> Legende van de put van Cheslé

° De geschiedenis van Le Cheslé vervaagde in de loop der eeuwen uit het collectieve geheugen van de boerenbevolking van de streek en de plek kreeg hierdoor een mysterieus karakter omdat de mensen het niet meer konden plaatsen. Hieruit vloeide één van de mooiste Ardense legendes voort: In de dorpen rond Le Cheslé (Berismenil, Maboge enz.) vertelt men dat er op de site van Le Cheslé een putschacht is die erg diep doordringt in het rotsig uitsteeksel waarop Le Cheslé ligt. In die put zou een schatkist zijn verborgen die elk jaar op Kerstmis naar boven komt, net op het moment dat de klokken 12 slagen luiden voor de middernachtmis. De schat wordt echter bewaakt door een helse geest die enkel de schat laat zien op voorwaarde dat hem een zwarte kip wordt gegeven en dat er geen enkel woord wordt gewisseld. Op een dag besluiten 3 stoere boeren van Bérisménil om te proberen de schat binnen te halen. Met een zwarte kip als offerande, hadden ze de kist al bij de hengsels toen één van hen uitriep 'We houden de schat'. Hierdoor de stilte doorbrekend, transformeerde de schatkoffer plots in een enorm gloeiend beest. De ogen van het monster, groot als wagenwielen, schoten vuurschichten die de 3 mannen vernietigden...

> Best wat een avontuurlijke etappe van GR 57. De Ourthe die zich hier in haast nog wildere bochten werkt dan de Semois, staat daar garant voor. Na de kalkrijke Calestienne zitten we nu volop in de Ardennen waar het Ourthewater veel meer last heeft met de harde schistrotsen om vlot door te stromen dan in de kalkrijke Calestienne tussen Hamoir en Hotton. Tot 2008 bestond er vanuit Engreux ook een gemarkeerd variant traject van GR 57, via de camping van Rensiwez en Mormont. Dat kwam vanaf 2008 te vervallen.
> Weinig toeristische voorzieningen langs GR 57. Enkel in La-Roche-en-Ardenne (alles), Maboge (café), Le Hérou (café-resto), Nisramont (taverne) en Engreux (café met streekprodukten). Overnachtingsmogelijkheden liggen niet rechtstreeks op de route. Ter hoogte van Ollomont kun je afwijken naar Filly, waar je behalve in een gastenkamer ook goedkoop kan overnachten in een eenvoudige blokhut 'A l'Orée du Bois'. In Engreux ligt camping Au bout du Monde (met trekkerstarief) kortbij het centrum. Pseudo-avontuur te Moulin de Rensiwez, waar je in luxueuze boomhutten kunt overnachten maar daarvoor moet je ter hoogte van Engreux-centrum van GR 57 afwijken. Voedsel best inslaan te La-Roche-en-Ardenne, met provisie voor anderhalve dag. Pas in Houffalize kom je weer langs winkels.
> Startplaats La Roche is te bereiken per trein via het station van Marloie + TEC-bus. Schaars busvervoer vanuit Houffalize naar Engreux of omgekeerd, niet op zondag. Deze etappe is sterk in te korten door ter hoogte van Ollomont GR 57 te verlaten om te Nadrin een bus te nemen tussen La Roche of Houffalize. Plan op voorhand, bussen rijden niet zo frequent.
> Ter hoogte van de stuwdam van Nisramont moet je een keuze tussen het GR-tracé door de vallei van de Oostelijke Ourthe of die van de Westelijke Ourthe. In dit verslag vervolgen we door de vallei van Oostelijke Ourthe.

> GR57 loopt in feite niet echt door het centrum van La Roche. Het pad steekt de Place du Bronze over en verlaat in een uithoek van dit plein alweer La Roche, omhoog draaiend en klimmend, langs een eerder lelijke kapel tot de laatste huizen worden bereikt. Het pad klimt verder door bos tot aan een pompstation naar links wordt afgeslagen.
> Door meer bos klimt GR 57nu geleidelijk verder, tot op 410 meter zowat het hoogste punt wordt bereikt. Even door een open veld waarbij ik een plantje opmerkte dat nog niet bij ‘de fotocollectie’ hoorde, het tricolore viooltje. Aan een kruispunt van paden waar een opvallend oude beuk zijn takken heeft gespreid, gaat GR57 naar links, licht dalend door bos. Even verder is het bos helemaal gerooid. Alles ligt plat, waardoor je een open uitzicht hebt over Maboge en de Ourthevallei.

