Kustroute GR 5A - Wandelen van Oostende naar Nieuwpoort

Startpagina > Wandelen > Kustwandelroute

> We bereiken een wijk van het kleine Raversijde. Na een goeie 500 meter rechtdoor zijn we alweer op het einde van de vrij rustige badplaats, die wel sterk is verkaveld maar met opvallend minder hoogbouw dan in andere delen van de stad Oostende. De GR Kustroute voert ons even later ter hoogte van een kapel links over nieuw aangelegde paden in het provinciaal domein Raversyde. Qua natuurbeheer wordt hier getracht een evenwicht te vinden in dichte en halfopen begroeiing van struiken, bomen en grassen en met respect voor de aloude omgeving van vochtige duinpannen en duinen.

> Je kunt eventueel van de route afwijken om het archeologische museum van de verdwenen middeleeuwse gemeenschap Walraversijde te ontdekken, volg hiervoor de plaatselijke bewegwijzering.

> Er werd in oude documenten al melding gemaakt van deze kapel of kerk vanaf de 11de eeuw, bekend als Onze-Lieve-Vrouw-ter-Streep. Die 'streep' of 'Testerep' verwijst naar een toenmalige landtong voor de kust waardoor een soort kreek werd gevormd tussen het vasteland. Bij hoogtij vormde die landtong een eiland dat zich aan einden uitstrekte van 'Oost-ende' tot 'West-ende', terwijl 'Middel-kerke' zowat halverwege lag.

> De OLV-ter-Duinenkerk is zowat het enig overgebleven historisch waardevolle gebouw in Mariakerke. Ooit moet het een landmerk zijn geweest voor vissers en polderboeren, vandaag wordt de oude visserskerk nietig verdrongen naast de Atlantik wall van flatgebouwen die de kustlijn ontsiert.

> Vandaar dus ook de naamsoorsprong van deze badplaatsen die op deze landtong lagen. Zo ook de kerk van OLV-ter-Duinen. Van die oude geul tussen de tong en het vasteland zijn nog wat slikken en schorren bewaard gebleven. Dat het kerkje er vandaag nog staat is haast een wonder. Overstromingen en talloze oorlogen en conflicten brachten meermaals zware schade toe maar telkens werd het kerkje heropgebouwd, hersteld of gerestaureerd. Achter de kerk zie je ook het graf van de Oostendse schilder baron James Ensor (1860 -1949). Hij organiseerde het verzet in 1894 tegen de geplande afbraak van de kerk en het was zijn wens om hier begraven te worden.

> De Oostendse luchthaven bestaat al sinds 1923 maar kende in haar geschiedenis nogal sterke ups en downs. De luchthaven draaide aanvankelijk goed in de periode voor en na de oorlog, als talrijke 'aircoaches' neerstreken op het Oostendse tarmac, vooral vanuit Engeland. Investeringen en aanpassingen nadien voor grotere vliegtuigen en vrachttoestellen waren vaak niet renderend. Op het eind van de 20ste eeuw had de luchthaven een nogal dubieuze reputatie om slecht onderhouden en vervuilende vrachttoestellen te ontvangen die elders niet terecht konden...tot begin jaren '00 een aantal verouderde vliegtuigtypes en maatschappijen geen landingsrechten meer kregen van de overheden. Gezien de beperkte vliegtuigbewegingen is deze luchthaven qua tewerkstelling en omzet bijzonder gevoelig voor het aantrekken of wegvallen van één maatschappij. Voor passagiers wordt de luchthaven vooral gebruikt door TUIFly in het zomerseizoen.

> Te Walraversijde ontwikkelde zich de oudst bekende kern van Raversijde, toen nog op het langgerekte eiland Testerep gelegen. Overstromingen noopten de vissersbevolking om meer inlands hun dorp herop te bouwen. Vooral rond de 14de – 16de eeuw kwam Walraversijde tot ontwikkeling. Begin 17de eeuw werd het dorp definitief ontruimd als gevolg van het Beleg van Oostende. In een paar gereconstrueerde huizen kun je de middeleeuwse geschiedenis van Walraversijdse vissersgemeenschap herontdekken.

