, gezien het veranderend aanbod.
> Als je de Tour de Chaudfontaine wil combineren met de kuurgeschiedenis van Chaudfontaine, gebruik van de thermen en een euro'tje meer of minder geen probleem is, ga dan voor het Château des Thermes. Kamerprijzen vanaf 180 €...
> In de wandelbrochure van de Tour de Chaudfontaine wordt de tocht in 5 stukken opgedeeld. Met een afstand van slechts 51 km is het ook perfect mogelijk om de tocht in 2 etappes af te leggen. Je kunt de tocht zelfs in 2 circulaire dagtochten (28 + 22 km) wandelen met Chaudfontaine-centrum als scharnierpunt. Dat doe je zo:
° Dag 1: Start vanuit Chaudfontaine de Tour de Chaudfontaine in tegenwijzerzin: Via Chévremont, Vaux-sous-Chèvremont en Embourg dus tot net achter het Fort van Embourg. Neem daar lokale wandeling 10 (zie wandelkaart Chaudfontaine), gemarkeerd met een rood balkje en volg dit pad dalend tot de Ruisseau de la Paillette. Volg deze beek verder stroomafwaarts tot in de vallei van de Vesder waar je rechts nog één km naar het centrum van Chaudfontaine wandelt.
° Dag 2: Wandel terug via het lokale wandelpad 10, waarbij je ditmaal gebruik maakt van een ander stukje van dit pad om weer bij het Fort van Embourg te komen. Volg de Tour de Chaudfontaine nu verder in tegenwijzerzin tot Chaudfontaine via Sur Cortil, Beaufays en Ninane tot Chaudfontaine.
Tel bij de dagafstand telkens 3,5 km bij voor deze verbindingen. Dit is hoe we zelf de Tour de Chaudfontaine wandelden.
° Dag 2: Wandel terug via het lokale wandelpad 10, waarbij je ditmaal gebruik maakt van een ander stukje van dit pad om weer bij het Fort van Embourg te komen. Volg de Tour de Chaudfontaine nu verder in tegenwijzerzin tot Chaudfontaine via Sur Cortil, Beaufays en Ninane tot Chaudfontaine.
Tel bij de dagafstand telkens 3,5 km bij voor deze verbindingen. Dit is hoe we zelf de Tour de Chaudfontaine wandelden.
> De Tour de Chaudfontaine maakt gebruik van alle soorten paden en wegen, over het algemeen wordt er in vergelijking met een GR-pad meer over verharde wegen gewandeld. Ook verschillend van een GR-pad is dat deze tocht je uiteraard zoveel mogelijk verschillende facetten van één gemeente wil laten zien en je langs een maximaal aantal bezienswaardigheden wil laten passeren. Afgelegen paden opzoeken is daarom dus niet steeds prioritair.
> In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Ardennen is de woonomgeving niet beperkt tot gesloten dorpskernen, hier in het land van Chaudfontaine is de bebouwing uitgewaaierd over de omringende heuvels en in nogal wat wijken zonder echt centrum.
> In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Ardennen is de woonomgeving niet beperkt tot gesloten dorpskernen, hier in het land van Chaudfontaine is de bebouwing uitgewaaierd over de omringende heuvels en in nogal wat wijken zonder echt centrum.
> Op sommige plaatsen zouden verdere wijzigingen aan het trajectloop de kwaliteit van deze wandeltocht kunnen verbeteren. Zo zou er meer kunnen gebruik worden gemaakt van de opgewaardeerde 'sentiers communaux', gemeentelijke verbindingspaadjes die vaak enkel voor voetgangers toegankelijk zijn. Ten zuiden van het dorp Ninane bvb is het oude traject geschrapt ten voordele van zo'n sentier communal, waardoor je nu zelfs langs een interessant uitzichtpunt passeert. Inschakeling in het wandelaanbod van zulke voetpaden geeft ook weer bestaanszin aan deze oude paden en creëert de nood om ze ook te onderhouden.
> Enkele rustige / onverharde delen van de tocht:
° De klim uit de Vesdervalleivallei naar boerderij 'Haras de La Rochette' en de daaropvolgende daling naar de wijk Geloury.
° Door en boven het Bois de Beyne, tot voorbij de kapel van Sint-Anna.
° De bospassage voorbij woonwijk 'Aux 7 Collines' tot de wijk Sur Cortil.
° De klim door het 'Bois des Manants' vanaf de kapel Notre Dame de Chawresse.
° Het pad van Ninane naar Chaudfontaine via de rare 'Pont du diable'. We raden aan om dit stukje te verlengen met het deel van lokale wandeling 3 die over en rond het Bois-les-Dames loopt, een merkwaardig natuurgebied.
° Ten zuidoosten van Embourg tot aan het fort van Embourg loop je over leuke bospaden, het lawaai van de snelweg E25 is echter zeer kortbij.
° De klim uit de Vesdervalleivallei naar boerderij 'Haras de La Rochette' en de daaropvolgende daling naar de wijk Geloury.
° Door en boven het Bois de Beyne, tot voorbij de kapel van Sint-Anna.
° De bospassage voorbij woonwijk 'Aux 7 Collines' tot de wijk Sur Cortil.
° De klim door het 'Bois des Manants' vanaf de kapel Notre Dame de Chawresse.
° Het pad van Ninane naar Chaudfontaine via de rare 'Pont du diable'. We raden aan om dit stukje te verlengen met het deel van lokale wandeling 3 die over en rond het Bois-les-Dames loopt, een merkwaardig natuurgebied.
