"We volgen links den steenweg. Rechts het domein van Gillès de Pélechy. Links macadambaan naar Schoten. Een paar honderd meter voorbij het café Vogelenzang slaan wij rechts een breede beukendreef in. Ten einde der dreef het weinig belangrijke Hof ter Linden met barokke smeedijzeren poort. Halfweg de breede beukendreef rechtsaf door een breeden weg die weldra naar links buigt, den rand van het Hof ter Linden volgt en ons brengt op de Macadambaan van 's Gravenwezel naar Schilde. Rechtsaf deze baan volgen. Wij bemerken links den verboden toegang tot het kasteel van 's Gravenwezel. Een paar honderd meter verder waar de macadambaan naar rechts zwenkt, links door een wegje dat zich slingert door een boschje beplant met dennen, berken en rhododendrons. We zijn in den eigendom van Baron Gillès de Pélechy. Na 500 m. schuin-rechts door een kleiner wegeltje. Nu steeds rechtuit. Weldra loopen wij langs de oosterkasteelgracht. Ten einde van deze gracht mee links buigen tot den hoofdingang van het kasteel. Even naar de gebouwen gaan kijken."
Komende uit de Broekstraat gaan we bij herberg Vogelenzang dus links over het fietspad langs de Wijnegemsteenweg, in de 21ste eeuw een druk bereden verkeersweg. We zijn nu op het grondgebied van de gemeente Schilde ( 's Gravenwezel). Langs het café-restaurant Vogelenzang en een paar luxueuze villadomeinen. Twee wijkstraten rechts laten liggen. De derde nemen we wel, dat is de ietwat schuin weglopende Hofdreef. Deze dreef, nog steeds afgelijnd met imposante bomen zoals lang geleden, wordt na een tweehonderd meters een brede onverharde bosweg. Hier begint het mooiste deel van het voormalige Door Verstraetepad, we volgen het oorspronkelijke padtraject uit 1936 ook vrij precies. Op de kruising met de Heerbaan, op het punt waar de Hofstraat versmalt tot een wandelpad, gaan we nu rechts om de Heerbaan te volgen. Dus niet verder rechtdoor over het versmallend wandelpaadje. Al snel komen we weer langs pompeuze verkavelingen en hier wordt de Heerbaan ook een verharde wijkstraat. Op het eerste wegenkruispunt (paaltje wandelknooppunt 1) links de Boterlaarbaan volgen. Verder rond het grote kasteeldomein Hof Ter Linden. "Het weinig belangrijke Hof Ter Linden" zegt ons gidsje uit 1936. Dat was alvast niet de mening van het aktiecomité van Schilde, dat meer dan 10 jaren streed voor het behoud van het bos. Het werd immers bedreigt door meer villaverkaveling via een bouwpromotor. In 2015 kon dat juridisch gevecht tegen de gulzige bouwpromotor gewonnen worden. Een ander strijdpunt was de publieke toegankelijkheid van het kasteeldomein via een erkende buurtweg. Ook dat is inmiddels uitgeklaard, het domeinbos is nu dus gedeeltelijk toegankelijk. Een Door Verstraetepad anno 2020 zou ongetwijfeld door de kasteelbossen lopen, wij zetten echter onze tocht verder langs het historische traject, dat hier de domeinrand volgt over de Boterlaarbaan. Op het einde van deze rechte straat bij de verkeersweg tussen 's Gravenwezel en Schilde te komen. Rechts daar en we volgen niet de wandelknooppunten die links wijzen naar een bospad. Nog even verder langs deze Gillès de Pélichylei om voorbij een bushalte de Philippedreef te nemen. Scherp links daar en deze wijkstraat tot op het einde wandelen. Daar even naar links uitwijken om dadelijk rechts het Schildewandelpad te nemen, een leuk deel van het Door Verstraetepad. Het aanvankelijk wat smalle pad wordt een brede eikendreef door half open landschap, waarin het bijzonder aangenaam wandelen is. Steeds maar rechtdoor, we wandelen hier langs de rand van alweer een kasteeldomein, dit keer dat van het kasteel van 's Gravenwezel. Op het einde van het brede onverharde pad draaien we langs de kasteelgracht mee naar links om bij de kasteelpoort van het 21 hectaren grote domein te belanden. Het kasteel van 's Gravenwezel is niet open voor bezoek, privé-domein. Hier stond al zeker in de 13de eeuw een burcht, toen 's Gravenwezel nog 'Wesele' was. De oudste delen van de huidige waterburcht zijn wellicht 16de eeuws, met de daaropvolgende eeuwen sterke wijzigingen en de uitbouw van een neerhof en parktuinen. Dankzij de grachtomwalling, een ophaalbrug en ronde hoektorens oogt het geheel vrij stoer en fraai. Toen wandelaars over het Door Verstraetepad hier passeerden, was het nog eigendom van de familie Gillès en dat al sinds het jaar 1817. Het was in 1936 in totaal bijna 1000 hectaren groot volgens de tekst in de wandelgids en 'Het is het best onderhouden en het grootste van gansch de provincie. Wij doorloopen gansch het domein in de richting Zuid-Noord vanaf de herberg "In den Vogelzang". Intussen zijn we 'een paar verkavelingen' verder en schieten er nog 21 hectaren van over, het eigenlijke domein binnen de kasteelomwalling. Het domein is vandaag eigendom van de familie Vervoordt, die fortuin maakte in vastgoed, kunsthandel en exclusieve binnenhuisinrichting. Met het oorspronkelijke gidsje uit 1936 van het Door Verstraetepad in de hand, ben ik er op uitgetrokken. Van Deurne tot de Nederlandse grens. Het werd vooral een nostalgische zoektocht en een kennismaking met hoe de mens het landschap steeds maar blijft omwoelen ten voordele van eigentijdse economische exploitatie en verkeersinfrastructuur, bebouwing en verbouwing. Een herwandeling dus op zoek naar sporen van lang geleden maar vooral een harde confrontatie met het thema 'niets blijft wat het is'!
Gelukkig was dit vooroorlogse gidsje voorzien van redelijk gedetailleerde geschetste kaarten met het routeverloop. Voor extra kaartverduidelijking ben ik op zoek gegaan naar topografische kaarten die in de de jaren '30 van vorige eeuw in gebruik waren. Verder kon ik ook terugvallen op de routebeschrijving in de gids. Wat uiteraard ontbrak was de bewegwijzering. Over het ganse Door Verstraetepad van Deurne tot Zundert heb ik trouwens constant uitgekeken naar dat ene overgebleven, vergeten wegwijzerbordje van het oude Door Verstraetepad. Elke paden- of wegenafsplitsing afgespeurd maar helemaal niks meer terug gevonden, nada, alles verdwenen in de tijd. Niet één oorspronkelijk markeringsteken onderweg. Eigenlijk is dat na zoveel jaren - en met tussenin nog een oorlog - niet zo verrassend. Stilletjes had ik toch gehoopt om hier en daar nog een lang vergeten markeringsplaatje tegen een stokoude boom of tegen een verweerd geveltje tegen te komen. Ook geen enkele betonnen V.T.B.-'paddenstoel' die destijds op padenkruispunten werden ingeplant. Niet eentje blijkt de tijd te hebben overleefd. Je zou er op den duur aan twijfelen of er ooit bewegwijzering was maar een journalist die er bij de openstelling in 1936 bij was, bevestigt dit nog eens: "Op bescheiden wijze is aan elke wegkruising ofwel een betonnen paaltje ofwel een geëmailleerd bordje aangebracht dat de toeristen den weg wijst". Het viel niet altijd mee om het oorspronkelijke tracé te volgen dat meer dan 85 jaar geleden werd uitgezet.Enkele vaststellingen:
Sommige trajectdelen zijn verdwenen als gevolg van uitbreiding van woonwijken, inplanting van industrie, aanleg nieuwe verkeerswegen en wijkstraten, heraanleg oude wegen, ruilverkavelingen ten voordele van land- en tuinbouw, enz.
Veel oude, onverharde bos- en veldwegen, zandwegen of gekasseide steenwegen zijn veranderd in gladde, monotonere asfaltstrepen, waar over decennia heen het sterk ontwikkeld autoverkeer voorrang kreeg op 'voetvolk'. De E19 en een HST-lijn werden door het Noordkempisch landschap getrokken. Een passage van het Door Verstraetepad ter hoogte van Meer verzonk in een grote waterplas door uitgravingen voor die snelweg. De waterski's waren we echter vergeten mee te nemen...
De Vlaamse Toeristenbond had destijds voor nogal wat andere passages ook speciaal doorgangstoestemming onderhandeld en verkregen van privé-eigenaars van paden en gronden. Met het verdwijnen van het Door Verstraetepad en de opvolgers Jan van der Nootpad en Gustaaf Segerspad, vervielen veelal ook de gewoonten om wandelaars vrije doorgang te verlenen.
Ik stelde ook vast dat hoe meer noordelijk je wandelt, hoe moeilijker het oorspronkelijke pad nog te volgen is. 't was dus regelmatig kiezen voor alternatieve paden en wegen om verderop weer aansluiting te krijgen op het historische tracé.
En toch regelmatig ook leuke herkenningspunten, een glimlach op de lippen toverend als je er de oude routebeschrijving bij neemt onderweg.
Het eerste deel van het Door Verstraetepad, van het Rivierenhof te Deurne via Schoten tot herberg Vogelenzang te 's Gravenwezel (zowat 9,5 km), maakt sinds 1936 ook deel uit van het bekende Sniederspad. Dat VTB-pad werd een jaar na het Door Verstraetepad ingehuldigd door de Vlaamse Toeristenbond. Het gemeenschappelijke deel van zowat 8 km is vandaag nog goed te volgen (mits een paar wijzigingen), aangezien het nog steeds deel uitmaakt van de 21ste eeuwse versie van het actuele Sniederspad, tegenwoordig ook bekend als Grote Routepad (GR) 565. Dat traject is met de bekende witrode streepjes van een GR-pad bewegwijzerd en over het Sniederspad bestaat een actuele topografische wandelgids van Grote Routepaden. Dit deel van het Sniederspad (en dus van het oude Door Verstraetepad / Jan van der Nootpad) maakt trouwens sinds eind jaren '80 ook deel uit van de Europese wandelweg E2 (Noordzee - Rivièra of Schotland - Nice). Oorspronkelijk werd het dus ontwikkeld voor het Door Verstraetepad. Het daaropvolgend deel van 's Gravenwezel Café Vogelenzang naar 's Gravenwezel kasteel en naar Sint-Job-in't-Goor tot 2 km voor het Brechtse gehucht Locht, is best aangenaam wandelen, dat was ook het leukste deel van mijn (her)ontdekkingstocht. Er zijn nog mooie wandeltrajecten van overgebleven en het grootste deel van paden en wegen is ook vandaag nog toegankelijk. Voorbij Brecht verslechtert het echter. Nogal wat paden zijn daar niet meer toegankelijk en de regio wordt bijwijlen nogal saai als wandelgebied. Het landschap en wegenpatroon zijn er soms grondig gewijzigd of hertekend. Hier merk je hoe ingrijpend menselijke aktiviteit soms is op landschappen. Dat laatste had ik wat ingecalculeerd en om al te veel omwandelingen en tijdverlies te vermijden heb ik voor dit deel ook de fiets gebruikt in combinatie met 'de benenwagen'. Was het de moeite waard om het Door Verstraetepad te herwandelen? Wel enkel vooral in historisch / nostalgisch kader, uit curiositeit. Speurneuzen wat er na meer dan een halve eeuw afgeschafte wandelroute nog te volgen en te beleven valt. Gaat het echter om pure wandelbeleving dan kun je dankzij sterk ontwikkelde, modernere wandelinfrastructuur, zoals wandelnetwerken, GR-paden en lokale luswandelingen, vandaag echter veel betere padencombinaties maken om de Noorderkempen te ontdekken. Het startpunt van het Door Verstraetepad lag te Deurne, aan de Turnhoutsebaan, hoek Venneborglaan, tegenover het Rivierenhof. "Een speciaal bord duidt het begin van het wandelpad aan", vertelt het gidsje uit 1936 me. Een journalist die de openstelling van het wandelpad in 1936 bijwoonde, formuleerde het meer gedetailleerd: "Op een paal wijst een kleurige in metaal uitgesneden wegwijzer die den vorm heeft van een marscheerenden toerist, den weg aan." Dit punt was toen te bereiken vanuit Antwerpen-centrum met tram 10. Het wandelbord is al lang verdwenen maar tram 10 stopt bijna een eeuw later nog steeds ter hoogte van de Venneborglaan! Een mooie lentedag om te wandelspeuren over wat ooit het eerste bewegwijzerde langeafstandspad in Vlaanderen was. We draaien dadelijk onze rug naar domein Rivierenhof maar het loont de moeite om toch eerst even op verkenning te gaan in Het Rivierenhof, tot in de buurt van Het Sterckshof. Zoals we ondertussen weten was het Door Verstraetepad onder die padnaam een kort leven beschoren en werd het al in 1942 omgetuned tot het Jan van der Nootpad. In de tweede druk (1944) van de wandelgids over het Jan van der Nootpad, liet VTB de wandelroute beginnen bij het Sterckshof, aan de andere parkzijde van het provinciaal groendomein Rivierenhof. Zo kregen wandelaars vanaf de oorlogsjaren ook een flaneertocht door Het Rivierenhof als start van de langeafstandsroute, in plaats van de rug te draaien naar het groendomein. Het gidsje van het Jan van der Nootpad uit 1944 leidde de wandelaar in het Rivierenhof "langs een mooien vijver, voet-, hand- en korfbalterreinen, den rotstuin, een eenmansbruggetje, de oude gerestaureerde Neerhoeve, het fraai heropgebouwde Sterckshof, een ronde rustieke rustbank, een rustieke betonbrug, een kleine Fransche tuin, den Engelschen landschapstuin, prachtexemplaren van roode beuken, een dienstpaviljoentje, een afgesloten ruimte met speeltuig voor kinderen, de wonderschoone laan naar den hoofingang, het kasteel Rivierenhof, een hooge, ijzeren volière, hoender- en konijnenhokken en tot slot een villagebouw voor administratieve diensten om zo de Turnhoutschebaan te bereiken."
