> Laatste etappe. Gulpen komen we na de afdaling van de Gulperberg binnen langs een vijvertje waarin de lange traditie van forellenkweek rond Gulpen wordt gesymboliseerd. Overigens is Gulpen ook wat de 'bierhoofstad' van Zuid-Limburg: Hier wordt het heldere Gulpenerbier gebrouwen en brouwerij Brandt is in het nabijgelegen Wijlre gevestigd. We wandelen door het centrum van dit grote dorp over een klinkerweg die gewoonlijk aangekleed is met rijk gekleurde bloemenperkjes.

> Het Krijtlandpad loopt verder door het Gerendal langs een bosrand, klimt langs een boerderij om bij deze boerderij rechts te gaan over een agrarisch plateau. Bij een eerste kruispunt van veldwegen loop je links om kort na een eerste pad rechts het tweede pad rechts te nemen (kruis, rustbank).

> Sinds de fusie met Wittem in 1999 hoort Gulpen officieel tot de gemeente Gulpen-Wittem. De dorpsnaam is afgeleid van het gelijknamige riviertje dat niet ver van het centrum in de Geul vloeit. De Gulp is trouwens de belangrijkste zijrivier van de Geul. Ze ontspringt net als de Geul in België (tussen Hendrik-Kapelle en Homburg), en is eveneens snelstromend. Ze vloeit verder noordelijk door Teuven, Slenaken en Mechelen om na zowat 22 kilometer nabij Gulpen dus in de Geul te monden.

> Kort voor we het centrum verlaten komen we nog langs een wat vervallen toren (aan de rechterkant), omgeven door een oud kerkhof. Dat is alles wat er over is van de oude middeleeuwse kerk van Gulpen. De nieuwe kerk, een eind verderop, is 20ste eeuws. Via de geasfalteerde holle Beversbergweg klimt het Krijtlandpad naar een plateau.

> Helaas, ik was nog maar een goeie 2 km ver of er dreigde onweer. De lucht begon snel zwaar te betrekken. Prachtig weer om foto's te nemen, dat wel, maar het begon ook nog te donderen en dat niet meteen mijn ding. Net als ik een heel stuk door open veld moet, komen er behalve klanken ook nog lichtflitsen uit de hemel. Het is dit keer gelukkig geen neerslaande bliksem, en bovendien lijkt het gedonder snel te passeren, ook de regen valt niet in bakken neer. Ik besluit er dus door te trekken, en jawel, het klaart zowaar een beetje uit. Toch maar wat doorgestapt door dit 'bloot landschap'.

> Je loopt nu over een pad dat wat overgroeid kan zijn, maar in principe wordt gemaaid. Aan een kruispunt rechtdoor. Er zit een mooi stukje hol pad tussen. In open veld ga je rechts over een vlak pad op de bosrand af. Je loopt het Biebos in, ondanks de dichtheid van dit bos op mergelgrond is er een rijke ondergroei aan planten aanwezig.

> Rustige paden over open veld, dan langs een bosrand en verderop afdalen door bos, het bijzondere Gerendal in. Uitkijken naar de wilde planten hier, ihb orchideeën. Kort voor een schapenboerderij van Staatsbosbeheer passeer je zo'n schitterende bloemenweide, die vol orchideeën staat. Helaas is deze weide afgesloten terrein. Begrijpelijk echter, zulke gebiedjes verdienen de nodige bescherming. Geen probleem want na een bocht met een mooi typisch Limburgs wegkruis kom je aan de orchideeëntuin waarvoor het Gerendal zo bekend is. Met opzet heb ik de maand mei uitgekozen om het Krijtlandpad te wandelen, net omdat hier in het Gerendal dan de meeste orchideeënsoorten in bloei staan. De semi-wilde orchideeëntuin is dan ook zeer de moeite waard.

ZIE DE EXTRA PAGINA OVER HET GERENDAL.