> Zo daalt GR 57 tot vlak bij de Ourthe en kom je aan de Prés de Balthazar. Het is een schitterende plek van groen gras, bos en eilandjes in de Ourthe. Er staat een picknickbank. Kamperen en vuur maken zijn hier specifiek verboden.
> Hoog opgeschoten reuzenbalsemien geeft een rozerode touch in dit palet van groene kleuren maar die plant is eigenlijk een pest. Als exoot uit de Himalaya hoort hij hier niet thuis en verdringt hij de inheemse planten. Men probeert de plant te bestrijden maar de vele zaden die na uitdroging van de bloem alle kanten uitspringen en ook de Ourthe afdrijven, maken dat niet gemakkelijk. Hier op deze vredevolle plek bevindt zich ook het kruis ter herinnering aan Kenny ‘1977-1999’.

> Na er wat foto’s te hebben genomen ben ik verder gewandeld. Tot 2008 liep GR 57 van hier verder langs de boord van de Ourthe over een pad dat vaak onder water stond. Sinds 2008 gaat GR 57 hier echter naar links om over een oud, breed pad omhoog te klimmen naar de unieke Keltische site van Le Cheslé.

> Sinds 2008 is er een kleine trajectherziening van GR 57 bij Le Hérou. Je komt niet meer voorbij de uitzichttoren maar neemt kort daarvoor een pad naar rechts om af te dalen in de vallei. Hiermee is er ook meteen een kilometer asfalt uitgeknipt. Het oude traject gaat verder naar de belvédère met café en restaurant. De uitzichttoren kon je op tegen een kleine betaling maar in feite is het zicht niet spectaculairder dan de andere uitzichten die je tot nu toe had. Sinds 2009 is het bijna 100 jaar oude Hotel Belvédère echter gesloten, het staat sindsdien leeg en ook op de toren kun je niet meer op. Meer dan 10 jaren later is dat nog steeds zo, de plek is inmiddels ten prooi gevallen aan urbexers en vandalen.

> Als je de etappe van vandaag in 2 wil kappen dan kan je hier eventueel naar de hoofdweg door Nadrin wandelen, om daar een bus nemen.
> Wat verder verloopt de afdaling zigzaggend door naaldbos. Vervolgens een tijdje langs de oever om weer scherp links omhoog te klimmen na het passeren van een watervalletje. Onderweg, tussen de zeer gevarieerde flora, nog een citroenvlinder opgemerkt en net voor GR57 Ollomont bereikt, het blauwe bloemetje van de bernagieplant ontdekt.

> GR57 draait weg van Ollomont, over smalle paden tussen weiden en langs nog een kruis op de rand van een weide om dan (je kan het al raden...) weer af te dalen in de Ourthevallei. Soms kan het pad de volgende paar kilometer langs de Ourthe sterk geërodeerd zijn. Het is de bedoeling dat de medewerkers van het Parc Naturel des 2 Ourthes, waar we nu doorlopen, dit pad wat gaan rehabiliteren. Zo arriveren we na een geaccidenteerd parcours bij de stuwdam van Nisramont.

> Er is hier een café dat op een zonnige dag blijkbaar goede zaken doet met al die Hollanders hier. GR 57 steekt de dam niet over maar klimt achter de installatie stevig omhoog. Bij de stuwdam moet je ook kiezen of je GR 57 langs de Oostelijke of Westelijke Ourthe verder volgt. Sinds 2017 heb je met het nieuwe traject langs de Westelijke Ourthe immers de keuze. in dit verslag volgen we verder de Oostelijke Ourthe.

> Ook hier veel wandelaars. Onderweg kwam ik nogal wat vermoeide families tegen die me constant vroegen hoe ver het nog was. De populaire, 13 km lange rondwandeling, wordt nogal onderschat. Het pad langs de Ourthe loopt af en toe over trappen maar is goed onderhouden.