Rivierenhof werd reeds in de 16de eeuw omgevormd tot een "hof van plaisantie", zoiets als een groen buitenverblijf van verrijkte koopmansfamilies. In de 17de eeuw werd het eigendom van de Jezuïeten en na de opheffing van deze orde kwam het in handen van het bekende geslacht van Antwerpse bankiers en politici, Cogels.
Uit de gids van het Jan van der Nootpad uit 1944: "Er valt aan te stippen dat J.B. Cogels en zijn tijdgenooten echter nooit de schoonheid hebben aanschouwd, die wij er kunnen bewonderen, daar eerst nu de beplantingen van omstreeks 1780 tot een weelde voor het oog geworden zijn, tot iets enigs in het land. Om slechts te noemen: de pijlrechte dreef met de meer dan 30 m. hooge beuken, die leidt van den ingang aan de Turnhoutschebaan naar het kasteel, den krans van prachtboomen rondom den centralen vijver, een lust voor het oog bekeken van op het terras van het kasteel".
Rivierenhof werd reeds in de 16de eeuw omgevormd tot een "hof van plaisantie", zoiets als een groen buitenverblijf van verrijkte koopmansfamilies. In de 17de eeuw werd het eigendom van de Jezuïeten en na de opheffing van deze orde kwam het in handen van het bekende geslacht van Antwerpse bankiers en politici, Cogels. Uit de gids van het Jan van der Nootpad uit 1944: "Er valt aan te stippen dat J.B. Cogels en zijn tijdgenooten echter nooit de schoonheid hebben aanschouwd, die wij er kunnen bewonderen, daar eerst nu de beplantingen van omstreeks 1780 tot een weelde voor het oog geworden zijn, tot iets enigs in het land. Om slechts te noemen: de pijlrechte dreef met de meer dan 30 m. hooge beuken, die leidt van den ingang aan de Turnhoutschebaan naar het kasteel, den krans van prachtboomen rondom den centralen vijver, een lust voor het oog bekeken van op het terras van het kasteel".
Dat men er in de tijd van de eerste VTB-wandelpaden al kon wandelen, danken we aan de Antwerpse provinciegriffier Joseph Schobbens, die het hele landgoed en park via openbare verkoop opkocht van de overleden eigenares Cogels in 1921 voor 5 miljoen franken. Best mogelijk dat het hier anders nu een grotendeels verkavelde omgeving zou zijn, vandaag is dit het grootste park in en rond de stad Antwerpen. Schobbens was overigens ook de auteur van een populaire Franstalige Touring Club-wandelgids over Antwerpen, "Promenades pédestres dans les environs d'Anvers". Zelf een fervent natuur- en wandelliefhebber dus. Het Rivierenhof was trouwens het eerste provinciedomein in België. Zijn naam dankt het aan de passage van Het Schijn en van de Herentalse Vaart (waarvan vandaag nog slechts een restant is overgebleven in het Rivierenhof). Zoals je zelf ook merkt is Het Rivierenhof dooradert met witrode tekens, markeringen van verschillende grote routepaden: GR 12 (Amsterdam – Parijs), de Europese wandelweg E2 met een GR-verbinding naar Hoboken en Kruibeke, de stads-GR's Antwerpen Oost-West en Antwerpse Randweg én natuurlijk ook de tekens van het Sniederspad (GR 565). Pik er dus de juiste tekens uit. Dadelijk achter het kasteel Rivierenhof vinden we de eerste tekens terug van die GR 565, ze leiden ons over een sloot en over een padenwirwar naar de Turnhoutsebaan. Daar over het voetpad 100 meter naar rechts uitwijken om dan links de Venneborglaan te nemen. "Door de Venneborglaan, breede laan met een paar moderne villa's, sommige vrij excentriek, en met groote beukenboomen. De baan buigt naar rechts. Ten einde de straat, nabij de poort van het domein Venneborg, schuin rechts door een breeden veldweg. Links het kasteel Venneborg met park".
Bijna een volle kilometer volgen we deze 'dubbele' Venneborglaan, die nog steeds afgelijnd is met bomen, al zijn de 'groote beukenboomen' al minstens één keer vervangen geweest door jongere bomen. De Venneborglaan was toen al een vrij volgebouwde stadsboulevard. Veel van die '"moderne villa's" zijn nu nog aanwezig. Een bonte mengeling van cottage-stijl, art deco en modernistische burgerhuizen, veelal gebouwd tijdens het interbellum. In de tijd van het Door Verstraetepad moet het dus echt wel een hippe straat zijn geweest van rijkere burgerij. Tussenin ook meer recente bebouwing, zoals appartementen. Naar het van oorsprong gotische waterslot Venneborg + bijhorend park moeten we niet meer zoeken, het domein werd grondig plat gebombardeerd door de Nazi's met V2-bommen. Het lag niet ver van de grote rotonde die we passeren. De ontstane ruimte werd na WO II opgevuld met nog meer verkavelingen. "Aan de kruising van den steenweg Deurne - Schoten rechtuit. Rechts het klassicistisch kasteel Zwarte Arend uit het einde van de 18de eeuw. Verder rechts een paar oude hoeven met strooien dak. Links classicistisch kasteel Ertbrugge met park en mooie dreef. In de verte rechts fort nr 1 van Wijnegem. Teneinde van het domein Ertbrugge nog een twingtigtal meter rechtdoor tot aan een breeden aarden weg, de Krijgsbaan. Linksaf deze baan volgen tot waar ze de kasteeldreef kruist. Rechtsaf door de vierdubbele beuken- en eikendreef, de Muggenlei, tot aan den steenweg Antwerpen - Wijnegem. Voor ons de weinig interessante Bijckhoeve. Links den steenweg volgen tot aan een kruispunt van vijf wegen. Rechtsaf en over de vaartbrug. Rechtuit het typisch landelijk binnensteenwegje naar Schoten volgen. Links het eenvoudig barok kasteel van Schoten, met mooi park."
Op die grote rotonde van de Venneborglaan verlaten we tijdelijk het oude Door Verstraetepad om nog steeds rechtdoor te vervolgen (het oorspronkelijke tracé van het Door Verstraetepad liep schuinrechts de Ertbruggelaan in en dan steeds rechtdoor). Bij een tankstation leiden de witrode streepjes van het Sniederspad ons links langs de nog bredere Ruggeveldlaan. 250 meter verder eerste rechts, de Frans van Heymbeeklaan in. Als we op de Schotensesteenweg komen, gaan we rechtdoor een paadje in. Voilà, we zitten weer in het groen, de stadsomgeving laten we nu toch wat achter ons. Een beetje meer ademruimte. We zijn nu in Wijnegem en wandelen hier door een uithoek van het grote kasteeldomein Ertbrugge. Het kasteel zelf krijgen we niet echt te zien, het is eigendom van de Nederlandse kledingketen WE-fashion maar stond in 2019 lange tijd te koop voor de zachte prijs van 5 miljoen €. 'Amai moine frak' zouden ze in Wijnegem zeggen. Fc Antwerp-voorzitter Paul Gheysels kocht het op in 2020 maar leegstand daarna had ondermeer verval, vandalisme en een uitslaande brand tot gevolg in 2021. Wachten op beterschap. Even opletten want er lopen hier veel paden, kwestie van goed de witrode GR-tekens in het oog te houden. We draaien niet te vroeg naar rechts en op een kasseiweg gaan we links. De oude hoevetjes zijn er nog wel maar op de daken zijn al lang pannen gelegd in plaats van stro. Langs de kasteelingang en de kasteelgracht van Ertbrugge. Fort 1 van Wijnegem zien we niet meer, het werd gedynamiteerd in 1959 voor de uitbouw van de vandaag drukke Krijgsbaan. Waar is de tijd dat het 'een breeden aarden weg' was? In de buurt is ook Wijnegem Shopping gekomen en de site waarop het fort stond is nu een stelplaats voor de Antwerpse trams.
We draaien verderop met de domeinrand mee naar links, ook nog steeds de gracht volgend. Het landschap waar we nu zullen wandelen is grondig door elkaar gegooid de voorbije 80 jaar maar toch kunnen we redelijk dicht bij het oorspronkelijke tracé blijven. Het pad draait uiteindelijk wat naar links, loopt achter een bedrijventerrein door (dat er toen uiteraard niet was) en kruist het Muggepad of de Muggelei. Rechtdoor over een paadje tot op de Deurnesteenweg, die we bereiken ter hoogte van een McDonalds-friterie. We gaan er rechts tot bij de drukke kruising met de expressweg Merksemsebaan. Die steken we voorzichtig over om rechtuit te wandelen op de brug over het Albertkanaal. We zijn nu in Schoten. Aan de overzijde gaan we links een parkje in. Grote Routepad 12 (Amsterdam - Parijs) splitst hier af van Grote Routepad 565 (Sniederspad) en van het oude Door Verstraetepad. We volgen ook hier niet even exact het Door Verstraetepad. Dat liep immers verder over de steenweg, terwijl we nu over GR 565 het gemeentepark even indraaien voor wat groene zuurstof. Dat park was 85 jaar geleden wellicht nog privé-terrein, behorende tot het nabijgelegen kasteel van Schoten. De gemeente kocht het kasteel aan in 1955 en stelde het park publiek open. Dus even een groen hoekje meepikken daarvan om aan de andere parkzijde rechts de Victor Adriaenssensstraat in te gaan tot het einde. Zo komen weer op het oude traject in de Braamstraat, we gaan er links en op het volgende kruispunt houden we rechts aan, Wijnegembaan. Die voert ons langs het Kanaal Dessel – Schoten. "De eerste steenweg rechts brengt ons spoedig aan de vaart naar Turnhout op enkele meter van haar uitmonding in het Albertkanaal. Over de sluis en dadelijk linksaf langs een dalenden weg. Wij volgen den steenweg die naar rechts zwenkt tot aan de tweede dreef links (de eerste dreef is versperd). Door deze mooie lange dreef, domein der familie van Havere. Aan den eersten kruisweg rechtsaf tot aan de brouwerij Ardea. Hier links door een breede mooie dreef die langs het domein Verbrand Hof loopt tot aan een wegkruising en café In den Vogelenzang (eetgelegenheid). Op een half uur van hier, aan de brug over de Vaart tram en autobus naar Antwerpen en naar Turnhout."