> Hogerop draai je bij een bareel in een korte bocht naar rechts. Het pad draait enkele keren verderop draaien maar volgt uiteindelijk een zuidelijke richting die je in het dorp Berg brengt. Bij een grote mergelsteen in een parkje neem je de meest rechtse weg. Het asfaltwegje houdt hoogte en loopt door fruitboomplantages, tot je na een kilometer een pad rechts moet nemen.

> Je wandelt op bos af, eigenlijk een militair oefenterrein, dat ondanks de verbodsborden en afsluitingen toch toegankelijk is. Het is geen schietterrein, militairen gebruiken de bossen al eens om er te bivakkeren maar ze zijn in principe steeds toegankelijk. Alweer loop je een natuurpark binnen: De Dellen en Meerssenerbroek. Ook hier wordt een gelijkaardig natuurbeleid gevolg dan in Ingendael in de Beneden-Geul.

> De open ruimtes in het natuurpark De Dellen worden hier begraasd door Gallowayrunderen. Je verandert hier enkele malen van pad, maar de gebruikelijke geelrode paaltjes gidsen je probleemloos door het militaire domein / natuurpark. Via een zoveelste draaihekje kom je in open veld. Een kaarsrecht pad leidt je naar een volgende strookje bos. Daarna wandel je nog steeds in dezelfde richting op het dorp Amby af.

> Je moet hier op het afgebakende pad blijven, je loopt hier immers vlakbij een diepgelegen mergelgroeve. De Curfsgroeve werd tot 2009 25 jaar lang gebruikt voor kalksteen- en mergelwinning. De groeve is nu overgedragen aan de provincie die recreatieve herbestemming voorziet. Het is nog niet geheel duidelijk in welke mate het gebied vrij zal worden opengesteld want behalve menselijke recreanten is het nu al duidelijk dat de gesloten groeve een groot aantal beschermde planten en dieren aantrekt.

> Het Krijtlandpad draait dus in Ambly links bij een voormalige tiendenschuur. Voorbij een bushalte ga je rechts om op een grotere weg dan links te lopen. Helemaal tot voorbij de kerk van Amby en nog een kleine kilometer rechtdoor tot een drukke invalsweg. Rechts het fietspad op tot een wijk van Maastricht, Oostermaas. Steeds maar rechtdoor, over de drukke N2 om via een links-recht-links afslag bij de passerelle over de spoorweg te gaan.
> En zo ben je ook meteen in het treinstation van Maastricht. Het busstation ligt naast het treinstation. Eerst nog even de aankomst vieren met Krijtlands bier.

> Het pad gaat sterk dalen en bereikt over een smal pad met draaihekjes de rand van Valkenburg (eigenlijk Neerhem). Je neemt hier een sterk stijgend wegje naar het themapark 'Sprookjesbos'. Bij de parking van dit park rechtdoor over een paadje door het bos tot je voor de kabelbaan links een trappenpad neemt.

> Zo kom je bij de lelijke Wilhelminatoren, een kitscherig gebouw opgetrokken in 1906 in een soort neogotiek. Dit gebouw dateert nog uit de eerste bloeiperiode van het toerisme in Valkenburg. Op dit punt heb je een eerste zicht over Valkenburg, met een goed zicht over de oude kasteelruïne. Het pretpark rond de Wilhelminatoren bestaat uit een rodelbaan, kabelbaan en een deathride. Er is een café.
> Het Krijtlandpad daalt naar het centrum van Valkenburg langs de afspanning van de rodelbaan. Daarbij passeer je aan je linkerkant een camping. Beneden links en nog voor je de stadspoort bereikt links weer omhoog over een gekasseid pad dat is afgelijnd met mergelsteenmuren die overvol staan met inscripties. Recht heb je de kasteelruïne van Valkenburg, links de Fluweelen grot. Beide attracties zijn betalend. Op de asfaltweg rechts naar het centrum. Bij de Grendelpoort kan je eventueel het Krijtlandpad verlaten voor een korte wandeling door het oude centrum van Valkenburg. Je kan op dit punt ook kiezen voor een bezoek aan Valkenburgs populairste attraktie, de gemeentegrot, vlakbij gelegen.

