GR 5A Kustroute - Wandelen Wenduine

Startpagina > Wandelen > Kustwandelroute

> We bereiken op het einde een verkeersweg en gaan er even naar rechts om wat later op een kruispunt rechtsaf te gaan en de lange wandelbrug van Vosseslag te gebruiken. Boven op de brug kijken we uit over het gofterrein dat zich langs beide zijden uitstrekt in de duinen. Het werd aangelegd tijdens de eerste jaren van de 20ste eeuw onder impuls van Leopold II zelf en met als doel ondermeer om ook Engelse toeristen naar de Belgische kust te lokken. De golfterreinen van de Royal Ostend Golf Club nemen een groot areaal aan duinen in beslag. Onze wandelroute voert ons rechtdoor het strand op.

> De Haan is een atypisch kustdorp. Geen opvallende appartementenblokken hier maar een residentiële badplaats met veel villa's in anglo-normandische cottage-stijl. Kenmerkend voor de villa's in De Haan zijn ondermeer grote daken met rode vierkante dakpannen, pseudovakwerk, hoektorens, kapellen en allerlei art-deco elementen. Niet weinigen vinden De Haan-aan-Zee dan ook de mooiste badplaats aan de kust. Om de villa's te bekijken moet je maar eens door de Normandiëlaan wandelen of door de andere wijkstraten rondom.
> Beroemdste inwoner was ooit Albert Einstein, al was een verblijf van enkele maanden in 1933 te De Haan eerder het gevolg van een onvoorziene wending in het leven van Einstein, buiten zijn wil om. In Duitsland groeide in die periode van opkomend nazisme de anti-jodenhaat. Als Jood, Duitser en verdediger van waarden die haaks stonden op de demagogie van het nazisme, werd bij uitstek Einstein geviseerd met doodsbedreigingen en zag hij zich genoodzaakt tijdelijk uit te wijken. In de Haan vond hij rust, vooraleer hij definitief naar Amerika zou emigreren. Je treft op een pleintje aan de Normandiëlaan een standbeeld aan van Einstein (niet langs de GR Kustroute).

> Vlakbij het tramstation kijk je ook uit naar het statige Grandhotel Belle-Vue (1912) met zijn koepels van rode dakpannen. Dat hotel is meer dan 100 jaar oud en werd decennia lang door dezelfde familie uitgebaat. Sinds enkele jaren wordt het meer zakelijk uitgebaat en is het voorzien van modern comfort maar wel met respect voor het statige karakter van het gebouw. Niet veel verder zien we het Astoria-hotel uit 1930, gebouwd op de plaats waar het casino van De Haan zich bevond tussen 1899 en 1929.

> Hoe komt het dat De Haan niet hetzelfde lot was beschoren dan andere badplaatsen en niet zo ten prooi viel aan smaakloze hoogbouw? De Belgische Staat gaf in 1889 op het grondgebied van Klemskerke en Vlissegem een terrein van zowat 50 ha duingebied in concessie voor 90 jaar aan twee architecten die hier de badplaats De Haan-aan-Zee wilden uitbouwen. Even voordien opende al een eerste hotel en kwam de tramlijn er, waardoor deze duinenstrook plots veel toegankelijker werd voor toerisme.

> Het is voornamelijk de Duitse stedenbouwkundige architect Stübben die het uitzicht van de villawijken zou bepalen. Hij vond inspiratie in de Franse badstad Arcachon (bij Bordeaux). Het mede door de overheid opgelegde verkavelingsplan was vrij strikt en hield ondermeer sterk rekening met groeninplanting, niet enkel rond de woningen maar ook met bos aan de rand van de badplaats. In 1979 verliep de concessie en dook snel lelijke hoogbouw op hier en daar aan de dijk. Die plotse wildgroei werd getemperd vanaf 1981 met de stapsgewijze invoering van beschermingsmaatregelen in deze wijken van De Haan. Hoogbouw van meer dan 5 verdiepingen wordt niet toegelaten.
> De Haan-aan-Zee was inmiddels ook uitgegroeid tot een groot dorp, bij de gemeentefusies van 1976 behoorde De Haan niet langer tot de gemeenten Klemskerke en Vlissegem maar werd het een zelfstandige gemeente waaronder de twee moederdorpen ressorteerden, evenals Wenduine.