> We bereiken de samenvloeiing van de 2 Ourthes. We volgen over GR 57 vanaf nu de oostelijke tak van de Ourthe (Ourthe Orientale). Over 2 dagen zullen we kort bij de bron van die oostelijke Ourthe komen, in de buurt van het dorpje met de naam...Ourthe. Zie op de etappepagina Gouvy - Troisvierges voor meer uitleg over de Ourthe en haar opsplitsing.

> Na de samenvloeiing loopt het pad wat vlotter en het vlakt zelfs uit verder langs de Ourthe Orientale. Aan een passerelle met kleine stuw (een voorstuw van het meer) verlaten we de Ourthe voorlopig. Tot 2008 vertrok hier in de omgeving ook een variant traject van GR 57 maar dat bestaat nu niet meer.

> Een dienstweg slingert snel naar beneden, naar de brug over de Ourthe. In Maboge is zowaar een plage, het is echter nog wat vroeg in de dag om nu al te crashen. De Sint-Rochuskerk van Maboge is open voor bezoek, maar het interieur is niet zo biezonder, gewoon een dorpskerk.
> GR57 loopt in Maboge even over de weg naar Nadrin en Houffalize en verlaat deze al snel weer voor een pad dat langzaam daalt in de Ourthevallei. Onderweg passeer ik de hangende gele kelkjes die zo typisch zijn voor de plant 'groot springzaad', hij voelt zich hier opperbest in deze vochtige, schaduwrijke omgeving.

Le Hérou

° Zondermeer één van de spectaculairste rotsmassieven van de Ardennen. Een harde rotswand van 1400 meter lengte loopt hier bijna verticaal omhoog. De Ourthe wringt zich letterlijk in allerlei bochten om er door te geraken. Dit is de Ourthevallei op zijn wildst.
° In tegenstelling tot veel andere plaatsen in de vallei van de Ourthe kwam het toerisme hier later op gang. Het plaatsje Nadrin, dat toegang geeft tot de site van Le Hérou, was immers niet per trein bereikbaar. Jean d'Ardenne had het in zijn reisgids uit eind 19de eeuw al over le Hérou en beschreef het als 'une curiosité difficillement accessible et quelque peu légendaire' (een moeilijk toegankelijke merkwaardigheid en nogal legendarisch).

° Le Hérou opende voor toerisme dankzij de Brusselse professor Chargeois, die rond 1913 de eerste wandelpaden rond de site beschreef. In opdracht van Touring Club ontwikkelde Chargeois in 1923 en 1924 een heel netwerk van lokale wandelpaden in de regio rond Nadrin en Le Hérou. Maurice Cosyn (bekend als ontwikkelaar van het eerste lange pad van de Ourthe) publiceerde dan een toeristische gids over Nadrin en Le Hérou, waarin maar liefst 16 wandeltrajecten van 3 à 16 km waren opgenomen.
° Zeer snel kwamen er hotels en een uitzichttoren maakte het toeristisch plaatje kompleet. Het moet gezegd dat in die tijd ook hoteliers zelf aktief meewerkten om paden te creëren en te onderhouden. Zo was er in de jaren '30 een vrouw uit Nisramont, Maria Guérin, die zelf toeristen mee nam en paden uitstippelde en onderhield. Sinds de jaren '20 van vorige eeuw is Le Hérou dus op de kaart gezet als één van de hoogtepunten van een bezoek aan de Ourthevallei.
° Ook vandaag is Le Hérou nog een geliefde stop in de Ardennen, zeker ook voor scholen in het kader van educatieve projecten. De uitzichttoren van Hotel Belvédère en de slogan dat je van daarboven 6 bochten van de Ourthe kan zien heeft altijd als toeristisch uithangbord van Le Hérou gediend. De passage langs Le Hérou en de uitzichttoren was ook al opgenomen in het traject van het eerste Pad van de Ourthe uit de jaren '30 van de 20ste eeuw.
° Wie het allemaal nog wat avontuurlijker wil kan via paden die zijn voorzien van kettingen, afdalen langs de steile rotshellingen.