> Bekend is het huidige domein Raversijde vooral geworden dankzij het verblijf van zijn voormalige eigenaar, de nogal merkwaardige en eigenzinnige Prins Karel. Hij was door afwezigheid van zijn broer koning Leopold III plaatsvervangend regent van België van 1944 tot 1950. Ondanks zijn eerder schuwe en afstandelijke persoonlijkheid wordt hij wel eens beschouwd als de redder van de Belgische monarchie.

> Die verdienste ligt vooral in de voorzichtige diplomatie van zijn entourage en de continuïteit waar hij voor stond in de woelige jaren van de Koningskwestie rond de omstreden Leopold III. Karel trok zich na de aanstelling van Boudewijn I na 1950 terug hier te Raversijde, op een domein dat al werd aangekocht rond de 19de-20ste eeuwwisseling door Leopold II. Die liet er een houten chalet in Noorse stijl optrekken als buitenverblijf, afgebroken door de Duitse bezetter tijdens WO II om er militaire versterkingen te bouwen.

> Karel liet na 1950 de politiek voor wat ze was en zou er verblijven tot kort voor zijn dood in 1983. Hij legde zich toe op schilderen. Schulden leidden tot de verkoop van het domein aan de Belgische staat in 1981. Het domein werd na zijn dood in 1983 omgevormd tot een toeristisch-recreatieve attraktie. Het 'vissershuis' van Karel kun je vandaag dus bezoeken als museum en houdt de herinnering aan hem levendig.
> Er is echter nog meer te bekijken in de omgeving. Je treft in de duinen van domein Raversijde een van de best bewaarde bunkerlijnen van WO II aan. Een bezoek aan dit deel van de Atlantik Wall is zeker de moeite, de tientallen observatieposten, bunkers, stellingen en onderaardse loopgraven zijn er op interessante wijze gerestaureerd en vormen nu een uitgestrekt openluchtmuseum. Ze bieden een uitstekend beeld hoe de Duitsers hun verweer uitbouwden langs de Noordzeekustlijn van de Frans-Spaanse grens tot Noorwegen met het oog op een mogelijke inval vanuit Engeland en ter bescherming van de havens.
> De drie musea van domein Raversyde zijn goed voor minstens een halve dag bezoek.

> De wandelpromenade loopt ten einde ter hoogte van de aaneengeritste appartementenrij van Nieuwpoort-Bad. Hier vervloeit de IJzer in de Noordzee. Eventueel kun je de pier opwandelen tot bij de vuurtoren, vooral bij zonsondergang een favoriet uitje voor veel toeristen. Het moment ook om even te crashen op het strand van Nieuwpoort-Bad om er de wereld van het massatoerisme et observeren. Bij de afslag tussen pier en dijk staat een beeld opgesteld dat WO I herdenkt. Het werd gemaakt door zanger-beeldhouwer Willem Vermandere. Hiervoor moest in 2014 een ander beeld wijken, 'De Godin van de Wind', een beeld van Antoon Luyckx. Jammer, dit beeld dat een over de schier eindeloze zee turende vrouw voorstelt, staat nu in het nieuw ingerichte Prins Mauritspark te turen naar een zee...die er niet is.

> We wandelen in Oostende door de Koninklijke Gaanderijen in westelijke richting, weg uit Oostende.

> Op het einde van de gaanderij loopt onze wandelroute haast naadloos Mariakerke binnen. Hoewel deze vandaag nogal karakterloze badplaats een lange geschiedenis heeft als duindorp, is Mariakerke eigenlijk opgeslorpt als wijk van Oostende. We wandelen er langs een hoge muur van flatgebouwen, die de wandeldijk voor een groot deel van de dag in de schaduw zet.
> Op het einde van de gedrongen badplaats gaan we voorbij de tramhalte links in de Dorpsstraat. Vooraleer we rechts een fietspad nemen langs een smalle duinenstrook, loont het de moeite om even de OLV-ter-Duinenkerk in te wandelen.

> Vertrekken voor deze tweede etappe van de Kustroute doen we in stijl: door de Koninklijke Gaanderijen aan het strand van Oostende. Het historische Ter Duinenkerkje is zowat de enige bezienswaardigheid in de Oostendse wijk Mariakerke maar wat verder - in Domein Raversijde - kun je gerust een halve dag vullen met musea bezoeken. Duinpaden leiden ons Middelkerke in en uit, we laten er de appartementenmuur links liggen en zoeken weer de duinen op. GR 5A-Kustroute keert voorbij Middelkerke resoluut de polders in voor een aantal kilometers. Een tochtje langs de Plassendalevaart brengt ons weer aan zee, te Nieuwpoort bij het merkwaardige sluizencomplex 'De Ganzenpoot'. We volgen de laatste kilometers van de IJzermonding, tot Nieuwpoort-Bad, waar we terug de zee opsnuiven.

> Even terugwandelen, we nemen bij 'een paar stoelen' het verharde wandel- en fietspad dat parallel met een strook duinen loopt. Links in de verte zien we af en toe een vliegtuig opstijgen van de luchthaven van Oostende.

> Middelkerke met zijn verschrikkelijke appartementenmuur laten we dus rechts liggen. De lineaire kusthoogbouw bereikt in Middelkerke een esthetisch en landschappelijk dieptepunt. De stad is het best bekend voor zijn casino in het centrum (waar in het verleden ook talloze TV-programma's werden opgenomen) en verder probeert men er een vriendelijker imago te creëren door het plaatsen van allerlei standbeelden van stripfiguren op de zeedijk en andere beeldhouwwerken.

> Over slingerende paadjes wandelen we verder door de Warandeduinen. De wansmakelijke hoogbouw is niet uit beeld te wissen maar de licht kalkhoudende duinen zorgen ook voor de aanwezigheid van waardevolle plantengroei, waaronder in de lente enkele wilde orchideeënsoorten in de nattere pannen.

> Langs het voormalige huis van prins Karel wandelen we verder over het bij mooi weer druk gebruikte fietspad. Even later gaan we rechts om een grotendeels betegeld voetpad op te zoeken. Het golft met het fraaie duinenlandschap mee op en af met aan linkerzijde alweer een enorme genivelleerde oppervlakte aan stacaravans en goedkope plastic vakantie-optrekjes.

> Zo bereiken we een uithoek van Middelkerke over de aan één zijde verkavelde Duinenweg. Dichtbij het centrum van Middelkerke draaien we naar links om een parkje op te zoeken. Aan de andere parkzijde zigzaggen we zowat een kwartier door een woonwijk van Middelkerke.
> Het centrum van Middelkerke, met zijn Atlantik Wall aan appartementsgebouwen, standbeelden van stripfiguren, casino, museum van het kusttoerisme en merkwaardige attraktie 'de Dronkenput', vermijden we dus om weer duinengebied op te zoeken, de Warandeduinen dit keer.

> De gaanderijen zijn een ander pompeus project van Leopold II. Ze moesten de koninklijke woning verbinden met de Wellington renbaan en waren gedicht met hekkens en ramen zodat de koning en zijn gasten zich ongehinderd van weer en wind konden verplaatsen. Nochtans zag Leopold II er ook niet tegen op om zomaar langs het strand te wandelen, hij maakte meermaals onbeschut lange tochten over strand of dijk.

> De gaanderij werd gebouwd tussen 1902 en 1906 en moest met zijn zuilengangen wat het beeld oproepen uit de romeinse periode van keizer Hadrianius. Oostende moest Leopolds zomerhoofdstad worden. Halfweg de gaanderij werd ook het Thermae Palace Hotel gebouwd. Je kunt er ook vandaan nog overnachten, vanaf 100 € per kamer.