> OK, vertrokken in Wenduine. Tramhalte Wenduine Konijnenpad ligt kort bij de oostelijke start van GR 5A Kustroute al moeten we via knooppunten nog even wachten tot we de eerste witrode streepjes te zien krijgen. Tot bij de eerste huizen van De Haan zullen we haast volledig door bos lopen over deels verharde en deels licht verharde wandelpaden. Onderweg regelmatig rustbanken. Een mooi en vrij druk gebruikt wandel- en joggingpad loopt door de Duinbossen van Wenduine. Dat natuurgebied bestaat vooral uit bos met daarnaast ook nog wat minder sterk begroeid duingebied.

> Je komt ook langs de Zandpanne, een natuurgebied in herstel en sinds 1987 in beheer door Natuurpunt. Het was een voormalig zandterrein voor afvalwaterzuivering. De bossen werden vooral ontwikkeld in de periode na WO I, met als hoofddoel om zandverstuiving in de verkavelingen en het landbouwgebied zuidelijk van de kustlijn tegen te gaan. Vandaag hebben ze vooral een recreatieve functie en ze vormen als beschermd landschap tevens een natuurlijke buffer tegen het grootste menselijke gevaar: verdere verkaveling.

> We komen het bos uit, voor ons doemt De Haan-aan-Zee op. De watertoren is ons eerste richtpunt. Daar voorbij wandelen we langs de Wenduinesteenweg. Dit was de belangrijkste kustweg vanaf de middeleeuwen, tot de parallelle Koninklijke Baan die rol overnam vanaf 1903. Deze straat vormde eeuwenlang de scheiding tussen het duinen- en poldergebied.
> We bereiken het centrum van De Haan bij het pittoreske en mooi gerestaureerde tramstation uit 1902 van De Haan (waarin vandaag de toeristische dienst is gevestigd) en het kleine marktplein.

> Voor deze eerste etappe pikken we aan op GR 5A ten westen van Wenduine. De Kustroute begint dus niet aan het Zwin bij de Nederlandse grens maar heel wat meer westelijk langs de kustlijn. Een verrassend begin met enkele kilometers over een bospad! Met De Haan maken we meteen ook kennis met de mooiste badplaats van de Kust. De tocht naar en voorbij Bredene loopt afwisselend door bos, over het strand en door duinen. Een dijkpad tussen strand en duinen voert ons naar Oostende. We bereiken het centrum van de 'Koningin der Badsteden' via een korte overzet per boot. De Kustroute laat ons tot slot kennis maken met Oostende, waar we deze eerste etappe beëindigen bij de prestigieuze Koninklijke Gaanderij, aan de voet van het standbeeld van de gecontesteerde koning Leopold II.

> We wandelen weer De Haan uit door op het einde van het langgerekt marktplein een pad te kiezen dat op en af loopt in een smalle strook bos tussen de Driftweg en de Nieuwe Rijksweg. Let goed op de padtekens want het bos is dooraderd met paden.
> We lopen een heel tijdje door deze bosstrook tussen De Haan en Vosseslag. De aanwezigheid van bos sinds eind 19de eeuw is vooral het resultaat van een programma om een buffer te vormen tussen duinen en polders om grote zandverstuivingen tegen te houden. Onder de boomsoorten tref je ondermeer Corsicaanse en Oostenrijkse den aan, evenals inheemse eiken en essen.