> Tijdens het weekend en in vakanties is het hier koppenlopen door de straatjes van Valkenburg, die zijn afgelijnd met restaurants, cafés en souvenirshops in wisselende volgorde. Ik vond het allemaal weinig aantrekkelijk maar dat is uiteraard persoonlijke smaak. De stad straalt een soort versletenheid en vermoeidheid uit na 130 jaar toerisme. Generaties toeristenstromen krasten hun initialen in de zachte mergelsteen.
> In het centrum ligt ook een VVV-kantoor. In Valkenburg is zelfs het eerste VVV-kantoor van Nederland geopend, dat was in 1885. De jaren daarna ontwikkelde het toerisme zich snel, waarbij de mergelgrotten hét aantrekkingspunt waren. Valkenburg moet met zijn bergachtige omgeving voor toeristen echt hip geweest zijn in die tijd. Het Limburgse plaatsje werd zelfs aangepraat als kuuroord - 'gezonde berglucht' - in die tijd. Ook de Wilhelminatoren, die we daarstraks passeerden, dateert uit die eerste grote toeristische periode (begin 20ste eeuw). Her en der zie je nog resten van het oude Valkenburg. Uiteraard het kasteel maar ook delen van stadsmuren en poorten. In het eerder genoemde VVV-kantoor vind je informatie om de stad meer in detail te exploreren als je het je interesseert.

> De vallei van de Geul staat in mei vol met bloeiende en sterk geurende daslook. Echt overweldigend. In juni en juli zie je misschien wel éénbes, een kalkminnende plant die welgeteld één zwarte (giftige) bes produceert. Nederlands populairste lange afstandspad, het Pieterpad, vergezelt het Krijtlandpad voor korte tijd, tesamen trouwens met nogal wat andere lange afstandspaden. Het kan richting Geulhem op dit deel van het Krijtlandpad nogal vrij druk zijn, je wandelt hier tijdens het weekend zeker niet alleen.

> Weer de stad uitgewandeld. Even opletten voor het vervolg van de route, want er blijkt in Valkenburg ook een variant traject naar het treinstation van de Heuvellandlijn te zijn gemarkeerd. Aan de Grendelpoort dus meedraaien over de hoofdweg en dadelijk links aanhouden (Plenkerstraat). Deze weg passeert kort daarna langs een kerkgebouw waarin de hongerigen uit de bijbel worden gespijsd (lees: Het is nu een restaurant!) Steeds maar rechtdoor nu, langs een paar cafés en de brouwerij 'Leeuw'.

> Interessant is de hoge mergelwand aan de linkerzijde van de weg. Binnenin deze mergelberg is het wellicht één labyrint van gangen. Overal zijn immers nog (meestal gesloten) grotingangen te merken. Verderop zijn sporen van mijnontginning uit de preromeinse en romeinse periode, met name vuursteenmijnen. Infoborden wijzen je op de interessantste zaken.
> Je komt ook voorbij de 'katakomben van Valkenburg', ooit één van de belangrijkste toeristische attrakties van Valkenburg. Het betreft hier eigenlijk een soort namaakkatakomben van die in Rome. Ze werden gemaakt tussen 1908 en 1912, in een tijd dat het niet evident was om de echte katakomben van Rome te bezoeken voor de gewone man. Die Romeinse katakomben waren bij de christelijke bevolking toen ook erg bekend in die tijd: De eerste christenen werden er in het geheim begraven en de katakomben gingen een eigen geromantiseerd leven leiden in allerlei heldenverhalen over de 'ondergrondse christenen'.

> Nabij Geulhem krijg je weer een strook asfalt onder de voeten. Helaas is hier rechts een schreeuwlelijk hotel-congrescentrum ingeplant. Het vloekt met de kleinschaligere familiehotels die je in Zuid-Limburg nog veel aantreft. Even later kom je in een bocht van een grotere asfaltweg (rustbanken) die je linksvoor mee volgt. Meer cafés in Geulhem, bekend in het wielermilieu voor de Geulhemmerberg uit de wielerklassieker Amstel-Goldrace. De helling is met 900 meter relatief lang maar de gelijkmatige stijging met een hoogteverschil van 60 meter maakt hem eigenlijk niet bijzonder moeilijk voor de renners. Als je even de eerste 100 meter van de helling opwandelt dan zie je op linkerzijde zowaar rotswoningen! Tot 1912 werden ze permanent bewoond. Ze waren tevens een toeristenattraktie. Nu zijn ze als museum ingericht en uitzonderlijk te bekijken.