We steken dadelijk voorbij Sluis 10 het Kanaal Dessel-Schoten over, kort voor het na 63 km in het Albertkanaal mondt. Dat Albertkanaal moet toen, eind jaren '30, nog maar een paar jaren gegraven zijn geweest. Links langs de andere oever van het Kanaal Dessel - Schoten, nemen we de eerste straat rechts langs het kleine industriegebied Wijtschot. De verkavelingen waren er toen wellicht nog niet, we volgen hier wel nog dezelfde paden dan in 1936. Bij de ingang tot het natuurgebied gaan we links een mooi pad volgen langs de bosrand. Ik zie een ree wegspringen in het bos. Verderop is aan de linkerzijde een mooie eikenplantage. Dit is de Patappeltorenweg. Patappeltoren? Vreemde naam, heeft het iets met patatten en met appels te maken? 't Verwijst wellicht naar een torentje dat deel uitmaakte van een soort fantasiekasteeltje, vandaag is de toren deel van een villagebouw. We komen in een luxueuze woonwijk van Schoten en gaan er meteen rechts de Schijnparklaan in om te villakijken. Hier zijn de oorspronkelijke paden onder de veel te grote woonverkavelingen verdwenen. We volgen via de witrode tekens van GR 565 gedeeltelijk een alternatief tracé. Onderweg kruisen we het riviertje Klein Schijn en komen zo weer op het grondgebied van Wijnegem. Daarna de eerste weg links, de gekasseide Broekstraat. We zullen ze vrij lang volgen, de kassei gaat over in asfalt en voorbij de verkavelingen weer in kassei. De Broekstraat is een van de oudste verkeerswegen van de regio, het was een van de belangrijkste ook, tot hij door de aanleg van het Albertkanaal in tweeën werd gesneden... De brouwerij Ardea, waarnaar de tekst in het oude gidsje verwijst, is slechts een tiental jaren aktief geweest. Rond 1939 ging ze ook figuurlijk 'op de fles'. De eerste wandelaars over het Door Verstraetepad hebben de brouwerij dus nog in volle aktiviteit gezien. De gebouwen hebben de tijd overleefd omdat er na WO II lang een bedrijf was gevestigd onder diezelfde naam Ardea. Er werd wel een ander soort vocht producerend: motorolie... In de jaren '10 van de 21ste eeuw werden de oude industriële gebouwen omgevormd tot lofts. De rechte kasseiweg arriveert op de Wijnegemsesteenweg bij de bekende herberg Vogelenzang. Die werd ook al in de wegbeschrijving van 1936 genoemd. Hier splitsten trouwens de twee historische VTB-wandelpaden uit elkaar. Het Door Verstraetepad (en later Jan van der Nootpad) ging naar links, terwijl het Sniederspad naar rechts vervolgt, richting Alberkanaal. Dat betekent dus ook dat we ter hoogte van de Herberg Vogelenzang de witrode tekensvan GR 565 Sniederspad niet langer zullen volgen. Vanaf nu zijn de beschrijving en oude schetskaarten in het oud gidsje over het Door Verstraetepad de enige leidraad. Herberg 'Vogelenzang' was sinds 1909 een populair baancafé, vandaag is het een drukke brasserie die 7/7 open is. De horecazaak die er schuin tegenover ligt draagt nu de naam 'The Old Birdy', een ongelukkige verkrachting van de aloude herbergnaam 'De Oude Vogelsanck'. Hij is van dezelfde eigenaars en bestond zeker al sinds de eerste helft van de 19de eeuw, op een plek waar tot 1906 een tolbareel stond om het steenwegverkeer te bekostigen. Behalve deze twee had je tot in WO II ook nog 'De Nieuwe Vogelzang'! Er was hier dus nogal wat vogelenzang! Drie herbergen. Op 1 februari 1945 sloeg er echter een V1-bom in op de Nieuwe Vogelzang, waardoor het gezang der vogelen in 'de nieuwe' voor eeuwig verstilde. Van het interieur van 'De Oude Vogelsanck' is nog een en ander bewaard gebleven, te bekijken in het 's Gravenwezels museum van de heemkundige kring De Drie Rozen. De Vogelenzang is in de jaren '00 een drukke zaak geworden en de uitbreidingen hebben voor nogal wat conflict gezorgd in de omgeving. De villabewoners in de omgeving zijn omwille van sterk toegenomen overlast in de aanval gegaan met een aktiecomité om onder meer de bouwovertredingen, lawaaihinder enz. te bestrijden. Als passerend wandelaar die even op het terras een pint wilt drinken in plaats van uitgebreid te dineren, ben je ook niet echt een graag geziene gast in De Vogelenzang. Je valt er wat uit de toon.
"Rechtuit door de vierdubbele beukendreef. We kruisen den steenweg van 's Gravenwezel naar het fort. Rechtuit den steenweg op St. Job in 't Goor volgen. Na 300 m. links door een aardeweg. Na 200 m. even voorbij een hoeve, scherpe draai naar rechts. Door een mooie dreef die het domein de Caters bezoomd. Het kasteel van baron de Caters, dat men met moeite tusschen het geboomte bemerkt, is een niet onaardig slot uit de 15e eeuw met ronden hoektoren, dat echter op het einde der 17e eeuw werd verbouwd.
Ten einde dezer dreef, rechtsaf. We laten aan de linkerkant het gasthof 's Gravenhof een voormalig nonnenklooster met onbeduidende kapel (Eetgelegenheid). We loopen nu rechtuit door den breeden veldweg. Links fortje. Aan de wegsplitsing links inslaan. Deze weg brengt ons aan den steenweg 's Gravenwezel - St. Job die we dwars oversteken nabij een stemmige hoeve.
Breede met gras begroeide aardeweg. Rechts dennenbosch. Ten einde dezer baan een wegkruising, links door de Slijkbaan. Door een ijzeren hekken. Openen en weer zorgvuldig sluiten. Dit hekken is hier aangebracht tegen het wild. Steeds den weg rechtuit vervolgen, links hoeve laten liggen en door een breeden met gras begroeiden weg, de Kaaistraat, tot een wegkruising. Onze weg loopt rechtdoor. We wijken echter even af om een bezoek te brengen aan St. Job in 't Goor."
Ten einde dezer dreef, rechtsaf. We laten aan de linkerkant het gasthof 's Gravenhof een voormalig nonnenklooster met onbeduidende kapel (Eetgelegenheid). We loopen nu rechtuit door den breeden veldweg. Links fortje. Aan de wegsplitsing links inslaan. Deze weg brengt ons aan den steenweg 's Gravenwezel - St. Job die we dwars oversteken nabij een stemmige hoeve.
Breede met gras begroeide aardeweg. Rechts dennenbosch. Ten einde dezer baan een wegkruising, links door de Slijkbaan. Door een ijzeren hekken. Openen en weer zorgvuldig sluiten. Dit hekken is hier aangebracht tegen het wild. Steeds den weg rechtuit vervolgen, links hoeve laten liggen en door een breeden met gras begroeiden weg, de Kaaistraat, tot een wegkruising. Onze weg loopt rechtdoor. We wijken echter even af om een bezoek te brengen aan St. Job in 't Goor."
Vandaag kunnen we dit routedeel nog bijna helemaal volgen zoals in 1935. We gaan bij het kasteel van 's Gravenwezel dus rechts over de (inmiddels beschermde) gekasseide toegangsdreef. Die loopt naar de eveneens gekasseide Sint-Job-Steenweg. Kruising en rechtdoor volgen over zowat 400 meter. Even opletten dan om links het Catersstraatje niet te missen, een smal wandelpad. Onderweg aan onze linkerzijde het Catershof of Kattenhof, een omwald kasteeldomein, ooit nog eigendom van de excentrieke baron Pierre de Caters (zie lager in dit verslag). Het verwisselde in 2018 van eigenaar voor een prijs tussen 4 en 5 miljoen €. Enkele bospaden laten we onderweg aan onze rechterzijde liggen om bij de Moerstraat te komen, die we rechts inslaan en die tussen verkaveling (links) en bos (rechts) loopt. Verderop lopen we door de grote verkaveling Zonnebos, die ongetwijfeld afwezig was ten tijde van het Door Verstraetepad. Op het einde draaien we naar rechts mee maar we laten bij het bord van knooppunt 22 de Krommedreef links liggen om gewoon verder te wandelen over de brede eikendreef, nog steeds Moerstraat. Eigenlijk is het vandaag nog mooier wandelen over de Krommedreef. We komen ondermeer langs een bunker. Het woord 'bunker' werd nog niet algemeen gebruikt voor WO II, is dit 'het fortje' waarvan sprake in de wandelgids? We eindigen op een groot wegen- en padenkruispunt bij het Antitankgrachtkanaal en de Sint-Job-Steenweg. De antitankgracht werd aangelegd van 1937 tot 1939 als onderdeel van de verdedigingsgordel rond Antwerpen ter bescherming van de stad en zijn strategische haven. Dat verklaart waarom we er in de wandelgids van 1936 nog niks over lezen maar wel in de gids van het Jan van der Nootpad uit 1942. Amper drie jaar nadat het antitankkanaal was afgewerkt, besefte men blijkbaar al dat dat graafwerk nutteloos was geweest: "Omtrent het behoud van dit kanaal (ter inschakeling in het landschap en voor de vischvangst) dient nog een bepaalde beslissing getroffen." lezen we in de gids van 1942. We steken de Sint-Job-Steenweg over. Niet rechtdoor, we gaan links over het fietspad parallel met de verkeersweg wandelen over 150 meter. Dan rechts over een gebetonneerd pad (Koeistraat) dat we nu een hele tijd gaan volgen dwars door het golfterrein Rinkven. Dit was 'de breede met gras begroeide aardeweg', nu is het een gebetonneerd fiets- en wandelpad (aangelegd in 2011) dat tussen de golfholes door laveert. Uiteraard was ook het golfterrein er toen nog niet. Het betonbaantje volgt verderop een meer noordelijke koers en we vervolgen rechtdoor als het betonwegje arriveert in de Kaaistraat bij een paar oude huizen en een oude kilometerpaal. Vlakbij ontspring het riviertje Klein Schijn. Op het einde van de Kaaistraat arriveren we op de Bethaniëlei, dicht bij het centrum van Sint-Job-in-'t-Goor. Even uitgeweken naar het centrum zoals ons wandelgidsje suggereert en om het in de taal van die tijd uit te drukken: "om den inwendigen mensch wat te versterken". Nu langs de oude baan in de richting van Brecht. De tweede weg rechts, een breede met gras begroeide baan, inslaan aan een boom die een klein kapelletje draagt met H.Hartbeeld. Aan beide zijden boomen en heesters en af en toe een dennenboschje. Gestoffeerd landschap. Na 1300 m. aan den derden kruisweg, links afslaan. Weldra staan we voor het Verbrand Hof, schilderachtige omwalde hoeve met rond poortje en vensters met moneelen, geboortehuis van den renaissance-dichter Van der Noot. Het kasteel werd verwoest in 1584. Voor de hoeve rechtsaf, doch dadelijk door een veldwegeltje linksaf. De gracht der hoeve volgen, Rechts door een korenveld, na 20 m. links en ten einde van dit veldwegeltje weer rechts. Weldra staan we op een steenwegje, dat we links volgen. We zijn in de dorpskom van Brecht. Steeds rechtuit tot aan de kerk.