> Een eind verder gaan we weer rechts het strand op voor een kleine kilometer, waarna we opnieuw voor een duinenpad kiezen. Zo zien we gelukkig niet veel van de honderden stacaravans die achter de duinen een groot deel van het Bredense territorium in beslag nemen.
> Bredene is dé kampeerkustgemeente, al wordt het begrip camping nogal misbruikt, de meeste campings zijn eigenlijk tot verblijfsparken verworden met stacaravans en andere vaste constructies. Heeft wellicht niet veel meer te maken met het karakter van de allereerste kustcamping uit 1912, die eveneens in Bredene was gelegen.

> De GR-kustroute gaat nu een tijdje over het strand tussen De Haan en Bredene lopen, iets meer dan 1 km. Hou een oogje in het zeil aan de linkerzijde van het strand, waar een zandpad de duinen inloopt, zowat ter hoogte van een pier niet ver van het naaktstrand van Bredene. Sinds het jaar 2000 kun je hier tussen Pasen half oktober naakt zonnen over een strandlengte van zowat 350 meter.

> Wenduine is wellicht een van de oudste dorpen aan de kust. In de middeleeuwen moet het een welvarende vissersnederzetting zijn geweest met een vloot aan boten en enkele duizenden inwoners. Rampspoed in de vorm van overstromingen en oorlogen waren vanaf de 16de nefast voor de verdere ontwikkeling van Wenduine, in die mate dat er op den duur geen vissers meer overbleven en het dorp verschrompelde tot het Gat van Pluto. Pas sinds eind 19de eeuw herleeft Wenduine. De kusttram en nieuwe wegen brachten badgasten en strandtoerisme ook tot in Wenduine. Het resultaat daarvan zien we vandaag in een weinig aantrekkelijk dorpscentrum en met een door een appartementenmuur afgelijnde kuststrook.

> Voor nogal wat bouwprojecten had Leopold II inspiratie gevonden op de Wereldtentoonstelling van Parijs in 1900. Hij haalde de architecten van de Parijse paviljoenen gewoon naar België en zette ze aan het werk. Zo liet hij in Oostende door de Noorse architect Knudsen in 'Vinkingstijl' houten stallingen optrekken. Het centrale deel is gebaseerd op een typische Noorse staafkerk. De gebouwen zouden echter nooit als stallen dienst doen. Later kwam er een technische school en nu is het geheel geïntegreerd in een sportcentrum.

> Verder langs de Koninginnelaan kruisen we de Torhoutsesteenweg en kort daarna de Nieuwpoortsesteenweg. Op dit laatste kruispunt staat het smaakvolle café Le Châtelet. Dit hoekpand uit 1885 in belle epoque-stijl, is nog een overblijfsel uit de tijd dat Oostende een mondaine, elitaire badplaats was. Van hieruit vertrok de diligence naar Frankrijk en Parijs om 'beau monde' naar de toen hippe badplaats aan en af te voeren tijdens de periode van ontluikend kusttoerisme. De omgeving rond dit drukke verkeersplein stond dan ook bekend als 'Petit Paris'. Niet 'strandzonnen' was toen de belangrijkste aktiviteit maar kuurtoerisme en 'gezien worden'. Spa aan de kust met als surplus de medisch geprezen jodiumrijke lucht. In het zog van de beau monde kwamen een casino, een paardenrenbaan en parken en galerijen om te flaneren. Vanaf 1866 zou de trein de rol van de diligence stilaan overnemen.

> Het standbeeld voor de omstreden Leopold II treffen we trouwens aan helemaal op het einde van de Koninginnelaan. Leopold II kijkt er als ruiter-veroveraar fier uit over de zee. Aan de voet ervan Oostendse vissers die hem adoreren, aan de andere zijde een bronzen Congolese familie die hem eveneens bewondert voor zijn 'weldaden'. Deze voorstelling van de almachtige Leopold II als weldoener is de voorbije decennia steeds meer een doorn in het oog geworden in het licht van de massale wandaden die plaats vonden in Leopolds Congo en waarvoor hij minstens onrechtstreeks verantwoordelijk was. Die wandaden kwamen door diverse nieuwe publicaties sterk in het nieuws in de jaren '90 en '00.