> Nieuwpoort werd gebouwd in de 12de eeuw, op polders en duinen die gewonnen waren op de zee door indijking. Voordien bestond dit gebied uit schorren die bij hoogtij onder water kwamen. 'Neo Portus' groeide snel uit tot een stad. Water zou altijd de sleutel blijven tot het succes van het bloeiend kuststadje. Ook de IJzer had haar definitieve bedding gekregen door de indijking. Nabij Nieuwpoort bereikt ze haar estuariummonding in de Noordzee. In latere eeuwen werden toevoerkanalen gegraven, zoals de vaarten die bij de Ganzenpoot uitmonden.
> Het welvarende Nieuwpoort met zijn bedrijvige haven lag ook meermaals onder vuur in de middeleeuwen. In 1600 vond er in de duinen vlakbij een belangrijke slag plaats, waarbij de Nederlanden van Maurits van Nassau het Spaanse leger van Albrecht van Oostenrijk versloegen. De calvinisten wonnen uiteindelijke de veldslag maar toch konden ze Nieuwpoort niet innemen en ook het oorspronkelijke doel om Duinkerke te bereiken werd niet gehaald, waardoor de Nederlandse opmars door Vlaanderen eigenlijk een mislukking werd. Voor Albrecht zou deze veldslag later de aanleiding vormen om de bedevaartskerk van het Brabantse Scherpenheuvel te laten bouwen. Gelegen op de frontlinie ontsnapte ook Nieuwpoort niet aan littekens veroorzaakt door het geweld van WO I. Ondermeer de kerk werd in 1914 volledig verwoest, maar de stad bleef de hele tijd in Belgisch bezit.
> Behalve de visserij bracht in de 20ste eeuw ook het toerisme grote welvaart. Nieuwpoort-Bad (ook wel Nieuwpoort-aan-Zee genoemd) beleefde een ongebreidelde woningbouw van villa's en een lelijke 'atlantik wall' aan appartementen. Vreemd genoeg behoort Nieuwpoort-Bad administratief pas sinds 1949 tot de stad Nieuwpoort, voordien behoorde het tot Oostduinkerke.

> Hier eindigen we deze tweede etappe van de Kustroute. Wacht ons nog een stevige laatste etappe over strand en vooral veel duinen, vooraleer we in De Panne zijn...

> We komen langs het zenderpark van Radio Oostende. De antennes zorgen voor het radiocontact met schepen op zee en op de binnenvaart, evenals voor noodoproepen vanuit zee. Het zenderpark bestaat sinds 1938. De operaties van Radio Oostende vinden plaats vanuit Zeebrugge en vanaf 2016 weer vanaf Oostende. Mogelijk zal dit zenderpark dan echter ook uit dienst worden gesteld te voordele van satellietcommunicatie.

> Als we weer uit de duinen komen hebben we meteen ook de rand van Middelkerke bereikt. Rechts ligt tramhalte Krokodiel maar over de GR Kustroute keren we nu voor een tijd de rug naar de zee, we trekken resoluut in zuidelijke richting verder. We zullen dus de kustplaatsen Westende-Bad en Lombardsijde overslaan. Net voorbij een watertoren gaan we rechts-links verder, over de Koussestraat. Deze wijkstraat voert ons naar de expresweg langs de kust. We kruisen hem en vervolgen verder over de Koussestraat.

> Na nog wat huizen komen we in de polders terecht. We betreden het 'Plat Pays' van Jacques Brel. Voorbij een boerderij gaan we links, de Koussestraat eindigt uiteindelijk op een T-kruising, waar we een gelijkaardig asfaltweggetje naar rechts nemen. We volgen het weer een hele tijd, steeds rechtdoor, ook op een kruispunt met enkele oudere huizen (Lovie).
> Zo bereiken we uiteindelijk de Rattevallebrug over het kanaal Plassendale – Nieuwpoort (café). Deze 17de eeuwse vaart linkt over 21 km het kanaal Brugge – Oostende met de IJzer te Nieuwpoort. Het kanaal werd gegraven naar aanleiding van de verzanding van het Zwin bij Brugge.

> We volgen nu de rechteroever van de vaart over maar liefst 4 km jaagpad en helemaal tot aan de Ganzenpoot in Nieuwpoort. Het traject is grotendeeels onverhard. Bij de Ganzenpoot komen we bij een GR-wandelwijzer. Van links komt de GR IJzer.
> Merkwaardig in deze omgeving is de samenkomst van verscheidene kanalen en rivieren.

> 'De Ganzenpoot' heet dit geheel van sluizen, stuwen en bruggen die een gecontroleerde waterafvoer, evenals scheepvaart, mogelijk maken. Dit sluizen- en stuwencomplex werd in gebruik genomen in 1876, om scheepvaart te vergemakkelijken en het hinterland beter te beschermen tegen getijdenwerking en overstroming. De waterdoorstroom wordt bijgestuurd naargelang het getijde. Straks krijg je een mooi zicht over het hele complex. De belangrijkste waterverbinding buiten de IJzer zelf is het kanaal Plassendale, de 20 km lange verbinding tussen het kanaal Brugge – Oostende en de Ijzer waarlangs we wandelden). Hier ook zetten de Belgen na zware verliezen tijdens de Eerste Wereldoorlog rond de IJzer hun ultieme wapen in: de onderwaterzetting van de IJzervlakte eind oktober 1914. Karel Cogghe (sluisbeheerder uit Veurne) en Hendrik Geeraert (schipper) zijn de helden die de Duitse opmars blokkeren en het laatste stukje België hierdoor voor de volgende jaren kunnen veilig stellen van bezetting. Het hele verhaal biedt genoeg stof voor een spannende oorlogsfilm. De stellingenoorlog die nadien ontstond bij de IJzervlakte kostte duizenden jongen soldatenlevens.

> Het imposante monument is een eerbetoon aan de Belgische koning Albert I, die bij een klim op oeverrotsen van de Maas, nabij Marche-les-Dames, met een val om het leven kwam in 1934. Het monument in Nieuwpoort staat niet toevallig hier. Het moest ergens in de IJzervlakte komen en waar kon dat beter dan hier bij de Ganzenpoot die bij de verdediging van het laatste stuk Belgisch territorium van zo'n belang is geweest. Albert I had tijdens WO I een tijdlang zijn militair hoofdkwartier in Veurne. De bouw van het monument was op initiatief van belgicistische oudstrijdersverenigingen. De kringvormige zuilengalerij werd gebouwd in baksteen gemaakt uit langs de IJzer gewonnen klei. De roestvlekken in deze moddersteen zijn afkomstig van granaatscherven die zijn meegebakken in de steen. Middenin staat een fiere Albert te paard, die het Belgische leger leidt. Dit monument is tegelijk ook een herdenking aan de duizenden soldaten die hier werden opgeofferd tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het is behalve een bezoek aan het infocentrum ook mogelijk om tot op de bovenste kring te gaan per lift, over een wandelgang heb je er een panoramisch zicht over de IJzermonding en Nieuwpoort.

> De Kustroute loopt bij de vismijn langs de gekasseide kade, waar vooral 's morgens veel bedrijvigheid is, als de vers gevangen vis wordt geveild. Je volgt verder de loop van de IJzer en komt langs een infohut over de IJzer (picknickbanken). Verderop ligt de Eurojachthaven. Er is hier plaats voor maar liefst 2000 plezierjachten en zeilboten, verdeeld over drie zeilclubs. Enkele winkels op de kade cateren voor deze drijvende gemeenschap.

> We komen even later langs de vismijn van Nieuwpoort-Stad. Links liggen aanlokkelijke restaurantjes die vis en schaaldieren aanbieden, afkomstige uit de veilinghallen vlakbij. Of je kan natuurlijk ook zelf rechtstreeks vis aankopen hier. Verser kan moeilijk. Helaas heeft de omgeving sinds 2008 nogal wat van zijn charme verloren door de heraanleg van de verkeersweg hier.

> De GR5A Kustroute loopt tesamen met GR IJzer rond het monument en gaat via de Koninklijke Baan de IJzer over. Je hebt hier een mooi totaaloverzicht over het Ganzenpoot waterbeheercomplex. Het routeverloop voor de volgende 3 kilometers ligt eigenlijk voor de hand: Je blijft de hele tijd kort bij de linkeroever van de IJzer.

> Hier ook bij de Ganzenpoot komt GR 5A / E2 vanuit Oostende bij GR IJzer, tesamen zullen ze hetzelfde traject volgen tot het Noordzeestrand van Nieuwpoort. We gaan dus rechts verder en draaien helemaal rond het Grote Albert I-monument.

> Voor jou loopt nu een lange voetgangerspromenade langs de IJzermonding. Aan de overkant van de IJzer ligt een enorm slikken- en schorrengebied, gelukkig beschermd tegen meer bouwwoede door de status van natuurreservaat. Dit gebied is te bereiken met een voetgangersferry maar ligt niet langs ons wandeltracé.