Het DV-pad loopt niet verder langs de Theobalduskapel maar gaat op het kruispuntje rechts verder over de Tilburgbaan. Dit is de eeuwenoude weg Antwerpen – Hoogstraten – ’s Hertogenbosch - Nijmegen. "In het romeinsche tijdvak bestond deze weg reeds" schrijft Lode de Bruyne in onze gids over het DV-pad. Bewijs daarvan: "men heeft hier enkele stappen vandaan op den Eindhovenakker Frankische en Gallo-Romeinsche graven ontdekt, en in dit gehucht werden Romeinsche urnen opgegraven". Tijdens de hoogdagen van het Hertogdom Brabant was dit een noordelijke hoofdverbinding maar al vanaf eind 17de eeuw begon het belang ervan af te nemen omwille van strategisch-politieke redenen en de latere uitbouw van nieuwe verbindingswegen tussen Antwerpen en het huidige Nederland. En zo werden delen van deze ooit belangrijke weg weer gereduceerd tot een karrenspoor… en tot meer aantrekkelijk wandeldomein voor wie van historische wandelroutes houdt. Van harte aan te raden voor wie van historische tracés houdt: het Marikenpad en Hugo de Groot Pad, beiden passeren hier in De Locht. We laten verderop de Westmallebaan rechts liggen maar nemen wel de volgende rechts, eveneens Tilburgbaan. We blijven ze een tijd volgen en negeren alle aftakkingen tot we een kruispuntje met de Paepestraat bereiken. Links hier, het straatje loopt naar Het Verbrand Hof, dat anno 2019 een en al bouwwerf was aan renovaties. Schijn bedriegt echter: de gebouwen zijn niet ouder dan de jaren '70 van vorige eeuw. Toch draagt de site wel eeuwen geschiedenis in zich. Al sinds de 14de eeuw was hier een omwalde hofstede, het Hof van Pulle. Rond 1470 kwam de versterking in eigendom van de familie van der Noot en het was hier dat rond het jaar 1539 Jonker Jan van der Noot ter wereld kwam, de Zuid-Nederlandse dichter wiens naam in 1942 door het VTB-wandelpadencomité geënt werd op het voormalige Door Verstraetepad, althans voor het deel Deurne – Brecht. Net zoals de Theobalduskapel, waar we een halfuurtje eerder passeerden, werd het Hof van Pulle geplunderd en afgebrand door de Spaanse veroveraars in 1584, wat haar sindsdien de naam van ‘Verbrand Hof’ opleverde. Het oude DV-pad is hier niet meer te volgen. Als je voor het domein staat liep, het traject van het DV-pad langs de ringgracht rechtsachter van Het Verbrand Hof verder over een paadje en ongeveer in lijn verder door een korenveld tot op de Eyndhovensteenweg. Dat is niet meer mogelijk. Aan Het Verbrand Hof is geen paadje meer en ter hoogte van de Eyndhovensteenweg is de oude buurtweg ingenomen door een opslagplaats van de gemeente Brecht. We volgen dus als alternatief het Duivelstraatje en gaan op het einde links in de Van Pulstraat om zo weer op het oorspronkelijke DV-pad te belanden in het centrum van Brecht. We kruisen daar de Vaartstraat en wandelen rechtdoor in de Hendrik Schoofsstraat tot bij het Kempisch Museum of Kempuseum van Brecht. Dit heemkundig museum is het voormalige schepenhuis en bestond als museum al 30 jaar toen de VTB het Door Verstraetepad inwandelde in 1935. Daarmee is het ook het op een na oudste museum van de Kempen. In de 21ste eeuw was het aan een grote opfrissing toe, wat in 2015 tot een jarenlange sluiting leidde. Het heropende als Kempuseum in september 2020. Bezoek mogelijk op zaterdag- en zondagnamiddag. Voor het museum zie je nog restanten van de schepenbank en ook de schandpaal (waarvan enkel delen van het voetstuk nog origineel zijn). We wandelen verder door het centrum van Brecht en komen langs het voormalige gemeentehuis (waar vandaag oa de Dienst Toerisme is gevestigd) en het standbeeld voor Mudaeus of Gabriël van der Muyden, 19de eeuwse humanist en rechtsgeleerde. Lode de Bruyne was in het gidsje over het Door Verstraetepad weinig enthousiast over wat hij zag en heeft het over “het leelijke neo-gotische raadhuis en vredegerecht met ervoor het weinig esthetische beeld van Mudaeus”. De rechtsgeleerde Mudaeus, die in het Brechtse gehucht Locht werd geboren, haalde in 2010 overigens nog eens het nieuws, want hij kreeg het hard te verduren tijdens de herinrichtingswerken van het plein in het centrum. Zijn standbeeld moest toen enkele meters worden verplaatst en dat liep faliekant af toen hij van zijn sokkel werd getild: Mudaeus viel met veel gedruis om, hoofd en ledematen werden hierbij geamputeerd. Iemand had alles gefilmd en op YouTube gepost. Inmiddels is Mudaeus weer in eer hersteld. Het centrum van Brecht heeft overigens nog enkele leuke plekken om te ontdekken, met name de grote groene parkzone in het centrum, waar ook het Grote Routepad 5 passeert maar waar het oude Door Verstraetepad niet langs kwam. Vandaag ideaal voor een picknick. In Brecht start ook een verbindingstraject naar Streek-GR Kempen (geelrode tekens). Ons gidsje vertelt ons overigens nog wat wetenswaardigheden over Brecht: “De oude boerinnen dragen nog de fijngepijpte cornetmuts met breede linten en bedekken de schouders met den veelkleurigen neusdoek. Hand- en kruisboog worden er druk gehanteerd. De belezer verlost er de menschen van de tandpijn. Het kindje, dat het eerst na Paschen geboren wordt, versiert men met het Paschkroontje dat dan door de ouders godvruchtig onder een glazen stolp wordt bewaard. De man die ’s winters een bunzing vangt, sjouwt ermee langs de hoeven en krijgt van de boeren een paar eieren als geschenk…”. Tijd om verder te trekken. We zijn trouwens zowat halverwege het Door Verstraetepad. Hier op het dorpsplein vond op zondag 8 september 1935 de officiële inhuldiging van het Door Verstraetepad plaats (zie de padgeschiedenis). Wandelaars en fietser die die ochtend uit Deurne waren vertrokken kregen hun vaanf 13 u toespraken en natuurliederen te horen om na 14 u weer verder te trekken richting Hoogstrateen. Toen in 1942 deze VTB- wandelweg in tweeën werd gesplitst eindigde hier het eerste deel, het Jan van der Nootpad. Vanaf Brecht begon dan het Gustaaf Segerspad richting Hoogstraten en Zundert. Bij de Sint-Michielskerk van Brecht komen we op de hoofdverkeersweg, de Lessiusstraat. Onderaan de kerkgevel een standbeeld voor Lessius (Lenaert Leys), geboren in Brecht en invloedrijk Jezuïet en theoloog in de 16de eeuw. We verlaten Brecht langs den steenweg op St. Lenaarts en Oostmalle. Rechts : Goed van Brecht. We volgen de steenweg 800 m. tot waar hij rechts afbuigt. In de eerstvolgende hoeve rechts op den steenweg naar St. Lenaarts werd Lessius geboren (gedenkplaat). Wij loopen rechtdoor door een breeden aardeweg. Waar, nabij een hoeve de weg zich splitst loopen we rechtdoor en volgen het fietspadje dat even rechts en daarna weer links buigt en ons brengt voor een uit 1642 dateerende doch sterk gerestaureerde gotische kapel toegwijd aan O.L. Vr. van 7 Weeën. Nevens de kapel een veldweg steeds rechtuit volgen. We dwarsen twee aardewegen en zien weldra voor ons opdagen de heerlijke silhouet der kerk van St. Lenaarts. Door de velden in de richting van de kerk. Ons wegeltjes brengt ons in het dorp op het kruispunt der steenwegen naar Hoogstraten, Brecht en Oostmalle tegenover een ouden leemen schuur met strooien dak. Recht door de Dorpstraat tot aan de kerk.
We gaan rechts de Lessiusstraat volgen en passeren daarbij langs enkele kasteeltjes / herenhuizen. Op het einde komen we op een schuine T-kruising met een andere verkeersweg (De Ring). We gaan hier even rechts en dadelijk ongeveer links aan de andere wegzijde de schuin weglopende Broeckhovenstraat in. Dit weggetje loopt naar de Kapel voor OLV van Zeven Weeën, plaatselijk ook bekend als de Heikenkapel (rustbank). Ze werd opgericht in 1642 ter vervanging van een verwoeste 15de eeuwse kapel. Van hieruit vertrok achter de Heikenkapel een paadje maar dat lijkt helemaal verdwenen, evenals de veldwegen die op het centrum van Sint-Lenaarts toeliepen. Oprukkende verkaveling is de hoofdoorzaak voor het verdwijnen van deze kerkwegel. Sint-Lenaarts is dan ook een dorp dat zijn inwonersaantal in de loop van de 20ste eeuw zag verdrievoudigen en die groei zet zich ook gestaag door in de 21ste eeuw. Alternatief dan maar door de verkavelde wijkstraten Koningsstoel, Van Notenlaan en Jozef Cardijnlaan, tot bij de Sint-Leonarduskerk van Sint-Lenaarts via de Dorpsstraat. De bakstenen kerktoren piekt zo hoog dat het een makkelijk oriëntatiepunt is om in het centrum te raken. Niet voor niks spreekt men hier van "de kathedraal van de Heide". Ook het verder verloop van het oude DV-pad zal niet zonder hindernissen verlopen door het sterk hertekend wegenpatroon. We zijn nu halfweg op het Door Verstraetepad. Tusschen St. Lenaarts en Achtel geen drankgelegenheid.
Wij verlaten St. Lenaarts langs een aardeweg die loopt tusschen kerk en pastorij. Aan een eerste splitsing niet over het beekje linksaf. Kijk om : mooi zicht op de kerk van St. Lenaarts. Verder over een beekje en rechtuit. Na 200 meter aan de eerste kruising: rechtsaf. Na 50 m. laten wij een weg aan de linkerhand en gaan rechtuit. Enkele meter verder linksaf door een dreefje. Aan kruisweg rechtuit door de velden. Na 300 m. aan een splitsing door een smal wegeltje, dat ons nevens een hoeve op den steenweg brengt.
Dit gehucht noemt men Oost-Brecht. Het behoorde tot 1846 tot het grondgebied van Brecht. De steenweg schuin oversteken en door de boomenrijke dreef van het links liggende domein De Heester, thans kiekenkweekerij. Deze evenals de weide die we over moeten zijn privaat eigendom. Eenmaal voorbij het domein steeds rechtuit in N.O. richting. Rechts boschje. Dan door een breeden landweg. Rechts de spitse toren van Rijkevorsel. Voor ons de hooge bollespil van Hoogstraten. Ten einde linksaf en dan weer rechts door een strook heide. Aan een kruisweg rechtdoor. Na 1400 m. de derde baan links inslaan. We staan weldra aan den rand van het uitgestrekt domein “De Hees”.
Dit gehucht noemt men Oost-Brecht. Het behoorde tot 1846 tot het grondgebied van Brecht. De steenweg schuin oversteken en door de boomenrijke dreef van het links liggende domein De Heester, thans kiekenkweekerij. Deze evenals de weide die we over moeten zijn privaat eigendom. Eenmaal voorbij het domein steeds rechtuit in N.O. richting. Rechts boschje. Dan door een breeden landweg. Rechts de spitse toren van Rijkevorsel. Voor ons de hooge bollespil van Hoogstraten. Ten einde linksaf en dan weer rechts door een strook heide. Aan een kruisweg rechtdoor. Na 1400 m. de derde baan links inslaan. We staan weldra aan den rand van het uitgestrekt domein “De Hees”.
Sint-Lenaarts verlieten we in 1935 “langs een aardeweg die loopt tusschen kerk en pastorij”, vandaag wandelen we over de brede Kerkstraat links even voorbij de kerk. Het wordt wat een zoektocht om ongeveer het tracé te kunnen volgen. Oorspronkelijk ging het dan langs kasteeldomein De Heester, ondermeer over privé-passages en over een weide. Dat is vandaag niet meer mogelijk. De volgende 2 km moeten we een alternatief traject volgen. De Eester of de Heester is een plaisance-domein met een kasteel in Vlaamse neo-renaissancestijl, opgetrokken eind 19de eeuw door de plaatselijke baron de Neve de Merendré. Sinds de jaren '20 van vorige eeuw is het in bezit van de familie Buelens. Ik wandel over de fietspaden langs de brede verkeerswegen De Eester en Hoogstraatsebaan om dan na een tijdje rechts een rustiger straatje in te slaan, Leeuwerk. Na 400 meter komt vanaf rechts een doodlopende grasweg, dat is het tracé van het oorspronkelijke DV-pad, waar we weer aansluiting op krijgen na helemaal rond het kasteeldomein De Eester te hebben gewandeld. Rechtdoor over Leeuwerk en dan eerste links, Mollenweg. Langs de Mollenhoeve en verderop even links uitwijken maar in dezelfde richting verder, Kleine Gammel. Meer dan 1 km verder, bij wandelknooppunt 25, moet je dan in principe linksaf (Heesdijk). Dat betonbaantje loopt echter dood op het merkwaardige radiale domein Den Hees, waar ik verder geen kant uit kan. De verbodsborden maken dat nog eens duidelijk. Ik had dat al een beetje verwacht maar ik moest het toch eens uitproberen. Op een detailkaart van de regio tussen Brecht, Rijkevorsel en Hoogstraten oogt De Hees bijzonder merkwaardig, omwille van het enorme spinnenweb- patroon van liefst 16 uitwaaierende dreven en boswegen, doorsneden met concentrische cirkelpaden. Het is een oud jachtdomein, aangelegd door de hertogen van Hoogstraten. Van het ooit zowat 600 hectaren grote domein blijven vandaag toch nog een indrukwekkende 150 hectaren over. Het geometrisch patroon van aangelegde dreven is typisch voor de Oostenrijkse tijd (rond 1750). Voor met de aanleg van bebossing voor jacht werd begonnen, bestond het gebied vooral uit woeste gronden. Je zou verwachten dat 'de spin in het web' wordt gevormd door een protserig kasteel maar het gaat over een relatief bescheiden jachthuis, het Heeshuis, opgetrokken in 1757. De geplande bescherming van dit hele landschap door de Vlaamse overheid, werd begin 21ste eeuw aangevochten door oa een aktiecomité van boeren. Die bescherming kwam er dus niet door hun protest. Eigenaar van de Hees is een hiervoor opgerichte wat obscure NV waarachter Nederlanders schuil gaan. Het domein is niet zomaar te bezoeken, dat maken verbodsborden je dus overduidelijk... Ook in 1935 was dat al zo, maar het DV-pad kon de wandelaar toch in de rand van het domein verder leiden, met volgende bemerking: "We hebben echter af en toe kans een blik te werpen in de, helaas, al te zeer gedunde bosschen". We volgen rechts den rand van het domein. Na 800 m. buigt de weg linksaf, over een beek, de Heesbeek, die we links volgen. We zijn thans op de oude Romeinsche heirbaan naar Hoogstraten en Utrecht. We komen aan een mooie dreef, die we dwars oversteken. We volgen steeds de oude heirbaan tot aan de eersten kruisweg. Rechtsaf tot op de macadambaan Rijkevorsel – Hoogstraten met tramlijn Oostmalle – Hoogstraten. We volgen 100 m. deze baan in noordelijke richting en slaan dan rechts het mooie binnensteenwegje in dat ons brengt in het typische gehucht Achtel. Drankgelegenheid.
De domeinrand van De Hees volgen is hier dus niet meer mogelijk. Terug dan maar naar Kleine Gammel en verder westelijk over dat lange asfaltwegje. Via het volgende straatje naar links (Heesbeekweg) lukt het wel, verderop vervoegen we over dat straatje na een bocht trouwens weer het oude DV-wandelpad. We volgen de Heesbeekweg tot het kruispunt bij een bedrijvenpark. Hier rechts tot op de snelle verkeersweg N14. Voorzichtig oversteken, eventueel afsteken via een veldwegje en verder richting Achtel over de gelijknamige straat. Bij de eerste gelegenheid rechts (Gildeweg) tot bij een kruispunt niet ver van de mooie Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeënkapel. Vermoedelijk was hier op 'de Kapelberg' in dit stokoude gehucht al sinds de 15de eeuw een kapel. De verhoging is overigens kunstmatig. Het huidige neogotische gebouwtje gaat terug tot begin 17de eeuw maar in de loop der eeuwen werden talrijke wijzigingen en restauraties aangebracht. De kapel stond ook bekend voor de verering van Sint-Antonius. Binnenin heel wat kunstschatten maar de kapel is zoals verwacht niet vrij te bezoeken. We volgen een 50-tal meter den steenweg in zuidelijke richting, slaan linksaf en volgen dan steeds dezen veldweg. Hij kronkelt door akkers en korenvelden. Aan een kruisweg rechtdoor. We komen thans in een rijk gestoffeerd landschap : de vallei van de Keirschotsche beek of Kleine Mark, die zich enkele meter verder met de Mark vereenigt. 200 m. voorbij de wegkruising daareven vermeld, zijweg rechts naar de Keirschothoeve en brug over de beek. We nemen dezen weg niet, doch gaan steeds rechtdoor. Links oude hoeve. Steeds rechtuit. Weldra buigt de hoofdweg naar rechts. Wij volgen hem niet, doch gaan rechtuit door een smal wegeltje tusschen heesters. Na 100 m. met het wegeltje naar rechts buigen. We staan terug op den hoofdweg. Linksaf. De weg brengt ons over de Keirschotsche brug over de Mark. Links kronkelt de rivier in de diepte door een malsche weide met boomen. De weg stijgt en brengt ons op de biest van Wortel. Linksaf tot aan de kerk. Rechts in de Dorpstraat, mooie moderne woning.
Het cafeetje dat er in 1935 was te Achtel is wellicht al een eeuwigheid gesloten, dat wordt doorstappen tot Wortel voor een pint. Verder dan maar door "een gestoffeerd landschap" zoals dat in de gids wordt genoemd, wat het ook mag voorstellen? Het Door Verstraetepad loopt op de wegenkruising bij de kapel van Achtel naar rechts over de hoofdstraat en neemt voorbij de kapel de tweede straat links (Heilluizerweg). Vandaag is dit een geasfalteerd weggetje dat voorbij het Boonakkerhof overgaat in een mooie veldweg. Nog 400 meter verder maakt de veldweg een bocht naar rechts. Hier moet je hem verlaten want verderop loopt hij dood. Ga in die bocht dus naar links over wat eigenlijk een pad zou moeten zijn maar mogelijk grotendeels mee wordt omgeploegd door de boer. Eigenlijk liep het oorspronkelijke DV-pad hier rechtdoor, dwars over de akker maar dat pad is verdwenen. Naar links dus en na 270 meter zou je zo ter hoogte van een solitaire boom op het asfaltweggetje Keirschot moeten belanden om het naar rechts verder te volgen. Dit asfaltstreepje slingert nu gezapig verder tussen de weiden en velden ( een 'gestoffeerd' landschap?) naar en langs de grote hoeve Keirschot. Met een kwartdraai naar links komen we daarna in de vallei van de Mark, die we wat verder ook kruisen. Eigenlijk blijven we tot Wortel over 2,5 km steeds maar een geasfalteerd weggetje (eerste Keirschot, dan Zandstraat) volgen, in wandelknooppuntnummers vertaald: 90 -91 -92 -93. We komen nu door de eerste verkavelingen van Wortel, de Krabbershoek, om even later in het centrum van dit straatdorpje te belanden. Blikvanger in het centrum van Wortel is ongetwijfeld de kerk: "een der meest schilderachtige Kempische dorpskerken met massieven toren en schier geheel in baksteen opgetrokken. De toren dateert uit de 14e eeuw, de kerk werd in den loop der 15e eeuw per gedeelten gebouwd en de beuken kwamen in 1429 tot stand." informeert ons wandelgidsje. Blijkbaar was de kerk in 1935 net in restauratie en die gebeurde blijkbaar onder leiding van prof. Stan Leurs, die medeoprichter en die periode ook voorzitter was van de Vlaamse Toeristenbond. Uiteraard zijn kerk en omgeving beschermd als uitzicht. Dé attraktie voor bezoekers aan Wortel tegenwoordig is de voormalige landloperskolonie, waar het heerlijk wandelen is door de eikendreven. Er zijn ondermeer een bezoekerscentrum en een bivakzone gelegen en Wortel-kolonie is ook kandidaat om op de UNESCO-werelderfgoedlijst te komen. Het oude Door Verstraetepad passeert daar echter niet. De wat aparte dorpsnaam 'Wortel' is wellicht een afgeleide uit oude nederduitse of germaanse landschapswoorden. In 1935 kon je in Wortel per stoomtram naar Turnhout of Hoogstraten reizen. Over het Door Verstraetepad zetten we uiteraard de tocht te voet verder. We verlaten het kerkhof langs onder den toren. Voor ons de steenweg op Hoogstraten, dien we volgen. We overschrijden weldra de Mark en bemerken rechts het sterk verbouwde kasteel van Hoogstraten, thans staatsstrafschool. De hoektorens van het oude slot zijn nog goed zichtbaar (zie verder). Links van den weg, tusschen de boomen, de groote oude Bouwhoeve dateerend uit 1725.
Aan de zwenking van den weg een nieuwe kapel. Voor de strafschool slaan we links de prachtige dubbele beukendreef in, die voorheen het kasteel met de kerk en de stad verbond. Rechts bemerken we de begijnhofkerk met sierlijk dakruitertje. Ten einde van de dreef rechts en dan dadelijk links door de Gelmelstraat tot op de Vrijheid, de voorname beboomde hoofdstraat van de stad Hoogstraten.
Vanaf het pittoreske kerkje van Wortel (oorspronkelijk pad loopt langs het kerkhofje) vertrek ik richting Hoogstraten. Ik vermijd oorspronkelijk 'de steenweg' door de Oude Weg te nemen achter de kerk maar misschien was die oude weg in 1935 nog de hoofdweg? Verderop kom je zowieso op 'de steenweg'. Vandaag loopt daar ook een mooi gescheiden fietspad langs. Het voormalige Gelmelslot (linkerzijde) is al sinds de Franse Revolutie geen adellijk woonkasteel meer, de wandelaar zag al in 1935 'een strafschool'. Vandaag is dat nog steeds zo al draagt ze nu de meer eufemistische naam van 'penitentiair schoolcentrum'. Voordien was het ook een kazerne, landbouwkolonie en opvangtehuis voor bedelaars. Op de website van het penitentiair schoolcentrum: "de inrichting is enkel bedoeld voor veroordeelden. Zij kunnen werken in werkhuizen en kunnen een gevarieerd opleidingsaanbod volgen. Er heerst een sterk gemeenschapsregime." Aan de Lidl volgt het oude Door Verstraetepad links de kaarsrechte Lindendreef, ooit een mooie dreef, die de kerk van Hoogstraten in lijn verbond met het kasteel. Tot begin 19de eeuw was het een privé-dreef. Vandaag is het een – met geknotte linden afgelijnde – volledig verkavelde straat. Helemaal op het einde van de Lindendreef wijken we bij de Sint-Katharinakerk even rechts uit (traject tevoren links is in feite aangenamer) en dan links naar de 'Vrijheid'. We zijn nu in het hart van Hoogstraten, op de hoofdweg door de stad (Vrijheid). Links het gemeentehuis en de imposante Sint-Katharinakerk. Er zitten zowat 5 miljoen bakstenen in dit gebouw en volgens Toerisme Hoogstraten is de Sint-Katharinakerk een van de hoogste bakstenen gebouwen ter wereld en de op twee na hoogste kerktoren in Vlaanderen, na de OLV-kathedraal van Antwerpen en de OLV-kerk van Brugge. Hoger dus dan bijvoorbeeld de Mechelse Sint-Romboutstoren, hoewel het de beroemde Mechelse architect Rombout Keldermans was die rond 1525 het plan voor de Sint-Katharinakerk tekende. In de omgeving was een baksteenfabriek waardoor de bouwsteen niet van ver hoefde te worden aangevoerd. Met klokkentoren bijgeteld komen we op zowat 105 meter hoogte uit. De huidige toren is gebouwd tussen 1950 en 1954 nadat de Duitsers de kerktoren hadden opgeblazen in 1944. De eerste wandelaars over het Door Verstraetepad hebben dus nog de oude toren gezien. De Sint-Katharinakerk van Hoogstraten is binnenin haast een museum van religieuze kunst met talrijke waardevolle stukken, zoals wandtapijten, glasramen, adellijke grafstenen en een prachtig koorgestoelte. Rechts dus de Vrijheid op, of dit "de mooiste dorpstraat der Kempen" is, zoals in onze gids staat, kun je zelf beoordelen. Afgaande op de advertenties in het oude wandelgidsje, waren er hier ook nogal wat hotels. Wie het hele Door Verstraetepad aflegde, werd verondersteld om hier te overnachten. Het feit dat Hoogstraten echter niet halverwege was gelegen was trouwens ook een reden om in 1942 het Door Verstraetepad in twee aparte wandelpaden te splitsen. Sinds Brecht wandelen we dus ook over het in 1942 geopende Gustaaf Segerspad, de opvolger. We komen langs het voormalige begijnhof van Hoogstraten. Even binnenwandelen is absoluut de moeite. Dertien voormalige Vlaamse begijnhoven, waaronder dit van Hoogstraten, belandden in 1998 op de prestigieuze UNESCO-lijst van erkend werelderfgoed. Al in de 14de eeuw was er een begijnhof in Hoogstraten maar pas in de de tweede helft van de 17de eeuw zou het begijnhof met zo'n 160 begijnen zijn grootste bloei kennen. In 1972 vertrok het laatste begijntje. Het inmiddels vervallen begijnhof werd dankzij veel vrijwilligersinzet in de jaren '90 gerestaureerd tot het mooie geheel dat je nu aantreft. Ook de 17de eeuwse begijnhofkerk is vrij te bezoeken, er is tegenwoordig een roemeens-orthodoxe kerkgemeenschap in aktief. In het begijnhof is ook het stedelijk museum gevestigd maar over het eerste langeafstandpad in Vlaanderen, ons Door Verstraetepad, weten ze ook hier helemaal niks. Wanneer we Zuidwaarts de Vrijheid opwandelen bemerken wij rechts het oude gasthof “Swaenenhof”, laatbarokke gevel. Binnen interessante rococo decoratie en trapleuning uit denzelfden tijd. Enkele meter verder rechts den grooten leelijken gevel van het Klein Seminarie. Enkele meter verder, aan dezelfde straatzijde, op den hoek van den steenweg naar Loenhout, het gasthuis. Tegenover het gasthuis de kapel van O.L. Vrouw van Bijstand. We keeren terug langs de Vrijheid, de mooiste dorpstraat der Kempen, met de hooge boomenrijen en gedomineerd door den toren der Ste Katharinakerk. Aan beide zijden aristocratisch aandoende heerenhuizen. Rechts even voorbij de kerk het gasthof “Nele”., een mooi modern gebouw van architect Lauwers. Verder rechts den muur van het begijnhof.
We verlaten Hoogstraten langs de Boschstraat (’s Hertogenboschstraat). We gaan voorbij de eerste straat links, ook voorbij de straat rechts met de landbouwschool. Deze staat op de plaats waar eertijds het “Spijker” verrees, de graanstapelplaats van den graaf. Thans is hiervan nog enkel een interessante poort overgebleven. Bij de volgende splitsing linksaf door een binnensteenwegje met boomen beplant. Aan de brug over de Mark verandert de steenweg in aardeweg. 200 meter voorbij de brug haak-links door een dreef. Terug over de Mark.
Aan de tegenwoordige sluis stond voorheen een watermolen. De plaats is dicht beboomd. De watermolen, vroeger slag- en schorsmolen, is verdwenen. Het spoor is echter nog zichtbaar in den muur van het huis met zwaren hardsteenen onderbouw. Aan den anderen oever bevond zich eertijds een graanmolen. Door het aanbrengen der sluis vormt de Mark een breed stilstaand water: zwemgelegenheid (echter geen kabines). We zijn hier oostwaarts op enkele decameter van de Nederlandsche grens. Het nabijgelegen Nederlandsche gehucht Kastelre behoort tot de gemeente Baarle-Nassau, doch tot de parochie van Minderhout.