> Niet weinigen beschouwen Leopold II vandaag als een massamoordenaar (in zijn persoonlijke kolonie) die qua aantal doden en verminkten niet moest onderdoen voor Stalin of Hilter. In 2004 zaagden onbekenden de hand af van een van 'de bronzen Congolezen'. Een symbolische aktie, gebaseerd op het gegeven dat onder Leopolds bewind het afhakken van een hand of arm in Congo een gangbare praktijk was als straf.

> Het mysterie van de afgehakte hand is nooit volledig opgehelderd geweest en de hand werd tot vandaag nooit terug gebracht maar het afhakken werd waarschijnlijk uitgevoerd door een aktiegroep die hiermee het incorrecte beeld over Leopold II wou bijstellen.

> De GR loopt de duinen in, weg van de zee, en volgt een zandpad tussen de harde struiken van duindoorn en andere begroeiing. Het houdt verderop een koers aan die iets meer naar rechts neigt langs de afsluiting van natuurgebied Paelsteenpanne (aan de voet van een van de hoogste duinen aan de kust, de Spanjaardduin) en bereikt uiteindelijk de Koninklijke Baan. Daar rechts een paar honderd meter tot bij tramhalte Renbaan. Nogmaals rechts, de toegangsweg tot het strand en bij een rustbank dadelijk links via trappen de duinen in om er een klinkerpad te volgen. Het voert door dichte begroeiing met duindoorn en ander duinstruweel.

> Gelukkig bleef het duinengebied voor een groot deel gevrijwaard, waardoor Bredene vandaag de langst doorlopende duinenstrook heeft aan de Belgische kust. We zijn inmiddels in Bredene-aan-Zee aanbeland en volgen even later een gebetonneerd dijkpad helemaal naar Oostende. Je kunt natuurlijk ook kiezen om parallel over het strand te wandelen.

> De vuurtoren 'Lange Nelle' is ons richtpunt. Voor het dijkpad een lange, flauwe bocht gaat maken, gaan we links de duinen door en wandelen zo in de buurt van Fort Napoleon of Fort Impérial.

> We wandelen richting Lang Nelle, de 70 meter hoge vuurtoren uit 1949 die in 1998 een sierlijke wit-blauwe aankleding kreeg door schilder Ignace Van Isacker. Nog voor de vuurtoren draaien we naar rechts langs de oude vissershaven en een slipway om even later bij de aanlegsteiger van de Oostendse overzetboot te komen. Een gratis vaartochtje van enkele minuten brengt ons naar het toeristisch centrum van Oostende.

> 'Fort Napoleon' is een vijfhoekig torenfort dat in 1811 door de Franse bezetter werd gebouwd om een inval van de Engelsen te kunnen afslaan. Napoleon wou hier een veel grotere verdedigingsgordel van drie forten uitbouwen, slechts ten dele gerealiseerd. Ten westen van Oostende werd een identiek fort gebouwd maar het raakte nooit klaar. De Engelsen werkten het westelijk fort af en doopten het Fort Wellington. Het werd eind 19de eeuw gesloopt om plaats te maken voor de Wellingtonrenbaan.

> Tijdens de wereldoorlogen maakten de Duitsers gebruik van het oostelijk fort. Tegenwoordig is het in beheer van Erfgoed Vlaanderen, dat het restaureerde en sinds 2000 voor het publiek openstelt als museum van Europese vestingbouw en van het Beleg van Oostende. Het Fort is dus toegankelijk voor (betalend) bezoek.

> We wandelen zuidelijk over de wandelpromenade langs de Visserskaai. Nog voor de pompeuze gebouwen (begin 20ste eeuw) van het treinstation van Oostende draaien we met de hoofdweg mee naar rechts, richting jachthaven van Oostende.

