> 'De Nederlanden in Frankrijk' van oud-VTB-voorzitter Jozef van Overstraeten is 50 jaar na publicatie nog steeds hét Vlaamse referentiewerk voor Frans-Vlaanderen. Over meer dan 600 bladzijden beschrijft van Overstraeten zowat elk NoordFrans dorp, zijn geschiedenis en bezienswaardigheden. Vergelijkbaar met de VTB-gids voor Vlaanderen. Auteur van Overstraeten was ook de grote promotor achter lange doorlopende wandelpaden (vanaf 1935) door Vlaanderen lang voor Grote Routepaden het levenslicht zag.

> Alleen al rond de thematiek van de verwoestende Eerste Wereldoorlog in de Westhoek zijn honderden publicaties verschenen. Uit de massa streekliteratuur pikken we 2 publicaties uit die handig van pas kwamen voor deze tocht en bij het schrijven van dit wandelverslag.

> Er bestond ook een Franstalige versie van de topografische gids. Geen vertaling van de Vlaamse gids, maar een mapje met 16 topofiches, waarvan er 13 GR-IJzer beschrijven in evenveel etappes. De route is dus verkapt in stukjes van 3,5 tot 13 km, maar wel helemaal beschreven. Als illustrerend kaartmateriaal zijn de gebruikte kaarten (1:25.000) nog gedetailleerder dan die in de Vlaamse topogids (1:50.000).
> Het centrale bestuur van de officiële Franse GR-vereniging FFRP is blijkbaar niet geïnteresseerd in het uitbrengen van regionale GR-gidsen als ze niet een voldoende afzet dreigen te genereren. Het initiatief wordt in zo'n geval blijkbaar overgelaten aan de departementele GR-afdelingen in Frankrijk, die al of niet de nodige fondsen voor een uitgave kunnen bijeensprokkelen. Nu is het Franse département du Nord (vergelijkbaar met een provinciale overheid hier in Vlaanderen) sinds begin jaren '90 erg aktief op het vlak van subsidiëren en promoten van zachte recreatie in deze grensregio. Voor GR IJzer zijn hierdoor aan Franse kant duidelijk gul euro's geïnjecteerd, dat merk je niet alleen aan de bewegwijzering met bordjes, ook het mapje van GR IJzer is zowat volledig gesubsidieerd. De verkoopprijs van 2 € lijkt eerder 'remgeld'. Inmiddels is deze gids niet meer te vinden.

> Over de internationale GR IJzer bestaat een Nederlandstalige en een Franstalige wandelgids. Voor de Nederlandstalige uitgave tekende Grote Routepaden Vlaanderen. Schrijver van deze topografische gids is Piet Hardeman, 'éminence grise' bij Grote Routepaden, doorwinterd wandelaar en als West-Vlaming kenner van de Westhoek met zijn aparte geschiedenis en natuur. Aanvullingen, verbeteringen en foto's werden aangeleverd door een aantal testwandelaars van Grote Routepaden. De gids verscheen in september 2007, bij de officiële opening van GR IJzer.

> Naar gewoonte vind je ook in deze GR-gids alle informatie die je nodig hebt voor deze GR samengebald in één boekje: topokaarten van IGN-Frankrijk en ING-België, toeristische faciliteiten, wandelafstanden, streekinformatie, routebeschrijving, transport- en overnachtinginfo... Bovendien zijn in deze topografische gids een aantal uitgewerkte suggesties voor dagwandelingen in circuit opgenomen, handig voor zij die liever 's avonds bij het einde van een wandeltocht weer bij het beginpunt willen zijn. Onmisbaar dus deze GR-gids als je volop van de tocht wil genieten, zonder als 'een kieken zonder kop' rond te dwalen in de Westhoek.
> Inmiddels is deze gids wel al verouderd, hij werd immers gepubliceerd in 2007. Bestellen kan ook online via de website van Grote Routepaden, waar je ook updates kunt vinden. Zo werden er reeds in 2010 enkele trajectwijzigingen doorgevoerd op het Fransvlaamse deel.

> Hoewel toerisme in de Westhoek zich vooral rond de kust centreert zijn er toch mogelijkheden in het hinterland. Campings langs of binnen 500 meter van GR IJzer: Buysscheure (km 0), Merckeghem (km 12), Bollezeele (km 22), Ekelsbeke (km 32), Sint-Jacobskapelle (km 77), Sint-Joris (km 98). Er zijn er nog meer, maar ze liggen wat verder van de route. Mogelijk komt er in de toekomst in Fintele (km 65) een klein project rond kamperen.
> In de Westhoek heb je langs beide zijden van 'de schreve' ook een verspreid aanbod aan gîtes, B & B, hotels en andere onderdakaccommodatie. Contacteer de VVV's van Ekelsbeke (aan Franse zijde) of Poperinge, Alveringem, Lo-Reninge, Diksmuide en Nieuwpoort (aan West-Vlaamse zijde). Zie ook info in de topografische gids.

