Attert (Atert)
> De gemeente Attert omvat zowat alle dorpen die tussen Martelange en Aarlen liggen, waaronder Nothomb en Tontelange, waar we ook langs lopen over GR 15. Zoals je aan de straatnamen kan merken zijn ze vaak in twee talen aangeduid. Luxemburgs is hier dan ook traditioneel de streektaal, hoewel vandaag ook hier de verfransing de moedertaal sterk heeft verdrongen. De straatnamen in het Luxemburgs hebben dan ook vooral een cultureel karakter. Veel van de inwoners pendelen dagelijks naar het Groot-Hertogdom. Overdag zijn de dorpen van Attert dan ook opvallend rustig en hebben ze wat het karakter van slaapdorpen.

> De gemeente heeft geen grote attrakties, behalve dan de natuur waardoor we over GR 15 wandelen. Merkwaardig is trouwens dat Attert zijn eigen langeafstandswandeling heeft, 41 km lang en gemarkeerd met een rode ruit, de Grand Tour d'Attert. Toerisme Attert heeft er een topografische wandelkaart over.

> Wijk ook even af van GR 15 ter hoogte van de twee kerken van Attert. De oude, niet meer gebruikte kerk, heeft een bijzonder fraai portaal. Je komt in Attert ook langs het oude postrelaisgebouw. Het is nu een bezoekerscentrum, 'Voyage au Coeur de l'Attert', met vooral aandacht voor de streekgeschiedenis.

> Bij de kerk vervolgen we rechtdoor (links aanhoudend), nog steeds Umfockeknapp. Het gaat nu steil en lang omhoog uit de vallei van de Sûre. Voorbij de top dalen we nog even langs een nieuwe verkaveling en we nemen na het laatste huis en bij een bosrand rechts een bospad.
> Stijgen door dennenwoud en we bereiken een open plek bij een 17de eeuwse kapel voor Sint-Nicolaas, patroon van de reizigers (rustbank). Ze werd het laatst gerestaureerd in 2008. Misschien heb je wel een uitzicht hier maar op het moment dat ik er was zat alles potdicht in de mist.

La Voie de la Liberté (De Vrijheidsweg)
> De dikke kilometerpalen, waarvan er ook een paar langs GR 15 staan, herinneren aan de opmars van het geallieerde leger onder leiding van Generaal Patton in 1944. Onmiddellijk na de bevrijding kwam Guy de la Vasselais, Frans verbindingsofficier met het Amerikaanse leger, met het idee om de bevrijdingsroute van het Amerikaanse leger te herdenken en markeren met palen. Langs de wegen die Patton en zijn leger namen moest elke kilometer zo'n paal komen. In de roes van dankbaarheid naar de Amerikanen vond het idee onmiddellijk ingang.
> Het plan was om de route te laten vertrekken vanaf de Normandische stranden (waar de bevrijding een aanvang nam) tot in Metz. Vanaf Sainte-Marie-de-la-Mer worden plaatsen gepasseerd zoals Cherbourg, Saint-Malo, Rennes, Chartres, Fontainebleau, Reims, Verdun, Nancy en Metz. In maart 1946 komt de Belgisch-Amerikaanse vereniging met de vraag om de Voie de la Liberté door te trekken naar Bastogne. Daar was immers het Amerikaanse hoofdkwartier van Generaal Patton gelegen tijdens de laatste grote slag, het Ardennenoffensief. Via Luxemburg, Aarlen en Bastogne werd de Bevrijdingsweg dus met kilometerpalen doorgetrokken. Op 5 juli 1947 wordt de laatste paal geplaatst te Bastogne.

> Op 18 september 1947 wordt de 1146 km lange bevrijdingsroute officieel ingehuldigd te Fontainebleau. Michelin brengt dat jaar ook een wegenkaart uit over de route, ze wordt nog steeds herdrukt. Het project werd ook gefinancierd door de uitgifte van een bijzondere postzegel met taxtoeslag.
> De kilometerpaal is een ontwerp van de Franse beeldhouwer François Cogné. Er zit heel wat symboliek in. De vlam refereert naar die van het Amerikaanse vrijheidsbeeld. De toorts met vlam stijgt op uit de golven van de zee, net zoals ook de bevrijders vanuit de zee in Normandië ontscheepten. Oorspronkelijk waren de palen uit roze cement. In Frankrijk zijn er langs de wegen echter veel vervangen door palen in lichter materiaal omdat ze als gevaarlijke obstakels in het verkeer werden beschouwd. De meeste palen in België zijn nog de originele uit 1947.

Guirsch (Giisch)
> Het dorpje Guirsch behoort vandaag tot de stad Aarlen maar was lange tijd een zelfstandige gemeente. Het dorpje is ongetwijfeld gegroeid rond een versterkt kasteel. Vanaf de middeleeuwen was er al een versterking, gelegen op de steile kam. Het werd later verscheidene malen verwoest. De oudste delen van de huidige gebouwen zijn uit midden 18de eeuw. Het domein is helaas niet toegankelijk, je kan dus ook niet op ontdekking gaan naar de grote Franse tuin. Het is nog steeds in bezit van landadel. Sinds 2010 is het een geklasseerd monument.

La Corne du Bois des Pendus
> De plaats waar we uit het bos komen en de verkeersbrug oversteken, draagt de naam 'La Corne du Bois des Pendus', of in het Nederlands 'De Hoorn van het Bos van de Opgehangenen'. Vreemde naam, die zijn verklaring vindt in de hoornvorm van deze uitloper van het uitgestrekte Woud van Anlier. In het bos werden tijdens de 30-jarige oorlog in 1636 een honderdtal burgers gruwelijk opgeknoopt door plunderende huurlingen van het Oostenrijkse regime.

> Vanaf de molen loopt een steile asfaltweg naar een drukke weg tussen het Groot-Hertogdom en Aarlen. We moeten naar rechts deze bijzonder onaangename weg even volgen over 100 meter tot net voor een huis. Opletten voor het verkeer tijdens deze vervelende passage. Links dan een grassige veldweg op. Voorbij een paar alleenstaande bomen komen we bij grenspaal 117, die hier al 170 jaar staat eenzaam te zijn en geschilder van wandelclubs en GR-organisaties moet ondergaan.

> We gaan bij de paal rechts en lopen naar een bosje. Eens daar gaan we stevig stijgen in lange zigzags door een bosje en naar een plateau waarop het dorpje Guirsch (Giisch) ligt. Dit is een klim over de steile kant van een cuesta. Als we uit het bos komen lopen we rechtuit naar Guirsch. Op een kruispunt in het dorp lopen we rechtdoor maar je kan even naar links uitwijken om eens tot bij het plaatselijke kasteel te wandelen (rustbanken).

> GR 15 verlaat Guirsch alweer over de Chemin des Glaneurs, die wordt bij een vorksplitsing in de velden onverhard (rechtertak). We gaan wat dalen en aan het einde van een bosrand wordt het pad wilder, het versmalt en kan overgroeid zijn tussen het struikgewas. Tussen de bomen door merk je misschien al de skyline van Aarlen op. We dalen wat door bos in een beekvallei en vervolgen in dezelfde richting even door de beekvallei en weer omhoog.
> We lopen voorbij een waterpompstation, nog een 100 meter rechtdoor en dan links en dadelijk rechts parallel met de beek. Wat stijgen en dalen en op een laag punt lopen we even door de beekbedding van de Millebaach. Daarna stijgen over een stenige veldweg en wat hogerop komen we op asfalt bij de eerste huizen van Aarlen.

> We volgen deze oninteressante wijkstraat over 500 meter en stijgend. De stijging wordt op het einde even venijnig hard. Op de kruising met de Rue du Vallon gaan we links. We stijgen zowaar nog wat verder en lopen door de wijk Seymerich. Eens boven links richting Waltzing, Rue des Espagnols. Op het einde rechts tot aan het drukke verkeerskruispunt aan de Avenue de Longwy. Oversteken via de zebrapaden, langs het oorlogsmonument en 50 meter daarna rechts wijkstraat Rue Michel Hamélius in. We nemen dan de tweede straat links, Rue des Cérisiers en dan rechts de Rue Sonnetty.
> We zijn nu 220 km ver over GR 15 sinds de start in Monschau. 100 meter verder ligt de bron van de Semois, na 220 km het eindpunt van GR 15!

Bron van de Semois
> In feite is het vijvertje een gerestaureerde looiput. Vele eeuwen geleden werd het bronwater van de Semois op deze plek gebruikt voor leerlooierij. De straatnaam 'Rue des Tanneries' verwijst nog naar die ambachtelijke bedrijvigheid hier. De putten raakten echter in verval. Tussen 1968 en 1971 werden de looiputten weer uitgegraven en werd de bron blootgelegd. Op deze plek komt het water van de Semois dat her en der hogerop uit de ondergrond opborrelt tesamen. Het afgietsel van een Romeins beeldhouwwerk dat werd gevonden in Aarlen, stelt een reiziger (pelgrim?) voor die zich laaft aan een bron (Semois?).