> Eens de eerste huizen van Ambly bereikt zit het mooie Krijtlandpad er eigenlijk wat op. De rest van de route loopt door wijkbebouwing en langs een verkeersweg. En hier stopt de fun op het Krijtlandpad eigenlijk. Je zou hier kunnen overwegen om in Amby een Maastrichtse stadsbus te nemen, de resterende 3,5 km zijn eigenlijk oninteressant.

> De Geul (en het Krijtlandpad) lopen hier ook een tijdje door het in 1997 gecreëerde Natuurpark Ingendael. Eén van de belangrijkste doelstellingen van dit natuurpark is om de Geul opnieuw 'haar gang' te laten gaan. Geen menselijke bijsturing en plaatselijke afdamming of kanalisering van de loop, gevallen bomen blijven in de rivier liggen bvb. Dat heeft tot gevolg dat de Geul weer vrij de oevers kan afkalven, de stroom verbreedt, eilandjes ontstaan enz... Dat leidt tot een grotere variatie in fauna en flora. Bos moet zo ongestoord mogelijk kunnen ontwikkelen op de linkeroever. Op graslanden wordt aan gecontroleerde begrazing gedaan door Koniks en Highlanders om ook hier de biodiversiteit zo groot mogelijk te maken.

> Het Krijtlandpad neemt deze berg niet maar vervolgt bij de Geulhemmermolen (café-hotel) in dezelfde richting over een kleinere asfaltweg die je bij een tweede pad links verlaat. Het gaat nu stevig omhoog op de mergelhelling, die ook hier in de lente massaal is bedekt met daslook. Rechts zie je een zoveelste afgesloten grotingang. Gaten in de muur maken het mogelijk voor vleermuizen om in en uit te vliegen.

> De eigenaar van deze Valkenburgse grotten, de jonge Jan Diepen, was steenrijk en zag wellicht in het project van de katakomben ook een persoonlijk prestigeproject. In een periode van sterk opkomend toerisme probeerden eigenaars van grotten ook toeristen te lokken door hun grotten een bijzonder cachet te geven en ze zo te onderscheiden als attraktiever dan andere mergelgrotten. In 1910 werd het eerste deel geopend, in 1912 de rest.
> Dit was ongetwijfeld decennia lang een populaire attraktie 100 geleden, zowel voor scholen als recreatieve toeristen, maar sinds de jaren '70 kalft het bezoekersaantal systematisch af. Momenteel komen er nog tot 10.000 bezoekers per jaar de katakomben bezoeken. Net genoeg om de zaak draaiende te houden maar niet voldoende om het project een moderner élan te geven. De toegangsgebouwen stralen wat vergane glorie uit. Misschien zie je het als kitsch zonder historische waarde. Toch is dat wellicht niet helemaal waar. De katakomben werden immers met oog voor detail natuurgetrouw nagebouwd en ingericht en bovendien ligt alles hier geconcentreerd, terwijl je in Rome op verschillende, verspreid gelegen locaties moet zijn. Onderwijzend personeel ziet in de katakomben van Valkenburg dus nog vaak een interessant educatief project voor leerlingen. En uiteindelijk worden de Valkenburgse katakomben zelf stilaan geschiedenis na meer dan 100 jaar...
> Helaas waren de katakomben gesloten op het moment dat ik er passeerde, ik had anders best wel eens een kijkje willen nemen. Check dus best de openingsuren op voorhand. Het Krijtlandpad komt voorbij caféchalet Tivoli nu weer helemaal in het groen als je weer bij de rivier Geul komt.