Ollomont

° Weer een bijzonder merkwaardige plek langs GR 57. De fotogenieke kapel van Sainte-Marguerite en het omliggende kerkhof hebben alweer een geschiedenis die zo oud is dat ze verloren gaat in de tijd. Toeristische gidsen vertellen je meestal dat de toren een overblijfsel is van een 11de of 12de eeuwse Romaanse kerk. Dat klopt maar waarschijnlijk is de geschiedenis van de plek nog veel ouder.
° Het onderste deel van de toren was wellicht onderdeel van een 'Tour Sarrasine'. Er komen nogal wat van die 'Sarrazijnse torens' voor in Wallonië. Meestal wordt met die benaming een constructie bedoeld uit de preromaanse periode, een versterkingstoren uit de periode dat vreemde stammen vanuit het oosten en het noorden West-Europa binnenvielen. En nu ga ik mijn fantasie nog wat verder in de geschiedenis laten dwalen: Zou het kunnen dat nog vroeger ook hier een Keltisch oppidum was, zoals in Le Cheslé waar we eerder op de dag passeerden?

° De voorbije eeuwen bevond zich hier dus een volwaardige kerk. Ollomont had ondermeer de parochies Nadrin, Engreux en Nadrin onder zich. Wellicht door de ontwikkeling van het verkeer langs de weg Houffalize - La Roche-en-Ardenne werd het nabijgelegen Nadrin echter het belangrijkste dorp en deemsterde Ollomont weg naar de status van slapend boerengat. In 1907 was de kerk zo vervallen dat het schip werd afgebroken en de toren werd ingekort.

° Let ook op de prachtige kerkhofmuur. Deze is net zoals de kapel nu een geklasseerd monument. De mooi gestapelde leisteen huist ook allerlei planten en insekten, die zich hier prima thuis voelen. Wandel ook even het kerkhof op. Als je het poortje voorbij bent, zie je aan de linkerzijde en tegen de kerkhofmuur aangeschuurd, een paar prachtige oude grafstenen uitgestald. De paarse zweem die op de bijzonder egale leisteen zit, verraadt dat deze leisteensoort afkomstig is uit de streek van Vielsalm. Tijdens de volgende 2 etappes over GR 57 is het zeker de moeite om ook in de dorpen Cetturu en Limerlé even naar de mooie grafstenen te kijken die ook daar rond de kerk zijn opgesteld. Je kan er de steen uit Vielsalm zo uithalen.

Stuwmeer van Nisramont

° Het stuwcomplex van Nisramont werd gebouwd in 1958. Eigenlijk was het de bedoeling om een veel groter meer te creëren met een afdamming ter hoogte van de Keltische site van Le Cheslé. Niet toevallig daar, want zoals we konden merken tijdens deze etappe op GR 57 loopt de Ourthe hier sterk ingesneden en is het dus technisch bekeken ideaal om stroomafwaarts van die diepe insnijding te gaan afdammen. De opvangcapiciteit zou voorzien worden tot 250 miljoen m³. De huidige stuwdam van Nisramont werd dan ook gebouwd als een voorlopig project maar meer dan 50 jaar later staat ze er nog steeds.
° Het stuwmeer verzamelt het water dat uit de westelijke en oostelijk Ourthe hier samenkomt in een meer van ongeveer 3 miljoen m³ inhoud en een oppervlakte van 47 hectaren. Hiermee wordt ook gezorgd voor de watervoorziening van een veertigtal dorpen in de streek. Van het enorme oorspronkelijke project kwam gelukkig niks in huis.
° De huidige installaties van Nisramont bestaan uit onder andere het coördinatiecentrum van de dam en de stuwdam zelf, een hydro-electrische centrale en een waterzuiveringscentrum. Daarnaast is er ook een bezoekerscentrum met audiovisuele zaal en cafetaria. Nisramont is vandaag ook een echte toeristische trekpleister, waar vooral massaal veel Nederlanders opdagen bij mooi vakantieweer. Ze komen hier in de eerste plaats om te kajakken en te wandelen. Nogal wat buitensportorganisaties zijn dan ook rond het stuwmeer aktief 's zomers. Meer stroomafwaarts op de Ourthe zijn de uitbaters van kajakbedrijven vaak niet te spreken over de waterregulering van de dam, met name in droge periodes. Met of zonder stuwdam, een feit is dat de Ourthe een rivier is met zeer verschillende debietstanden, sterk beïnvloed door regenval en 's winters sneeuwdooi.
° De rondwandeling rond het stuwmeer behoort tot de top van meest populaire wandelroutes in de Ardennen. Met een afstand van ongeveer 13 kilometer, over een geaccidenteerd terrein en zonder voorzieningen onderweg, schatten nogal wat gelegenheidswandelaars deze wandeling verkeerd in en komen oververmoeid toe. De wandeling is ook goed bekend bij de politie uit de streek, zowat jaarlijks krijgen ze noodoproepen van uitgeputte of verdwaalde wandelaars. Voorzie toch zeker 5 uren als je de hele meerwandeling rustig wil uitdoen.