> Net voor het dok van de Mercator gaan we links en verder rechtdoor de De Smet-De Naeyerlaan in, een oninteressante straat. Ze draagt de naam van de minister die in samenspraak met Leopold II grote openbare werken liet uitvoeren in België en zeker ook aan de de Kust. Als we het Maria-Hendrikapark naderen houden we licht links wat hoger om dan het park in te wandelen. Maria- Hendrika was de wettelijke echtgenote van Leopold II maar de vrouw zat eigenlijk veel liever in Spa dan in Oostende, ver weg van de amoureuze escapades van haar man. Goed op de bewegwijzering letten in het park. We kiezen hier en daar voor net iets wildere, smalle paden. Ze voeren ons door bos langs verscheidene visvijvers in dit als een 'Bois de Boulogne' ontworpen park, naar het Parijse voorbeeld.

> Weer uit het park steken we via een brug een grote invalsweg over en wandelen we alsmaar rechtdoor verder over de Koninginnelaan tot aan de zee. Waarom Oostende de naam draagt van 'Koninklijke Badstad' merk je aan de talloze straten, pleinen en plaatsnamen in Oostende, die veelal gerelateerd werden met Leopold II en de koninklijke familie.

> Na 5 minuutjes wandelen over de Koninginnelaan komen we langs een merkwaardige groep gebouwen in hout. Het zijn de voormalige koninklijke paardenstallen van Leopold II.

> We wandelen langs 'de Amandine' de laatste IJslandvaarder en nu een museumboot. Wat verder nog zo'n historisch schip, het beroemdste schip van Vlaanderen, de driemaster Mercator.

> De Mercator werd gebouwd in 1932 als opleidingsschip voor de koopvaardijvloot naar een plan van Adrien de Gerlache. De Mercator bracht oa twee enorme stenen beelden mee van Paaseiland. Ook het stoffelijk overschot van Pater Damiaan werd via Nieuw-Zeeland met de Mercator vervoerd. De Mercator ondernam nog tientallen oceaanreizen maar deed in de jaren '50 vooral dienst als opleidingsschip. In 1960 werd het uit de vaart genomen en ingericht als museumschip. Hoewel Antwerpen de thuisbasis was, bleef de Mercator na 1965 liggen te Oostende. Het is inmiddels ook een beschermd monument.

> De komst van de trein was een economische zegen voor Oostende. In 1938, amper 3 jaren nadat de eerste trein op het Europese continent reed (tussen Brussel en Mechelen), was de spoorlijn Brussel - Oostende volledig klaar. Het ging sneller toen om een spoorlijn te bouwen dan nu in de 21ste eeuw! Neem daar nog eens de opening bij in 1846 van een bootverbinding tussen Oostende en Dover en zo was Oostende helemaal klaar om snel uit te groeien tot de eerste 'must see'- badstad aan de kust van België.

> De tweede motor van het Oostende kusttoerisme was ongetwijfeld Leopold II. Hij zag in Oostende een onontgonnen goudmijn van elitair toerisme, dat hij met veel pompeuze openbare werken en gebouwen wereldaanzien wou geven. Hij gaf dan ook graag zelf het voorbeeld door er te wandelen of er in het geniep met zijn maîtressen te komen stoeien. Ook vandaag nog zijn die koninklijke verwijzingen in Oostendse straatnamen, pleinen, gebouwen en parken omnipresent, ondanks wat we vandaag allemaal weten over het terreurbeleid van Leopold II in Congo.

> Het massatoerisme en in het zog daarvan de appartementenverkaveling, sociaal toerisme en campings, kwam echter kwam pas op gang bij de invoering van de wettelijk erkende vakantieregeling en verkorte arbeidsduur in de jaren '30 van de 20ste eeuw.

> Daarmee zijn we ook aan het einde van onze eerste etappe genomen. In de buurt is een tramhalte of 's zomers wil je misschien nog even een duik in de Oostendse zee nemen...