Arlon (Arel), kruispunt van GR-paden
> Tot het jaar 2000 kwam er geen enkel GR-pad door dit deel van de provincie Luxemburg. Vandaag vormt de bron van de Semois te Aarlen een kruispunt van vertrekkende en aankomende langeafstandspaden. GR 15 Monschau - Aarlen natuurlijk maar je kan hier ook starten op GR 16 Semois, dat de Semoisvallei zal volgen over meer dan 200 km, helemaal tot de bron in Monthermé. Sinds 2012 komt ook GR 129 - Dwars door België - hier aan na meer dan 500 wandelkilometers vanuit Brugge! Er is dus helemaal geen reden om te stoppen in Aarlen!

> We zijn inmiddels weer op een hoogte rond 500 meter, toch een 130 meter hoger dan de Sûrevallei. De brede - voormalige - trambedding loopt nu echter licht dalend. We lopen hier op de rand van Ardennen en Gaume/Arelerland, wat je bijna de hele etappe door kan merken in de afwisseling van ondergrond tussen leisteen en harde zandsteen. Op een kruispunt van bospaden vervolgen we rechtdoor over het brede tramspoor. Op een volgend kruispunt met een brede steenslagpiste gaan we echter rechts tussen hoge dennebomen. Bij een volgende kruising links. De weg waar we nu lopen is tijdens het seizoen van het burlen niet toegankelijk tussen 17u30 en 9 u. We zijn hier in een uithoek van het uitgestrekte gemengd woud van het Forêt d'Anlier en lopen nu een tijd zacht dalend.

> We vervolgen in dezelfde richting wat dalend en op het lawaai van de N4 af. De snelle expresweg bereiken we bij een frituur en een bushokje. Rechts over de brede asfaltstrook naast de N4 en zowat 200 meter verder nogmaals rechts een asfaltwegje op. We volgen het een tijdje en ook voorbij een hoogspanningspyloon gaat het nog even rechtdoor verder.
> Bij een laatste huis negeren we een bordje 'privé' en lopen rechtdoor over een grasweg naar de bosrand. Ook daar nog rechtdoor over een nu stijgend bospad. Op een open kruispunt met een bordje 'Promenade Chaussée Romaine / Ancienne voie du tram' gaan we links.

Het woud van Anlier
> Het woud van Anlier vormt tesamen met het woud van Rulles en omliggende privé-domeinen één van de grootste Ardense bosmassieven: Zowat 20.000 hectaren. Daarvan maakt het Woud van Anlier ongeveer 7000 hectaren uit. Het overgrote deel is bezit van het Waalse gewest, het overige is in onverdeeldheid eigendom van 6 Waalse en 2 Luxemburgse gemeenten. Die onverdeeldheid is het gevolg van het feit dat de inwoners van die gemeenten eeuwenlang bepaalde gebruiksrechten hadden over delen van het woud: Recht op houthak, grazen van vee op open plekken, enz... Na decennia onderhandelingen werd in 1952 een overeenkomst bereikt tussen de Belgische staat en de betrokken gemeenten. De gebruiksrechten werden door de gemeenten afgestaan aan de staat waarbij de inkomsten uit houtverkoop tussen de staat (nu het Waalse gewest) en de gemeenten worden verdeeld.

Tramlijn 517
> Hier lagen ooit de tramsporen van buurtspoortlijn 517 Martelange - Aarlen. De lijn was noordelijk ook verbonden met Bastogne en Marche en zuidelijk kon je doorreizen, een totale verbinding van meer dan 130 km! De tram moest in de provincie Luxemburg niet onderdoen voor de trein qua spoorlengte tijdens het eerste deel van de twintigste eeuw. We zullen de oude trambedding ook verder op GR 15 nog tegenkomen en gebruiken als wandelpad.

> Aan de verkeerslichten te Martelange pikken we weer GR 15. De N4 oversteken (België) en rechtdoor, dan eerste links, Umfockeknapp. (Check of je wel degelijk GR 15 volgt en niet GR 151, die vanuit Martelange naar het woud van Anlier stijgt.)

> Deze straat (Umfockeknapp) loopt langs de kerk, waar rond de kerk nog heel wat leistenen grafstenen zijn geschaard. Martelange-Rombach had in het verleden immers een belangrijke industrie voor leisteenontginning. Dat zie je ook verderop waar nog een paar oudere huisjes volledig uit leisteen zijn opgetrokken.

> Op een kruising met een weg naar rechts op een laag punt, volgen we nog steeds rechtdoor. In een open stukje bos groeit wat brem, we kruisen in deze natte vallei het beekje Breedbach en vervolgen over hetzelfde pad dat wat naar links draait. Autolawaai kondigt weer aan dat we opnieuw de N4 naderen, ditmaal ter hoogte van het gehucht La Folie.
> Vlak voor de N4 lopen we naar rechts over een grassig paadje dat wat verder een breder bospad wordt. We houden aanvankelijk de Route Nationale nog kortbij. Op een hooggelegen, brede open plek gaan we naar links, weer richting N4. Kort voor de expresweg nemen we een parallelle weg rechts, een weinig gebruikt asfaltwegje. Verderop lopen we door een mooi stukje beukenbos, ietsje verderweg van de N4. Het mooie pad eindigt bij een bareel en we gaan links de verkeersweg Parette - Habay op.

> De ondergrond is hier inderdaad heel zanderig. We lopen al snel wat bos in waar een erg gevarieerde groei aan planten is. We volgen dit paadje 1 km en iets na het einde van de zandgroeve en ter hoogte van een kleine oude zandgroeve, nemen we links een bospad. We verliezen over dit zanderige bospad in een paar bochten snel hoogte. Onderweg negeren we wat zijpaden en lopen rechtuit verder over de weg langs het voetbalveld van RFC Tontelange. De weg is inmiddels geasfalteerd en bij de T-kruising kiezen we rechts de weg naar het kerkhof van Tontelange (rustbank). We laten het kerkhof rechts liggen en draaien naar links richting bos. De padondergrond verraadt dat we op een oude steenweg zijn, die van hier naar het Groot-Hertogdom loopt, wellicht uit een tijd dat hier nog geen staatsgrens was.

> De brede bospiste komt na ongeveer 300 meter op een plek met de naam Därebësch. Rechts daar, richting Tontelange en we zijn weer terecht gekomen op de bedding van de oude tramlijn 517 Martelange - Arlon. We volgen het rechte spoortraject nu nonstop over 2 km. Onderweg trekken we door de bossen Därebesch en Kréngelsbësch. Bij een GSM-antenne nog steeds rechtdoor. Onderweg ontdek ik in een weide vele bloeiende herfsttijloos. Zoals de krokussen het bloeiseizoen openen is de er op gelijkende herfsttijloos de afsluiter van het bloei-jaar.

> We volgen de hoofdweg door Attert over maar liefst 1,2 km. Onderweg komen we langs een parkje met banken, het gemeentehuis, bezoekerscentrum, een pizzeria, slager (met broodautomaat), een markeringspaal van de Vrijheidsweg en de rivier Attert. Onderweg loont het de moeite om even af te wijken naar de kerken van Attert, links van de Vrijheidsweg. We stijgen het dorp uit, nog steeds over dezelfde weg en dadelijk na huis nr 38 gaan we links een bospad nemen.

> Na 2 km loopt de trambedding dood op een akker. We gaan links op deze T-kruising en na 300 meter rechts, een ander asfaltwegje op. In dit rustige agrarische landschap heb je mooie uitzichten. We lopen weer naar de N4 en net ervoor nemen we links een licht dalende weg (Um Bruch). De tunnel onder de N4 gaan we niet onder maar we nemen links bij de ingang van een zandgroeve een onverhard weggetje dat langs de rand van de zandgroeve loopt. Ook dit wegje was ooit de bedding van tramlijn 517 Martelange - Aarlen.

> Als je grenspaal 121 bereikt, ben je te ver gewandeld. 200 meter eerder moest je rechts voor een bospaadje kiezen. Een erg prettig en 'zacht' bospad overigens, onderweg ontdek ik onder de vele paddenstoelensoorten de zeldzame gele houtridderzwammen. Nooit eerder gezien. Een paadje rechts laten we liggen en op een T-kruising gaan we naar links, tesamen met een 'sentier auto-pédestre' (witblauwe kleurenmarkering) van het Groot Hertogdom. We lopen langs een gekanaliseerde beek, die we even later oversteken om te vervolgen aan de andere beekkant. Bij een muurconstructie draaien we lichtjes mee naar rechts en we arriveren kort daarna langs de site van de voormalige Grübermühle. Er is hier een watercaptagestation en overal bronnen, naar het schijnt zou de waterwinning in dit gebied een belangrijk deel van Aarlen van water voorzien.

> Het woud van Anlier bestaat uit 80 % loofbos (vooral beuk en zomereik), de rest vooral uit aangeplante den. De noordelijke kant van het woud is steiler dan de zuidelijke, dat hebben we zeer goed gemerkt als je vanuit Martelange over GR 15 het woud benaderd: de klim vanuit Martelange is vrij stevig terwijl de daling naar de Gaume en het Arereland veel meer uitgespreid is. In het centrale gedeelte van het woud kun je moerassige stroken vinden, een gevolg van slechte afwatering op het licht golvend bosplateau. De bruinachtige kleur van de beek Rulles, die de afwatering van een groot deel van het woud op zich neemt, is dan ook niet verwonderlijk, gezien de venige omgeving. De waterkwaliteit van de beekjes is echter goed door afwezigheid van pollutie.

> In dit woud leven alle zoogdieren die in een Waals bos kunnen voorkomen: Everzwijnen, herten, reeën en vossen kan je niet zo moeilijk spotten, voor de wilde kat, marters of een das heb je meer geluk nodig. Zelf had ik de kans om hier een boommarter over het pad te zien rennen.

Nothomb (Noutem)
> Dit dorp vormde samen met Parette tussen 1923 en 1977 een zelfstandige gemeente na een afscheuring van Attert. Bij de fusies van 1977 werden ze weer bij Attert geschoven. De architectuur is hier toch nog erg verschillend van die van de Gaume. Hier zijn ondermeer de gevels van de huizen veel meer bepleisterd, het oogt allemaal wat strenger, zoals in het GH Luxemburg.

> We volgen de verkeersweg steeds rechtdoor, via de brug kruisen we de N4 en verder de richting volgend die de wegwijzer naar Parette ons aanduidt. Onder een dubbele hoogspanningslijn en wat verder komen we aan een bos waar we rechts in gaan (de meest linkse van de 2 wegen hier). We lopen een hele tijd door afwisselend dennen- en beukenbos en negeren enkele paden die naar links aftakken om ongeveer dezelfde richting aan te houden, ook als we sterker gaan dalen.

> We zijn nu 200 km gevorderd over GR 15 sinds de start te Monschau. Op een scherpe V-splitsing kiezen we het pad dat aanvankelijk door dennenbos loopt (rechts). We gaan nog sterker dalen en in het dalletje kruisen we het beekje Lamicht. In dezelfde richting verder over een aangenaam pad door de beekvallei. Erg rustig hier in dit bos dat vooral uit beuken is samengesteld. Op de weg Rodenhaff - Parette gaan we links de Lamicht-beek over. De brugwering vormt een ideale rustbank. Na de brug onmiddellijk rechts. We zullen nu een tijdje de Lamicht aan de andere valleikant volgen. Een aangenaam pad dat vooral licht dalend loopt door bos en verderop door een tijdelijk ontboste zone.
> We bereiken uiteindelijk de weg Parette - Nothomb aan de grens van Nothomb. Achter het infobord met wandelingen vertrekt een erg korte kruisweg naar een calvariekruis. We nemen de verkeersweg naar rechts en lopen in een bocht Nothomb (Noutem) binnen.

> Op een wegkruising in het centrum van Nothomb de rechtse weg nemen(eigenlijk rechtdoor), Göllegaass. Onmiddellijk weer rechts in het centrum van het dorp, nog steeds Göllegaas. Op een vijfsprong van dorpswegen nemen we de tweede van links, Rue Nicolas Roeltgen, een stijgende straat. Een eind hoger nemen we linksvoor de Pässerwee (Voie de la Poste). We volgen hem steeds rechtdoor, zijstraten negeren we.

> Voorbij de laatste huizen van Nothomb wordt het een geasfalteerde veldweg die rustig doorstijgt naar het golvend landbouwplateau. We blijven deze weg lange tijd volgen, langs het bos van Enner Loo (rustbank op het einde van het bos) en aan de horizon duiken de eerste huizen van Attert (Atert) op. Steeds rechtdoor tot op het eerst kruispunt in Attert. Rechts (Loobësch) en dalen naar een T-kruising, daar de Freiheitswee naar links nemen.