> Le Cheslé

° Le Cheslé is een oude Keltische site van maar liefst 12 hectaren, bewoond rond ongeveer 500 v/C. Het is een wonderlijke plek, gelegen als een arendsnest op het smalstse deel van een scherpe Ourthemeander, 70 meter boven die Ourthe. Het stijgende pad waarover we de site bereiken is uitgesleten van de oude karrensporen.
° Ongetwijfeld heeft Le Cheslé gediend als verdedigende versterking in onzekere tijden. oorspronkelijk was er een aarden wal van 2,7 meter breed, 1,10 meter hoog en 1315 meter lang, gebouwd vooral op de minder steil kant van de helling. Frontaal stond een versterking van houten palen met op de wal een weergang van houten vlechtwerk. Deze gordel werd door brand verwoest en vervangen door een 4 meter brede stenen muur met verticale palen als steun. In een derde fase werd de muur zelfs verbreed tot 6 meter en opgehoogd tot 2,8 meter, dat moet nogal haastig zijn gebeurd. In nog een latere fase werd lager gelegen een tweede gordel opgetrokken in de vorm van V-vormige bastions. Er zijn ook scherven van aardewerk gevonden op de site, ze dateren uit de vroege La Tèneperiode (= 450 à 0 v/C), wellicht uit ongeveer 400 v/C.
° Er werd hier jarenlang archeologisch onderzoek verricht door de Université Libre van Brussel. Er werd ook gedeeltelijk herbouwd. Het meest zichtbaar daarvan is de reconstructie van een stuk verdedigingsmuur, onderdeel van het bastion op het scherpste punt van het fort. Behalve enkele andere 'littekens' op de heuvel, zoals stukken muur en een put, is Le Cheslé in de loop der eeuwen weer versmolten met de natuurlijke omgeving.

> GR 57 loopt rond Le Cheslé, vervolgt nog even langs de versterking over hetzelfde wegje en daalt bij een rustbank naar rechts snel en vrij steil weer af in de vallei van de Ourthe.
> Het pad wordt rotsiger, is soms smal en loopt hobbelend over rotsen en onder gevallen bomen of over boomstronken langs de Ourthe. Eind augustus en de paddestoelen zijn mooi op schema, met name de boleten.

> GR 57 steekt de passerelle over en loopt links verder aan de overkant. Al snel klimt het pad door naaldbos de vallei uit om naar Engreux toe te draaien. In Engreux hoor je overal water klateren. De eerste fontein is zowat opgedroogd, maar er zijn meer fonteinen hogerop, er is er zelfs ééntje bij met een wel heel rare vormgeving (zie foto)! Aan de kerk is een café en in Engreux is er ook een camping met een trekkerstarief. Ooit lang geleden ben ik hier in Engreux nog met de fiets naar een boom op zoek gegaan die enorm breed is. Tijdens de volgende etappe ga ik er terug naar op zoek maar dat is voor morgen.

> Na een tijdje draait het pad scherp links om naar de rotsen van Le Hérou te klimmen. Dit is één van de bekendste natuurlijke attracties langs de Ourthe en dat is al 100 jaar zo. Op een mooie dag trekt de omgeving een paar honderd wandelaars aan. Je kan de omgeving hier grondiger exploreren door over steile paden (af en toe met kettingen versterkt) naar de Ourthe te dalen.

Wilde bloemen onderweg naar Engreux
Grote kattenstaart	Watermunt	Groot springzaad	Bernagie