Voor ons de toren van Minderhout. De hoofdweg buigt eenmaal over de brug, naar links. Wij gaan echter rechtuit door een smal veldwegeltje. Links een gecimenteerde omwalde oude heerenhoeve met trapgevel: het Withof, thans buitengoed van het Klein Seminarie, voorheen pastorij van Minderhout afhangend van de St. Michielsabdij van Antwerpen. Voor ons de kapel van Minderhout. We slaan het klein veldwegeltje in dat uitloopt op den toren van Minderhout. Door korenvelden. Opgepast! Van Minderhout tot Zundert geen enkele eet- of drankgelegenheid!
Aan de tegenwoordige sluis stond voorheen een watermolen. De plaats is dicht beboomd. De watermolen, vroeger slag- en schorsmolen, is verdwenen. Het spoor is echter nog zichtbaar in den muur van het huis met zwaren hardsteenen onderbouw. Aan den anderen oever bevond zich eertijds een graanmolen. Door het aanbrengen der sluis vormt de Mark een breed stilstaand water: zwemgelegenheid (echter geen kabines). We zijn hier oostwaarts op enkele decameter van de Nederlandsche grens. Het nabijgelegen Nederlandsche gehucht Kastelre behoort tot de gemeente Baarle-Nassau, doch tot de parochie van Minderhout.
Voor ons de toren van Minderhout. De hoofdweg buigt eenmaal over de brug, naar links. Wij gaan echter rechtuit door een smal veldwegeltje. Links een gecimenteerde omwalde oude heerenhoeve met trapgevel: het Withof, thans buitengoed van het Klein Seminarie, voorheen pastorij van Minderhout afhangend van de St. Michielsabdij van Antwerpen. Voor ons de kapel van Minderhout. We slaan het klein veldwegeltje in dat uitloopt op den toren van Minderhout. Door korenvelden. Opgepast! Van Minderhout tot Zundert geen enkele eet- of drankgelegenheid!
We gaan te Hoogstraten op de Vrijheid bij het einde van de begijnhofmuur rechts de Boschstraat in, in het spoor van het oude Door Verstraetepad. We draaien mee met de straat naar links ter hoogte van de afsplitsing met de Gustaaf Segersstraat. Het Door Verstraetepad-gidsje maakt geen vermelding van deze straat, hoewel een paar jaren later de naam van het Door Verstraetepad tussen Brecht en Zundert zou wijzigen naar Gustaaf Segerspad. Nochtans was de straatnaam al in 1930 gewijzigd van Begijnenstraat naar Gustaaf Segersstraat. Gustaaf Segers heeft overigens in deze straat niet gewoond, zijn mooie burgerwoning was op De Vrijheid gelegen (zie foto hoger), recht tegenover de ingang van het begijnhof. Vandaag is in dat mooie pand op Vrijheid nr 108 restaurant Begijnhof gevestigd. Enfin we gaan NIET die Gustaaf Segersstraat in maar gaan ter hoogte van het hoekhuis (ongetwijfeld vroeger een café) schuinlinks verder de Boschstraat volgen, vroeger ook 'een steenweg', vandaag sterk aangetast met verkavelingskanker. We blijven de weg volgen en kruisen verderop weer de Mark. Vanaf hier werd de steenweg vroeger een aarden weg. Bij wandelknooppunt 50 gaan we links de Molenstraat in om een eind verder nogmaals de Mark over te steken, ter hoogte van de inmiddels mooi gerestaureerde Laermolen. De geschiedenis van deze watermolen gaat terug tot minstens de 14de eeuw. Over de eeuwen heen werd de molen talloze malen verkocht en in 1586 brandde hij af tijdens het geweld van de Tachtigjarige Oorlog. In 1640 werd het huidige molengebouw opgetrokken, het was in gebruik voor een olieslagmolen; er werd olie uit koolzaad gehaald. In 1750 wordt ook op de linkeroever een molengebouw opgetrokken, het zal dienen om graan en schors te malen. In het begin van de 20ste eeuw zijn de molens niet meer rendabel. De installaties worden verkocht in 1911, de sluizen afgebroken en de graanmolen wordt tot de grond afgebroken, enkel het gebouw van de olieslagmolen blijft over. Het moet anders een prachtig geheel zijn geweest, de 2 molens waren over de Mark immers verbonden met een strooien dak. Tot in de jaren '90 van vorige eeuw duurde het vooraleer de oude olieslagmolen werd gerestaureerd. Een groep Hoogstratenaren vormde een vzw voor die restauratie. In een eerste fase werd een dossier ter bescherming van het gebouw ingediend. Erkenning als beschermd monument volgde in 1995. Met zeer veel smaak is het oude gebouw weer gerestaureerd tussen 2002 en 2004, waarbij de watermolen ook terug een rad kreeg en in het gebouw de machinerie volledig werd nagebouwd. Feestelijke inhuldiging van de olieslagmolen volgde op 25 april 2004. Sinds 2009 is de molen eigendom van de stad Hoogstraten, de vzw Laermolen, die instond voor de restauratie heeft de molen in erfpacht. Twee zondagen en dinsdagen per maand geven ze een demonstratie. Wandelaars in 1935 zagen dus helemaal geen watermolen meer zoals we uit de oude routebeschrijving vernemen maar ter hoogte van de watermolen mocht je vroeger wel in de Mark zwemmen volgens het gidsje, geen kat die daarover 'maalde'... Vlakbij ligt ook de Nederlandse 'schierenclave' Castelre, waarvan ook sprake in het VTB-gidsje. Best leuk om te bezoeken maar niet nu, we blijven op het Door Verstraetepad. We draaien dadelijk voorbij de watermolen niet mee met de verharde weg maar kiezen rechtdoor voor het mooie wandelpad, in het zog van heel wat lokale wandelroutes, de geelrode streepjes van Streek-GR Kempen en het onzichtbare, voormalige Door Verstraetepad. Voorbij voormalige gebouwen van de Witheren ('het Withof' in de gids) gaat het rechtdoor verder over een verhard wegje om uiteindelijk te arriveren bij de kapel OLV Van Den Akker te Minderhout. Ook hier op deze mooie plek is al lang geen spoor meer van de bewegwijzering van het Door Verstraetepad die er ooit was, elders nergens gezien overigens. De bakstenen kapel voor OLV Van Den Akker werd opgericht in 1650 door pastoor Waltman van Dijck, broer van schilder Antoon van Dijck. Voordien stond er een kleinere kapel die zeer druk werd bezocht door bedevaarders die er OLV van Zeven Weeën kwamen aanroepen tegen koorts. In het houtsnijwerk van het timpaan boven de portaalingang kun je nog het jaartal 1663 lezen, jaar waarin dat portaal werd toegevoegd aan de kapel. Eind 17de eeuw wordt de kapel herbouwd en krijgt ze het uitzicht dat je vandaag ziet. Die vergrotingen en verbouwingen wijzen op de populariteit van een bezoek aan de kapel tijdens de 17de eeuw. Het barokinterieur van de kapel van OLV in den Akker wordt beschouwd als één van de mooiste van Vlaanderen. Verscheidene religieuze kunstwerken dateren nog uit het midden van de 17de eeuw, zoals het hoofdaltaar, de communiebank, een orgel en enkele beelden. Het rond plafondgewelf is bekleed met stucwerk. Bedevaarten naar de eens zo populaire kapel zijn er al lang niet meer. We gaan rechts achter de kapel verder, ongeveer rechtdoor eigenlijk. 'Het kleine veldwegeltje door korenvelden, dat uitloopt op den toren van Minderhout' liep vanaf de kapel haast in rechte lijn naar de kerk maar het is helaas al lang geleden verdwenen onder verkaveling. Een alternatief zoeken dus, wandel daarom rechts (eigenlijk rechtdoor) over de Castelréweg en na zowat 150 meter links een oude voetweg in. Het paadje slingert tussen tuinen en achter huizen en komt inderdaad op zigzagwijze ook uit bij 'den toren van Minderhout', de bakstenen Sint-Clemenskerk van Minderhout. Tijd om nog even een terrasje mee te pikken. Onze oud wandelgids waarschuwt ons immers voor het feit dat er voorbij Minderhout en helemaal tot Zundert geen enkele eet- of drankgelegenheid is... en dat is ook vandaag nog zo! We verlaten Minderhout langs het veldwegeltje voor den toren der kerk. Een breeden dwarsweg kruisen. Onze weg buigt zachtjes naar rechts. We volgen steeds den hoofdweg en slaan geen acht op een paar zijwegen links en rechts. Nabij een mastenboschje, een stuk ongerepte heide, een klein overblijfsel van de thans ontgonnen Groote Heide van Minderhout. Een drietal hoeven aan een breeden dwarsweg vormen het gehucht Aard. We slaan rechts den dwarsweg in en draaien dadelijk met den weg naar links. Aan de splitsing rechts door een breeden veldweg.
Aan onze rechterhand de toren van Meer, gemeente met 1980 inwoners en een oppervlakte van 3799 Ha. en een neo-gotische kerk waarin een schilderij van De Crayer. De toren echter dagteekent uit de 15e eeuw.
Het moet gezegd dat de rest van het Door Verstraetepad, tot bij Zundert, vandaag nog weinig te bieden heeft als wandeltraject. Het loopt in de 21ste eeuw haast volledig over verharde paden of heel wat paden zijn gewoon verdwenen. Je kunt hier beter fietsen. Tegenover het kerkportaal onder de kerktoren van Minderhout neem je een voetpad dat in westelijke richting loopt. Je komt zo rechtuit in de Sint-Michielstraat. Wat verder is het oude tracé niet meer te volgen door verkaveling. Neem daarom in de Sint-Michielstraat tussen nrs 45 en 47 links een buurtpad, dat op de Schoolstraat uitkomt. Rechts daar en einde Schoolstraat rechts in de Minderhoutstraat. Daarna eerste links, Voorhaard, en zo zijn we weer op het oude traject van het Door Verstraetepad. Steeds maar rechtdoor nu. Voorhaard wordt Achteraard en zowat 3 km voorbij de kerk van Minderhout wordt het kortweg het gehucht Aard, bestaande uit slechts een paar uit elkaar gelegen boerenwoonsten. Het landschap is hier weids open, wel wat saai. Te Aard botsen we op een T-kruising met de Hinnenboomstraat. Daar even rechts en na enkele tientallen meters links en 150 meter verder schuinrechts (nogmaals Achteraard). Na 1 Km. 2 Hm. buigt de baan haast haakrecht naar links en na een paar honderd meter weer naar rechts. We bemerken aan de linkerhand de oude Rooymans-hoeve, over den weg gebouwd. Links op de hoeve toe, waarop we den datum 1555 lezen. We loopen rond de hoeve en vervolgen achter het gebouw rechtdoor. Na 100 m. door een dennendreef die ons op den steenweg Loenhout-Meer brengt. Links van deze dennendreef het groote drooggelegde Moer. Een weinig zuidwaarts op den steenweg in de richting van Loenhout de grootendeels uitgedroogde Begijnenputten.
We volgen den steenweg rechts in de richting van Meer en slaan den eersten aardeweg links in. Deze brengt ons voor de Zwarte Goorhoeve. Eenmaal voorbij deze hoeve, aan een kruisweg, door de eerste dreef rechts. Steeds rechtuit en onder een afsluitboom door. We staan voor een mooie brok heide. Linksaf. Na 800 m. rechts door een mooie breede dennendreef. Waar de dreef eindigt nog een eindje rechtdoor en dan links over een smal wegeltje dat zicht slingert door heidekruid. Het wegeltje dringt in het bosch en vomt weldra de scheiding tusschen moerassige heide links en de bosschen van het Groot Moer rechts. De weg buigt naar rechts. Door een rechte dreef. Aan de eerste kruising linksaf. Wanneer we deze breede dreef volgen komen wij in het domein Maxburg. Men mag er buiten het hekken vrij rondwandelen.
We slaan echter de eerste dreef rechts in. Na een tiental meter links omhoog door een stijgend wegeltje. Aan de splitsing rechtsaf en steeds rechtuit (800 m.) dezen weg volgen tot aan de eerste wegkruising. Nu links door een breeden zandweg door de bosschen. Na één Km. bereiken we den steenweg Meer – Zundert op een paar stappen van de Nederlandsche grens, waar ons wandelpad eindigt.
We volgen den steenweg rechts in de richting van Meer en slaan den eersten aardeweg links in. Deze brengt ons voor de Zwarte Goorhoeve. Eenmaal voorbij deze hoeve, aan een kruisweg, door de eerste dreef rechts. Steeds rechtuit en onder een afsluitboom door. We staan voor een mooie brok heide. Linksaf. Na 800 m. rechts door een mooie breede dennendreef. Waar de dreef eindigt nog een eindje rechtdoor en dan links over een smal wegeltje dat zicht slingert door heidekruid. Het wegeltje dringt in het bosch en vomt weldra de scheiding tusschen moerassige heide links en de bosschen van het Groot Moer rechts. De weg buigt naar rechts. Door een rechte dreef. Aan de eerste kruising linksaf. Wanneer we deze breede dreef volgen komen wij in het domein Maxburg. Men mag er buiten het hekken vrij rondwandelen.
We slaan echter de eerste dreef rechts in. Na een tiental meter links omhoog door een stijgend wegeltje. Aan de splitsing rechtsaf en steeds rechtuit (800 m.) dezen weg volgen tot aan de eerste wegkruising. Nu links door een breeden zandweg door de bosschen. Na één Km. bereiken we den steenweg Meer – Zundert op een paar stappen van de Nederlandsche grens, waar ons wandelpad eindigt.
De kaarsrechte asfaltweg leidt ons naar een wegensplitsing bij het natuurgebied Den Aerd (rustbank en infobord). We staan hier bij een grote waterplas die er in 1935 nog helemaal niet was. De zogenaamde E10-put van Minderhout is kunstmatig ontstaan als gevolg van zandwinning voor de aanleg van de nabij gelegen E10-snelweg (later E19) in 1971. De 18 hectaren grote waterplas is populair bij doortrekkende vogels en er wordt ook vaak gevist. Parallel met de E19 is daar sinds de eerste jaren van de 21ste eeuw ook nog eens de HST-lijn Amsterdam – Brussel bij gekomen.
Ten tijde van het Door Verstraetepad bestond deze waterplas dus niet, meer zelfs: ons historisch pad is voor een deel in het water verdwenen. Voor de snelweg werden hier enkele eeuwenoude wegen voor goed opgeofferd. Alternatieven zoeken dus om rond het water te geraken … en ergens de snelweg E19 / HST-lijn te kruisen. We nemen het asfaltweggetje dat schuinrechts verder loopt en houden zo Den Aerd aan onze linkerzijde. Bij het einde van het meer niet rechts gaan maar rechtdoor op de snelweg af, daar gaan we wel rechts om op zoek te gaan naar de brug over de E19. Met een stevige uitwijking geraken we op de verkeersweg tussen Meer en Loenhout (Terbeeksestraat) om zo de overzijde van de E19 te bereiken. Daar was het wat zoeken om weer op het spoor van het Door Verstaetepad te komen. De oude Rooymanshoeve die ooit het Door Verstraetepad overspande , is niet verdwenen in het water maar ligt nu wat geïsoleerd tegen de talud van de HST-lijn aangeschurkt. Je kunt er nog geraken via een gedeeltelijk hertekend zigzagwegje maar daarna is er een pad verdwenen om weer op de Terbeeksestraat te komen. Het nabijgelegen ven De Moer dat er nog uitzag als een meertje op oude kaarten, was al droog gelegd in 1935 vernemen we uit het gidsje van het DV-pad. Een korte verkenning van dit wat geïsoleerd gelegen voormalig ven leert me dat het inmiddels is verland en beplant met bos en doorsneden is met beken en graspaden. Van de natuurlijke waterplas blijft enkel nog een klein vijvertje over. Maar eigenlijk moeten we daar niet zijn. Er is nog een probleem op het oude DV-traject. Voorbij de 19de eeuwse Zwartgoor en Anna Maria hoeven ging het DV-pad rechts in een privé-dreef. Deze dreef is officieel niet meer toegankelijk, ze is ook half dicht gegroeid. Kort samengevat: om weer vlot in gang te raken snij ik een stuk af door na de passage over de E 19 de eerste straat rechts te nemen, de Liebigstraat. We volgen deze betonnen Liebigstraat een tijd, tot we een eerste asfaltweg naar rechts bereiken (Tolberg), die we inslaan. Dat weggetje loopt langs een solitaire boom en in de verte duikt een glazen muur van industriële kweekserres op. Van het oude landschap van vennen, heide en dreven blijft nog weinig over, ook de volgende kilometers zullen we alternatieven moeten zoeken. Zo is de veldweg die we scherp links zouden moeten nemen ook gedeeltelijk verdwenen onder het glazen geweld. Dan maar verder tot de Maxburgdreef en daar links.Een tijd rechtdoor, het gidsje van het Door Verstraetepad uit 1935 suggereert om eventueel naar het gelijknamige kasteel Maxburg te wandelen maar in feite loont dat de moeite niet om zo ver uit te wijken. We nemen op de Maxburgdreef het derde wegje rechts, de Kettingdreef. Dit wegje bestond nog niet ten tijde van het DV-pad of werd stevig verlegd. In deze regio heeft men toch redelijk tabula rasa gemaakt van het oude landschap, weinig is nog herkenbaar. De betonnen Kettingdreef slingert rond meer serrencomplexen om tot slot op een kruispuntje met de Tjongerenweg te arriveren. Daar nemen we links de mooie dreef (eveneens Kettingdreef) die naar de verkeersweg Meer-Zundert leidt. Daar wandelen we links naar de paal die de grens tussen België en Nederland markeert. Wie naar Zundert wil (3,5 km.) volge links den steenweg. Aan de eerst huizen van het dorp, het gehucht “het Paaltje”, ontmoet men het wandelpad van den A.N.W.B., Toeristenbond voor Nederland. Rechts loopt de wandeling in de richting van Breda (19 km.) en Eindhoven (193 Km.), rechtuit door het dorp Zundert en verder naar de Wouwsche Plantage (30 Km.) en Bergen-op-Zoom (44,5 Km.)
Wie het wandelpad van den A.N.W.B. wenscht te volgen koopt het werkje “Te voet door Noord-Brabant” uitgaven van den A.N.W.B., prijs 1,25 fl. + port, te betalen op ons secretariaat.
Van Zundert (moderne kerk met beelden en hoogaltaar uit de voormalige St. Michielsabdij van Antwerpen) rijdt een autobus naar de Belgische grens (8,5 Km.). Van hieruit autobus en stoomtram over Brasschaat naar Antwerpen (27 Km.).
Eventueel kun je dus nog verder doorwandelen tot het Nederlandse gehucht van Zundert, ’t Paaltje, waar het Door Verstraetepad officieel eindigde. De creativiteit van de wandelpaduitstippelaars van VTB was blijkbaar op. Er wordt eenvoudigweg gesuggereerd om 'de steenweg' richting Zundert te volgen. Er zijn aangenamere wegen... Vandaag is dat uiteraard een snelle verkeersweg geworden die het Vlaamse Meer met het Nederlandse Zundert verbindt. Saai wandelen dus, hoewel het nu ook niet zo erg is, de verkeersweg loopt immers een tijd door bebossing ...en langs een paar hoerententen. Jawel ook het eindpunt vormt vandaag een absoluut dieptepunt. Het vroegere café 't Paaltje waar het Door Verstraetepad officieel eindigde en aansloot op het Nederlandse net van ANWB-wandelroutes is tegenwoordig een bordeel geworden, of meer eufemistisch "een privé-club"... 't is eens iets anders om na een lange wandeltocht aan te komen in oorden als Compostela of Scherpenheuvel!
Terug naar het kruispunt ten einde van het dorp. Links door een dreefje. We zijn op het grondgebied van Brecht. Na 40 m. rechts zwenken door een breeden zandweg met eiken bezoomd. Rechts heuvels. We zijn hier in "Klein Zwitserland" van St. Job in 't Goor. Rechts meedraaien met den we en steeds vervolgen. Het is hier een uitstekende plaats om even te verpoozen. Verboden in de bosschen te wandelen.
Aan een splitsing links en na een 100-tal meter derde weg rechts inslaan. Dit breede zandige karrespoor laat twee wegen rechts en één weg links en gaat door hei en dennen. Dit is het begin van de mooie heide van St. Job. Nabij de afsluiting van een hoeve met strooien dak. Rechts langs den afsluitdraad en verder rechtdoor; links heesters, rechts dennen en verder een rij berken. Na 500 m. nabij een hoeve, aan een kruisweg links door een eikendreef. Rechts een kapelletje tusschen het groen. De dreef eindigt.
We loopen steeds rechtdoor. Links dennenbosch, rechts weide. Aan een jonge eikendreef linksaf en steeds rechtdoor in noordelijke richting door een breeden op sommige plaatsen zeer zandachtigen weg schier heelemaal met heidekruid begroeid en die dwars door den Oostkant de heide van St. Job loopt. De weg klimt en halverwege bevinden we ons op de hoogtelijn van 30 m. die de scheiding vormt tusschen de bekkens van Maas en Schelde. Rechts in de verte de bosschen van Westmalle. Aan de eerste hoeve die we ontmoeten kruisweg. Linksaf. Deze weg, die de heide in andere richting doorkruist, volgen we steeds rechtuit tot nabij het kanaal.
Aan een splitsing links en na een 100-tal meter derde weg rechts inslaan. Dit breede zandige karrespoor laat twee wegen rechts en één weg links en gaat door hei en dennen. Dit is het begin van de mooie heide van St. Job. Nabij de afsluiting van een hoeve met strooien dak. Rechts langs den afsluitdraad en verder rechtdoor; links heesters, rechts dennen en verder een rij berken. Na 500 m. nabij een hoeve, aan een kruisweg links door een eikendreef. Rechts een kapelletje tusschen het groen. De dreef eindigt.
We loopen steeds rechtdoor. Links dennenbosch, rechts weide. Aan een jonge eikendreef linksaf en steeds rechtdoor in noordelijke richting door een breeden op sommige plaatsen zeer zandachtigen weg schier heelemaal met heidekruid begroeid en die dwars door den Oostkant de heide van St. Job loopt. De weg klimt en halverwege bevinden we ons op de hoogtelijn van 30 m. die de scheiding vormt tusschen de bekkens van Maas en Schelde. Rechts in de verte de bosschen van Westmalle. Aan de eerste hoeve die we ontmoeten kruisweg. Linksaf. Deze weg, die de heide in andere richting doorkruist, volgen we steeds rechtuit tot nabij het kanaal.
Links in de verte de pylonen van de electriciteitsleiding langs het kanaal. Halverwege bemerken we links een "oasis": het Marmerven. Roei- en zwemgelegenheid, kampeerplaats. Toegang 1 fr.. Huurgeld van bootjes: 1 fr. per halve uur. Huurgeld kabien 0,50 fr. per persoon. Speciale voorwaarden voor kampeerders, die er het week-eind doorbrengen. Eet- en drankgelegenheden.
We vervolgen steeds den lijnrechten zandweg tot deze ons aan een kruispunt van vijf wegen brengt. Aan een boom: kapelletje. Voor ons: hoeve met oude schuur. Links tot aan de Vaartbrug. Over de brug (brug nr 11). Links door een laag liggenden weg die rechtsaf buigt en ons brengt aan de stemmige St. Theobalduskapel op het gehucht Locht.
We vervolgen steeds den lijnrechten zandweg tot deze ons aan een kruispunt van vijf wegen brengt. Aan een boom: kapelletje. Voor ons: hoeve met oude schuur. Links tot aan de Vaartbrug. Over de brug (brug nr 11). Links door een laag liggenden weg die rechtsaf buigt en ons brengt aan de stemmige St. Theobalduskapel op het gehucht Locht.