° Ten zuidoosten van Embourg tot aan het fort van Embourg loop je over leuke bospaden, het lawaai van de snelweg E25 is echter zeer kortbij.
> Minder aangenaam wandelen:
Persoonlijk knap ik nogal af op de vrij vele passages door verkaveld landschap langs de Tour de Chaudfontaine, zoals de nogal luxueuze villawijk 'Aux 7 collines' ten zuiden van Embourg om er één te noemen. Je wandelt er over een brede geasfalteerde laan door verkaveld of verkwanseld bos met een onvriendelijk karakter van hoge afsluitingen rond villakasten, bewaakt overdag door bloeddorstige honden.
De druk van grootstad Luik is onmiskenbaar aanwezig. Dat merk je in het verstedelijkte Embourg en op de crêtes van Mehagne krijg je zelfs een mooi uitzicht over een zuidelijk geïndustrialiseerd deel van Luik.
Er zitten stukken in de wandeltocht die verscheidene kilometers nonstop geasfalteerde wegen volgen. De hoogte waar we lopen ligt tussen 75 en 300 meter boven zeeniveau.
Er zitten stukken in de wandeltocht die verscheidene kilometers nonstop geasfalteerde wegen volgen. De hoogte waar we lopen ligt tussen 75 en 300 meter boven zeeniveau.
> Om de Tour de Chaudfontaine te wandelen kun je bij de gemeentelijke dienst van Chaudfontaine te Source-O-Rama (bij de start van de de Tour de Chaudfontaine) de wandelfiches aanvragen waarop de wandelroute gedetailleerd wordt beschreven.
> Tevens is de Tour de Chaudfontaine ook ingetekend op de topografische NGI-wandelkaart van Chaudfontaine. Er kunnen mogelijk enkele (kleine) verschillen zijn tussen de kaartinfo en de bewegwijzering van de Tour de Chaudfontaine op het terrein. In dit geval heeft de bewegwijzering in principe voorrang. Gebruikers van GPS vinden een track hier.
> Tevens is de Tour de Chaudfontaine ook ingetekend op de topografische NGI-wandelkaart van Chaudfontaine. Er kunnen mogelijk enkele (kleine) verschillen zijn tussen de kaartinfo en de bewegwijzering van de Tour de Chaudfontaine op het terrein. In dit geval heeft de bewegwijzering in principe voorrang. Gebruikers van GPS vinden een track hier.
 |
GR Vesdre of GR 573: 160 km lang GR-pad dat Luik verbindt met de Hoge Venen via de valleien van Vesder, Helle en Hoëgne. Verslag. |
 |
GRP 575: 293 km lang GR-pad door de Condroz. Loopt te samen met de Tour de Chaudfontaine over een paar kilometer in de omgeving van Hayen, langs een zuidelijke variant van de Tour de Chaudfontaine. Dit GR-pad bestaat eigenlijk al sinds de jaren '60 als GR 5 maar maakde daarna een verbinding tussen de Ourthevallei en GR 5. Sinds 2013 is het echter onderdeel geworden van de Condroz-GR. Verslag. |
 |
Tour de la Vesdre: 200 km lang pad, eigenlijk grotendeels GR 563 en GR573 combinerend. Uitgewerkt door SGR en gefinancierd door Contrat de la Rivière Vesdre. Aanvullend variante verbindingen en 10 lokale circuits. Waar niet GR wordt gevolgd is de markering met een groen kruis en de letters 'CRV'. Interessant voor zij die de grotere regio willen verkennen in dagcircuits. |
 |
GR 412 Sentier des Terrils: loopt door het oude Waalse steenkoolbekken in oost-west richting over 280 km. We volgen tussen Chapelle Ste Anne en ex-spoorlijn 38 een gemarkeerd verbindingsstuk tussen GR 412 en het treinstation van Angleur. |
 |
Sentier Pédestre Ourthe-Néblon : 140 km lang circulair pad rond de noordelijke Ourthevallei en het riviertje Néblon. We lopen 1 km te samen met dit pad tussen Sur Cortil en de kapel van ND de Chawresse. De bewegwijzering is al lang niet meer onderhouden. |
 |
 |
 |
| Oude bewegwijzering (voor 2020) | ||
> Op de volgende 2 pagina's volgen we op het terrein de 'C'-tekens van begin tot einde en in tegenwijzerzin. We staan onderweg ook stil bij wat er allemaal te zien valt...
E25 door het Land van Chaudfontaine (Sur Cortil)
Art nouveau station Chaudfontaine
Groepsjeugdherberg Tilff
Vrij kamperen aan de kapel van Ste Anne (Beyne)
Fort Embourg
Uitzichtpunt langs de Tour de Chaudfontaine, vanop het meest noordelijke punt, de Chapelle Sainte-Anne.
De vallei van de rivier Vesder met Vaux-sous-Chèvremont.
Linksboven ligt de abdij van Chèvremont, waar onze route eveneens langs loopt.
De vallei van de rivier Vesder met Vaux-sous-Chèvremont.
Linksboven ligt de abdij van Chèvremont, waar onze route eveneens langs loopt.
Pont du Diable
Pad tussen Ninane en Chaudfontaine
Oude padmarkering
Oude padmarkering
Oorspronkelijke kaartuitsnede en gidsboekje
Huidige padmarkering
> Onderweg over de Tour de Chaudfontaine loop je soms in het spoor van andere lange paden. Dit zijn ze:
