Hoe is dit verslag opgebouwd?
> We stellen op deze pagina het Mullerthal Trail algemeen voor. Op de pagina wandelinfo zetten we je aan de hand van eigen ervaringen op weg met een pak praktische planningtips om zelf op stap te gaan. We verkennen de drie hoofdlussen 1, 2, 3 van het Müllerthal Trail en ook de drie extra rondjes A, B, C in detail.
> Dit is enkel een persoonlijk wandelverslag, voor officiële informatie over het Müllerthal Trail kan je terecht op de MT-website.

> In het kort de sterke punten van het Müllerthal Trail:

* Uitstekende padmarkering.
* Goede cartografie.
* Grote keuze aan overnachtingsmogelijkheden.
* Sterk heuvelend landschap.
* Aparte rotsformaties in bizarre vormen en kleuren, geboetseerd door water en wind.
* Verrassende geologische creaties, zoals diepe kloven, rotsholen en watervalletjes
* Wisselende panoramische uitzichten.
* Enkele historisch interessante steden en dorpen: Echternach, Beaufort, Larochette, ...
* Aparte natuur: Orchideeën in de lente, varensoorten en flora die kalk- en mergelminnend is.
* Mooie valleien van snel stromende riviertjes en beken: Hallerbaach, Schwarze Ernz,...
* Talloze trappenpaadjes door 'rotslabyrinten'.
* 80 % asfalt- en betonvrije paden.

> Vooraleer we het hele Müllerthal Trail verkennen, geven we je op de volgende pagina's nog een pak tips en info mee. Maar eigenlijk bent u uw tijd aan het vergooien. In plaats van er zoveel over te lezen gaat u beter op het terrein zelf de Müllerthal-lucht opsnuiven!

> Ondanks het feit dat Luxemburgs 'Klein-Zwitserland' tesamen met de Luxemburgse Ardennen de populairste toerismestreek van het Groot-Hertogdom is, loopt het aantal bezoekers er al jaren terug. Met name de hotelsector in de regio is zwaar getroffen. Traditioneel hangen de hotels en pensions sterk af van de Belgische toeristen en die lieten het Müllerthal massaal links liggen. De afkalvende trend werd ingezet rond 1980. Toen noteerde men 128.000 Belgische overnachtingen. In 2006 waren er dat nog amper 55.000, een daling van + 50 %.

> In een artikel over Berdorf in het tijdschrift van Vakantiegenoegens schreef Ludo van Lint in 1987: "Hotels die nu, maar ook al in oktober (!) veelal gesloten zijn of geen maaltijden serveren... Je moet het meemaken om in een stampvol restaurant aan te kloppen en te vernemen dat je er alleen boterhammen kan krijgen. Iets klopt er hier niet. Onderwijzer en VVV-man Steyer: "Het gaat hier goed met het toerisme, behalve met de hotelsector. De prijzen zijn te hoog en de wetgeving te streng. Met Kerstmis en met Nieuwjaar zijn veel hotels hier gesloten omdat de personeelskost te hoog is... Het wordt hoog tijd dat de staat iets onderneemt." Dat was in 1987. Er kwam niet dadelijk een oplossing. De streek kon ook niet op tegen een betere prijs-kwaliteitverhouding in de nabije Duitse Eifel.
> Vorige eeuw kon dit pittoreske deel van Luxemburg volop profiteren van zijn nogal 'exotische' imago. 'Klein-Zwitserland' klonk ver weg voor Belgische en Nederlandse toeristen en postkaartjes van de idyllische waterval van Schiessentümpel, grillige rotsformaties en van Echternach spraken tot de verbeelding van vakantiegangers. Echternach stond in de eerste helft van de 20ste eeuw bij Vlamingen die naar het zuiden trokken even hoog aangeschreven als Spa of Nice. Voor niet weinig pas gehuwde Vlamingen was Klein-Zwitserland zelfs de honeymoonbestemming.

> Het Müllerthal Trail loopt dwars door een gebied dat bekend staat als “Klein-Zwitserland” (Kleng Lëtzebuerger Schwäiz). De benaming “Klein-Zwitserland” is wat vreemd, want er is landschappelijk op het eerste zicht weinig dat met Zwitserland overeenstemt.
> In Luxemburg ontstaat toerisme pas rond 1850. Een dynamische inwoner van Diekirch, Alexis Heck, richtte toen het eerste Luxemburgse hotel op en begon de regio te promoten om de Engelse toeristen ook tot daar te krijgen. Wellicht duikt de vergelijking van het Müllerdal met het Zwitserse berglandschap ook in die periode op in de eerste toeristische verkenningen van Luxemburg. Tijdens de eerste helft van de 19de eeuw dus. Luxemburg behoorde toen nog tot Nederland.

> Rond 1890 wordt de naam een algemeen toeristisch begrip als 'Klein-Zwitserland' verschijnt op kaarten en in toeristische reisgidsen. Net zoals in Zwitserland werden in het Müllerthal en zijn zijvalleien eind 19de eeuw fantasierijke namen toegekend aan de bergachtige rotsvormen die daar voorkomen. Ondertussen zijn er in de wereld tientallen ‘Klein-Zwitserlands’ te bezoeken. Je moet maar eens 'Little Switzerland' of 'Petite Suisse' in Google intikken.

> Het vreemde landschap van ‘Klein-Zwitserland’ is het gevolg van de snelle afstroming van smeltwater bij het einde van de laatste ijstijd. De zandbodem werd hier zo'n 200 miljoen jaren geleden (Jura) bedekt door zandbanken van een aanspoelende waddenzee waartussen heel wat kalk zat van versteende schelpdieren. Nieuwe afzettingslagen persten na de zeeregressie later de zandbanken samen tot harde rotsen.

> Platenverschuiving in de diepe ondergrond drukten de zandsteenrotsen op en deden ze barsten en uiteenvallen. De onstabiele diepere leemlagen zorgden voor meer verschuivingen en splitten de zandsteenformaties verder. Erosie door water en wind maakte het boetseerwerk af. Sterk kalkhoudende delen losten geheel of gedeeltelijk op door waterinwerking. Afwisseling van vorst en dooi, stromende beken en boom- en plantenwortels versterkten het ongelijke afbraakwerk met als resultaat de grillige formaties die je nu als Müllerthal Trail-wandelaar op je pad tegen komt.
> Het eigenlijke Müllerthal ('Mëllerdall' in het Letzebuergesch) met zijn spectaculaire rotsformaties vormt maar een deel van het Müllerthal Trail. Vooral op Routes 1 en 3 loop je ook langere tijd op landbouwplateaus en in meer open landschap. Het zandsteenmassief loopt overigens ook door op de noordzijde van de Sûrevallei, in Duitsland, waar je nog meer rare rotsen kan ontdekken als je nog niet kompleet verzadigd bent na het Müllerthal Trail!

> Dat imago verwaterde met de opkomst van goedkopere en verdere bestemmingen, grotere mobiliteit van toeristen en low-cost vliegtickets. Terwijl in klassieke toeristische streken binnen de Benelux en grensgebieden allerlei nieuwe initiatieven werden genomen om een frisser toeristisch imago te creëren, gebeurde in de Müllerthalregio haast niks. De oude wandelroutes werden grotendeels ontwikkeld tussen eind 19de eeuw en 1940, aanvankelijk op initiatief van de hoteliers, waarvan velen in hun vrije tijd zelf het onderhoud en de bewegwijzering verzorgden. Ambachtelijk maar wel succesvol.
> Vandaag is deze amateuristische traditie verloren. Wandelprojecten worden nu vaker professioneel aangepakt, met uitgekiende marketingstrategieën en glanzende brochures en topogidsen. Dat is met name het geval net over de grens, in Duitsland. Niet zo in het Müllerthal echter met zijn wirwar aan lokale, regionale en nationale paden zonder duidelijke profilering.
> In het nieuwe millennium had de streek echt een oubollig imago gekregen, reflecterend in een hoge gemiddelde leeftijd van bezoekers aan de Müllerthalregio (45 % is ouder dan 60 jaar, terwijl dit gemiddeld amper 20 % is voor heel Luxemburg). Ondanks de sterke terugval van Belgische bezoekers worden de hotels en pensions toch nog voor 60 % bevolkt met Belgen (voor heel Luxemburg is het aandeel Belgen slechts 25 %). Die eenzijdige afhankelijkheid van één nationaliteit was één van de zwakke punten. Bovendien begonnen de jaarlijks afkalvende bezoekerscijfers op den duur ook in economische schade op langere termijn te resulteren, met name in de traditionele sector van de familiehotels.

> In een periode van 10 jaar, tussen 1999 en 2009, sloot maar liefst 1 op 3 hotels en pensions in de Müllerthalregio definitief de deuren, ook het totale beddenaanbod verminderde met een derde. Geen enkel ander gebied in het Groot-Hertogdom kende zo'n sterke teruggang. Die achteruitgang werd ook nog gefueld door het veranderde verblijfsprofiel van toeristen: In plaats van 1 of 2 weken op hotel blijven ze nu vaker maar een weekend ter plaatse. Op de campings, waar vooral Nederlanders komen, was de achteruitgang minder significant, wellicht te verklaren door het meer budgetvriendelijk karakter van kamperen.

> De Müllerthalregio een frisser en attraktiever karakter geven was één van de doelstellingen van het Europees projectenfonds Leader+ voor het Müllerthal. De werkgroep ter ondersteuning van allerlei initiatieven voor het Müllerthal werd opgestart in 2003. 15 gemeenten + een 20-tal verenigingen zijn betrokken partij. Het bureau van GAL Müllerthal bevindt zich in Echternach. Om het Müllerthal weer te herprofileren als aantrekkelijke toeristische bestemming werd in de eerste plaats uitgegaan van de sterke troeven van de streek en dat is zondermeer de unieke wandelomgeving met zijn bizarre rotsen. Er werd vanuit het Leader+team gekeken hoe net over de grens, in Duitsland, het wandeltoerisme wel hoge toppen scheerde met frisse initiatieven.

> Twee grote pijlers rond een vernieuwd wandelconcept:
1° Onder de werktitel 'Wanderbares Müllerthal' moeten de bestaande wandelpaden weer een transparant en aantrekkelijk 'wandelprodukt' worden, aangepast aan de behoeften van een 21ste eeuwse wandelaar.
2° De creatie van een nieuw eigentijds lange afstandspad met jonge, avontuurlijke uitstraling: Het Müllerthal Trail.

> In een eerste fase (2004 -2006) werd in samenwerking met de gemeenten een inventaris opgemaakt van alle toeristische paden in de streek en van de zwakheden en troeven wat betreft onderhoud, markering en beschrijvingen. In november 2005 werd Anette Peiter in dienst genomen, geograaf van opleiding en belast met het verder analyseren en bestuderen van bestaande en vernieuwende projecten.

> Duitsers kwamen ter plaatse uitleggen aan toeristische diensten en hoteliers van het Müllerthal hoe ze hun kwaliteitsaanbod voor wandelaars ontwikkelden en in de markt zetten. Vanuit het Müllerthal werden werkbezoeken gebracht aan het Zwarte Woud en Sauerland om Duitse wandelprojecten van nabij te bekijken. Grote voorbeelden in de aanloop van een eigen wandelroute waren de Duitse RothaarSteig en de Westweg.

> Vanaf 2007 werd concreet aktie ondernomen rond 3 punten:
1° Het bestaande padennetwerk verbeteren en creatie van het nieuwe Müllerthal Trail. Anette Peiter werkte een uniforme aanpak uit voor alle gemeenten wat onderhoud, bewegwijzering en markering van de bestaande paden betreft. Specifiek voor het toekomstige Müllerthal Trail werd in de herfst van 2007 een coördinator aangetrokken, belast met een coherente signalisatie van de trajecten op het terrein.
2° Hotels en gastronomie. Ook de hotelsector werd gesensibiliseerd om het aanbod wandelvriendelijker te maken: Aanbod van wandelkaarten bvb, transport organiseren voor wandelaars van en naar hun wandelinstap- en -uitstappunten, het aanbieden van lunchpakketten en van een energievol ontbijt in plaats van een continentaal ontbijt bvb.
3° Marketingstrategie: Ontwerp van een Müllerthal Trail logo, uitgave van flyers, kaarten, brochures. Promotie met een eigen Müllerthal Trail-stand op beurzen en het opzetten van de website mullerthal-trail.lu.

> Het voltooide Müllerthal Trail werd officieel voorgesteld op 25 mei 2008 in het kasteel van Beaufort.
> Het logo van het Müllerthaltrail, dat ook voor de signalisatie wordt gebruikt, toont een gestileerde M waarin je ook een grillig wandelpad en het bergachtig karakter van de streek kan herkennen. Een donkerrode M op een witte achtergrond is een erg herkenbare markering onderweg.

> Na de creatie van het Müllerthal Trail liep tussen augustus 2008 en oktober 2010 een intensieve promotiecampagne om het pad als toeristisch merk te verankeren, ditmaal onder de leiding van Susanne Leder. Een wandelkaart was beschikbaar bij de opening in 2008 en sinds de lente van 2010 kwam voor het eerst ook een (Duitse) wandelgids op de markt, uitgegeven door Conrad Stein Verlag. Het Müllerthal Trail is inmiddels ook bekroond met diverse nationale en internationale prijzen, vooral omwille van het innovatieve karakter. Het wandelproject is ook echt het 21ste eeuwse visitekaartje geworden voor Klein-Zwitserland.

> Heeft de creatie van het Müllerthal Trail voor de streek een toeristische impact gehad? Het is zeker een verrijking en zorgt voor een attraktief uithangbord voor de regio.

> Toch blijkt uit statistieken van volgende jaren niet dat het pad voor een toeristische turn-around zorgt. Alle inspanningen ten spijt bleven de bezoekersaantallen verder teruglopen tegen de trend in andere Luxemburgse regio's in. Vanaf 2015 lijkt de echte turnaround ingezet. In 2016 meet Toerisme Luxemburg meer dan 100.000 wandelaars die dat jaar minstens een deel van het Müllerthal Trail afleggen. In 2017 stijgt dat cijfer spectaculair naar 149.000 wandelaars. Daarmee komt het Müllerthal Trail ook terecht in de top 5 van meest populaire toeristische attrakties in het Groot Hertogdom Luxemburg!

> Voor de totstandkoming en marketing van het Müllerthal Trail (+ opwaarding bestaande paden) werd in de eerste fase (2004 - 2006) 224.000 € uitgetrokken binnen het Leader+ project voor het Müllerthal. Ongeveer 40 % gefinancierd door de Luxemburgse overheid, 20 % door Europa, 25 % door de gemeenten en 10 % met privégeld. Voor de tweede fase (2008 - 2010) van verdere implementering en vooral marketing werd nog eens 201.000 € uitgetrokken. Met andere kosten kan je stellen dat het Müllerthal Trail ruwweg 500.000 € heeft gekost. Rond 2013 werd nogmaals 160.000 € in het Müllerthal Trailproject geïnvesteerd.

> Sinds 17 januari 2014 draagt het Müllerthal Trail ook het Europese kwaliteitslabel 'Leading Quality Trail'. Dit label werd ingevoerd begin 2011 door de Europese wandelorganisatie voor langeafstandswandelen (ERA). De normen voor een kwaliteitspad zijn gebaseerd op die van de Duitse Wandelbond maar dan aangepast aan Europees wandelterrein.

> Een kwalitatief wandelpad moet aan een pak voorwaarden voldoen. Per strook van 4 wandelkilometers moet aan een lijst van 23 criteria worden voldaan. Die hebben betrekking op het soort paden, de wandelomgeving, de bewegwijzering, landschapsafwisseling, culturele bezienswaardigheden en praktische voorzieningen. Om dit label te bekomen werden enkele aanpassingen op het pad ingevoerd, zoals een sterkere etappe-indeling.