Het Door Verstraetepad vervolgt ter hoogte van de Bethaniënlei te Sint-Job-in-'t-Goor rechtdoor in groengebied, tot bij het huidige wandelknooppunt 45. Nog zoiets dat 80 jaren geleden trouwens niet bestond: wandelknooppunten. Een uitvinding van Limburger Hugo Bollen uit begin jaren '90, aanvankelijk voor fietsers, vanaf 2005 ook voor wandelaars in Vlaanderen. In dat groengebied gaan we rechts een mooie bospartij in over een pad dat enkel toegankelijk is voor wandelaars. Dit is het "Klein-Zwitserland" van Sint-Job-in-'t-Goor waarvan sprake in het oude gidsje. Alleen al in Vlaanderen zijn er nog wel een tiental “Klein-Zwitserlands” terug te vinden. Het was in de 19de eeuw bijzonder populair om bergachtig gebied, hoe relatief ook, met deze benaming te bedenken. Hier gaat het maar om oude stuifduinen die zorgden voor een “uitspringend” landschap, aantrekkelijk genoeg om tijdens het interbellum en in de jaren '50 drommen recreanten aan te trekken uit de Antwerpse stadsomgeving. Ze kwamen met de bus of met de fiets afgezakt op weekenddagen en tijdens de zomervakantie. Achteraf gezien heb ik hier misschien niet het juiste pad heb gekozen maar hier loopt een fijnmazig net van paden en wegen. Niet zo eenvoudig om precies te bepalen waar Lode de Bruyne voor het VTB-wandelpad zijn stappen zette tijdens het interbellum. Langs een rustbank en einde pad links op een breder bospad. Even naar links meedraaien en dadelijk rechts en schuinrechts een ander pad op ( gemarkeerd als knooppunt 53). 't Is hier in ieder geval bijzonder aangenaam wandelen. Het mooie pad versmalt sterk, loopt langs een bosrand en komt op een T-kruising met een steenslagweg. Rechts en hier zit ik zeker weer op het oude Door Verstraetepad. Bij knooppunt 67 gaan we links en krijgen we een waarschuwing dat het er tussen de knooppunten 68 en 66 bijzonder modderig kan bijliggen. We wagen het er op en dat valt best mee. Zowat het hele gebied aan onze rechterzijde was een vliegveld begin 20ste eeuw, dankzij een flamboyant man, Pierre Baron de Caters. Zijn naam doet misschien een belletje rinkelen, we passeerden immers een goed uur eerder langs zijn kasteeldomein te ’s Gravenwezel. De Caters was een man die hield van snelheid. Rond 1900 maakte hij al furore als autoracepiloot met snelheidsrecords op de weg van 120 tot 156 km/u. Vanaf 1908 kwam de liefde voor het vliegen. Na het behalen van een vliegbrevet liet hij hier zijn eigen vliegveld aanleggen en richtte hij een vliegschool op, financieel mogelijk dankzij een aanzienlijke erfenis van zijn tante Mathilde. Vermoedelijk was de Caters de eerste Belg ooit die een vlucht boven België uitvoerde. De volgende jaren vloog hij rond in Europa en in een deel van het Afrikaanse en Aziatische continent. In sommige van die landen was hij de allereerste overvliegende piloot. Een pionier dus op alle vlak maar zijn excentrieke hobby kostte hem ook handenvol geld en nog voor WO I moest hij door financiële nood zijn vliegveld en bijhorende gebouwen weer verkopen. WO I betekende ook het einde voor het vliegveld. Ten tijde van het Door Verstraetepad zagen de wandelaars dus ook al geen vliegveld meer. Je kunt er nu nog amper sporen van opmerken, enkel wat wegennamen herinneren vaag aan de flamboyante baron, zoals het Catersstraatje, waar we eerder over wandelden, de Caterskapeldreef en de Mathildedreef. In 2018 kreeg de baron ook een naar hem genoemde plaatselijke wandelroute te Sint-Job-in-'t-Goor. Op het einde van dit lange pad komen we op een schuin kruispunt met de Mathildedreef. Hier schuinlinks die bosdreef volgen richting knooppunt 65. Na een tijd draait die dreef wat naar rechts en wat volgt is niet meer het oorspronkelijke traject van het DV-pad, dat volgde niet die bocht maar liep rechtdoor. Dat pad verdween in rand tussen veld en bos, geen doorgang meer. Dan maar de Mathildedreef blijven volgen tot op de Abdijlaan. Links daar, het is het soort weg dat vandaag veel aangenamer is per fiets dan te voet. Het traject volgt immers de hele tijd de geasfalteerde, snelle verkeersweg. Niet zo aangenaam als wandelaar, moest het DV-pad nog bestaan dan was het zeker hertekend over een alternatief traject, zoals het traject van Grote Routepad 5, dat 700 meter aan de rechterzijde parallel door de velden loopt. Zo gaat dat, 80 jaren eerder had de wandelaar hier nog meer vrij spel en kon hij volop genieten van het heidelandschap. Wat verder ga ik links even verkennen hoe het DV-pad oorspronkelijk liep en inderdaad, naast machinebedrijf Luyckx, dat hier al decennia lang is gevestigd, vertrok een eind verderop schuinlinks een bosweg die nu is afgesloten met een poort, het oude DV-pad. Terug op de Abdijlaan. Langs villa Marmerven, ooit de toegang tot het recreatiedomein Marmerven, Marmeren Ven, Marbele Ven of Marrebollenven (zie het oude gidsje). Tesamen met Sint-Job's "Klein Zwitserland" was het een echte attraktiepool voor Antwerpse toeristen, die er ook overnachtten op campings. Geleidelijk verloor het Marvenven zijn aantrekkingskracht maar tot in de jaren '80 kon je er terecht voor bootjevaren of in de speeltuin. Het ven is nu gedeeltelijk verland, grotendeels afgesloten en als natuurreservaat deels in beheer door Natuurpunt. Verder over de saaie Abdijlaan, langs het uitgestrekte domein van de Abdij van OLV van Nazareth. Niks van terug te vinden in het wandelgidsje van het DV-pad. Logisch ook, dit cisterciënzerinnenklooster werd pas gebouwd vanaf 1950. De mannelijke variant en omwille van zijn bier meer bekende trappistenabdij van Westmalle, ligt op slechts een paar kilometers hier vandaan. Op het einde van de Abdijlaan komen we op een vijfsprong van zandwegen, althans zo staat het in de gids, want vandaag zijn het allemaal verharde wegen. We ontmoeten hier bij het kapelletje in het gehucht Locht ook het tracé van het beroemde Grote Routepad 5. Links naar Brug 11 over het Kanaal Dessel - Schoten. Deze brug ligt er sinds 2013. Ze vervangt uiteraard een oudere brug. De bouw van dit Kempisch Kanaal werd immers al in 1844 aangevangen en was pas in 1875 voltooid. Dankzij tien sluizen wordt onderweg tussen Dessel en Schoten een hoogteverschil van 25 meter overwonnen. Aan de overzijde, bij herberg Trapkens Op, nemen we links een gekasseid weggetje dat parallel loopt met het jaagpad langs het kanaal, precies ook het tracé van 1935. Het pad verslechtert in een door moto's of quads kapot gereden paadje en draait verder naar rechts als grasweg. Op het kruispunt even links uitwijken om de mooie 15de eeuwse Sint-Theobalduskapel even te bekijken (rustbank). Plaatselijk bekend als het “Lochts kapelleke” is het toch eerder een stevig uit de kluiten gewassen kapel, waarvan de oorsprong terug gaat tot minstens 15de eeuw, nadien een aantal keren herbouwd of sterk gerestaureerd. Eertijds werd ze bezocht door regionale bedevaarders om genezing van kinkhoest te verkrijgen door het plaatselijke wijwater. Dit is mogelijk de oudste nederzettingskern van de regio Brecht. De Locht ligt immers langs een zeer oude weg die Antwerpen met Tilburg verbindt via Hoogstraten. Deze weg was zeker al in gebruik tijdens de middeleeuwen. Tegenover de kapel ligt de oude hoeve De Broeigans, ooit een herberg, waar ondermeer soldaten op doorreis al in de 15de en 16de eeuw een pleisterplaats vonden. Niet verrassend dus dat dit gebouw met enkele 17de eeuwse ornamenten, eveneens een beschermde status geniet. Uit het oude gidsje van het Door Verstraetepad leren we ook dat tegenover De Broeigans het geboortehuis van geleerde Mudaeus (Gabriël van der Muyden) lag (zie verder in dit verslag). Je kon in 1935 ook in De Broeigans de sleutel van de Theobalduskapel gaan vragen voor een bezoek. Praktische wandelinfo
Betonnen paddenstoelwegwijzers
van het Door Verstraetepad
van het Door Verstraetepad
Tussen de eiken van het Schildewandelpad langs het 's Gravenwezelse kasteeldomein
De gekasseide Broekstraat, ooit een belangrijke verbindingsweg
De patappeltoren, een adellijk jachtpaviljoen
vandaag gedeeltelijk behouden als woonhuis.
Langs natuurgebied Wijtschot
Door een uithoek van het domein Ertbrugge
De Venneborglaan vandaag
Sterckshof
Rivierenhof
Onderweg naar de Muggelei
Deurne: de Venneborglaan op het vertrekpunt van het Door Verstraetepad (ingekleurde postkaart)
Café Vogelenzang en de baan tussen Wijnegem en 's Gravenwezel ten tijde van het Door Verstraetepad
De Moerstraat ('s Gravenwezel)
Het Kempisch Musueum, Kempuseum
Brecht, inhuldigingsplaats van het Door Verstraetepad.
Standbeeld Mudaeus en voormalig gemeentehuis
Standbeeld Mudaeus en voormalig gemeentehuis
Heikenkapel langs de Broeckhovenstraat en verdwenen kerkwegel
Sint-Lenaarts
Sint-Lenaarts, Door Verstraetepad net voorbij het nu afgesloten domein De Eester
St.-Job-in-'t-Goors "Klein Zwitserland" was populair recreatiegebied van de jaren '20 tot '60
Kasteeldomein De Eester, begin 20ste eeuw (ingekleurde postkaart)
Ontvangsthuis van het voormalige recreatiedomein Marmerven
Kaart uit het Door Verstraetepad-gidsje met in stippellijn het voormalige wandeltraject.
Spinnenweb-drevenpatroon van domein De Hees
Domein De Hees. Mocht het nog niet duidelijk zijn....
Hoogstraten, Sint-Katharinakerk
Minderhout, Den Aerd, E10-plas
Ergens loopt hier het verzonken Door Verstraetepad
Ergens loopt hier het verzonken Door Verstraetepad
Minderhout, Achteraard.
Onderweg naar de E10-waterplas
Onderweg naar de E10-waterplas
Minderhout, alternatieve voetweg naar het centrum
Zundert, herberg 't Paaltje, eindpunt van het oude Door Verstraetepad
Meer, B-NL-grenspaal 222 uit 1839
Meer, Kettingdreef
Meer, glazen kweekserres vervingen het oude heidegebieden
Meer, Tolberg
Meer, afgesloten privé-dreef
Meer, Terbeekstraat. Verderop is een privé-dreef afgesloten.
Minderhout, kapel OLV Van Den Akker
Hoogstraten, het Door Verstraetepad voorbij de Laermolen
Hoogstraten, de gerestaureerde Laermolen
Hoogstraten, de Laermolen(s) op de Mark begin 20ste eeuw.
Ook de eerste wandelaars over het Door Verstraetepad hebben
het niet meer zo gezien, in 1935 was de Laermolen een ruïne.
(ingekleurde postkaart)
Ook de eerste wandelaars over het Door Verstraetepad hebben
het niet meer zo gezien, in 1935 was de Laermolen een ruïne.
(ingekleurde postkaart)
De opvolger van het Door Verstraetepad was vanaf 1942 het Gustaaf Segerspad maar het liep niet door de gelijknamige straat in Hoogstraten
Hoogstraten, begijnhof, UNESCO-werelderfgoed
Wandelaars over het Door Verstraetepad werden uitgenodigd om onderweg in Hoogstraten te overnachten, al werd Hoogstraten pas na meer dan 50 km wandelen bereikt. Enkele advertenties uit de gids van het Door Verstraetepad.
Hoogstraten op De Vrijheid: voormalige herenwoning van Gustaaf Segers,
tegenwoordig restaurant
tegenwoordig restaurant
De Lindendreef vandaag, een verkeersweg door verkaveling
De Lindendreef toen ze nog een publiek toegankelijke privé-dreef was
Hoogstraten, deel van het penitentiair schoolcentrum
Langs de weg naar Hoogstraten, aan de Lidl links de Lindendreef in.
Wortel eerste helft 20ste eeuw: te voet over het Door Verstraetepad
langs de weg naar Hoogstraten... of met de tram
langs de weg naar Hoogstraten... of met de tram
Wortel, kapelanie
Onverwachte ontmoeting met een wulp in 'het gestoffeerde landschap' tussen Achtel en Wortel
Achtel,Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeënkapel
Klein-Gammel, tegenwoordig doodlopend betonwegje naar de rand van domein De Hees
Brecht centrum, begin 20ste eeuw
Over de geklasseerde kasteeldreef
van 's Gravenwezel
van 's Gravenwezel
Het Verbrand Hof, geboorteplaats van Jan van der Noot
Over sluis 10, tussen het Kanaal Dessel-Schoten
en het Albertkanaal te Schoten
en het Albertkanaal te Schoten
Schildewandelpad
Door het gemeentepark van Schoten
Hofdreef 's Gravenwezel voor WO II
Café Vogelenzang
Afgesloten bospad ter hoogte van de firma Luyckx
Hofdreef 's Gravenwezel vandaag
Kasteel van 's Gravenwezel
Over het Door Verstraetepad door "Klein-Zwitserland"
Het inmiddels al 100 jaar verdwenen vliegveld van Baron de Caters
Het Catersstraatje
Schilde, antitankkanaal
Langs de saaie, rechte Abdijlaan richting Brecht
Over de Kaaistraat naar St.-Job-in-'t-Goor
Weggeploegd Door Verstraetepad
Deurne - 's Gravenwezel (Vogelenzang)
's Gravenwezel - St. Job-in-'t-Goor
St. Job-in-'t-Goor - Locht
Locht - Brecht
Brecht - Sint-Lenaarts
Sint-Lenaarts - Achtel
Achtel - Wortel
Wortel - Hoogstraten
Minderhout - grens NL
Grens NL - Zundert
Hoogstraten - Minderhout
's Gravenwezel