	Officiële markering GR IJzer in Frankrijk
	Standaard-markering (wit/rood).	Richting- of padverandering. (In dit voorbeeld afslag rechts)	Variante	Kruis: Verkeerd pad.

> 'De Westhoek XL' is een uitgave van Davidsfonds (2016). Auteur Jan Yperman is historicus met een grote culturele bagage. In dit 300 pagina's dikke boek komt de bredere regio rond de Ijzervallei aan bod. Heel wat streek- en achtergrondinformatie, ook over zowat elke plaats waar je via GR 130 langs komt.

> Een prima manier om de tocht af te leggen zonder grote rugzak is de combinatie wandelen - fietsen, een formule die ik van harte aanraad. In de Westhoek blaast de wind net een beaufortje harder dan verder in het hinterland, maar het vlakke landschap met rustige binnenwegjes biedt prettige fietsmogelijkheden. Bovendien reis je op de fiets een halve meter hoger dan op de begane grond, en zo heb je in dit pannekoekplatte landschap meteen een ander perspectief op de Westhoek. Recreatief fietsen is dan ook populair in deze uithoek van Vlaanderen. Een ander pluspunt van deze formule is de mogelijkheid om naast het traject van GR IJzer ook andere leuke dorpen en plaatsen in de streek te bezoeken.

> Startplaats van GR IJzer, Buysscheure is niet makkelijk per openbaar vervoer te bereiken. Eventueel via de trein via Rijsel en Hazebrouck en dan één van de schaarse bussen van Arc-en-Ciel 1 die in Buysscheure passeert. Eindpunt Nieuwpoort is beter ontsloten. De kusttram in Nieuwpoort of Nieuwpoort-Bad sluit aan op de treinstations van Oostende of De Panne (Adinkerke).
> Als je de 103 km lange GR IJzer niet 'doortrekkend' met rugzak wil afleggen dan zijn er nog wel wat mogelijkheden om in combinatie met eigen of openbaar vervoer deze tocht in etappes af te leggen, het vraagt wat opzoekwerk op voorhand:
> Andere gemeenten langs GR IJzer die je per trein kan bereiken zijn Ekelsbeke (op de lijn Rijsel - Duinkerke) en Diksmuide (op de lijn Brussel - Gent - De Panne).
> Een aantal dorpen in Frans-Vlaanderen wordt sporadisch bediend door de busmaatschappij Arc-en-Ciel 1, maar het vraagt een uitgekiende planning om van deze bussen gebruik te maken. Busuren zijn vooral op schooltijden afgestemd.
> Aan de andere kant van 'de schreve', in West-Vlaanderen, Bachten-de-Kupe, zijn er tussen de gehuchten of kleine dorpen waar GR IJzer passeert weinig directe verbindingen. Wel is het belbussysteem hier nogal ontwikkeld. Bij gebruik van reguliere bussen moet je wellicht rekening houden met buswissels in bvb Veurne of Poperinge. Handig is de direkte verbinding tussen Diksmuide en Nieuwpoort (bus 41).
> Busnummers zijn vermeld in de topogids van GR-paden. Voor update-info en tijdstafels check de websites van NMBS, SNCF, Arc-en-Ciel (voor Buysscheure), De Lijn en Kusttram.
> Bij combinatie van openbaar vervoer met een dagwandeling neem je bij voorkeur het openbaar vervoer vooraleer je met wandelen begint en niet 's avonds. Dit is niet altijd mogelijk maar door 's morgens het 'busgedeelte' te plannen hoef je je in de loop van de dag geen zorgen te maken over het missen van een bus op het einde van je dagtocht.

> Bewegwijzering is prima. De 'provinciale' overheid van het Département du Nord is financieel gul bijgesprongen om bordjes en paaltjes te financieren. Padmarkering op het terrein wordt verzorgd door wandelclubs gelieerd met de Fédération Française de la Randonnée Pédestre (FFRP), afdeling Nord.

> Ook in Vlaanderen is GR IJzer perfect aangeduid in de witrode kleuren. Voor de padmarkering staan de medewerkers GR West-Vlaanderen in. Op kruisingen met andere GR-paden zijn wandelbomen geplaatst met richtingwijzers.

> Hoe ga je te werk?
1° Rij met de auto naar het eindpunt van je dagetappe.
2° Neem de fiets uit of van de auto en fiets naar het beginpunt van je wandeletappe.
3° Wandel GR IJzer tot je weer je auto bereikt.
4° Ga met de auto je fiets ophalen en rijdt naar je overnachtingsplaats.
Je kan eventueel ook je fiets plaatsen bij het einde van je etappe om dan per auto naar het beginpunt van de wandeling te rijden. Wandel GR IJzer naar je fiets en fiets dan terug naar je auto.
Gegarandeerd een sportieve dag! Hou rekening met de fietstijd en het eventueel weer ophalen van de fiets, waardoor je best niet overplant in af te wandelen kilometers per dag.
> Wat trajectkeuze voor het fietsen betreft, tijdens het eerste deel door Frans-Vlaanderen kan je de fietsafstand beperken, aangezien GR IJzer een grote lus maakt ter hoogte van Merckeghem. Over het middendeel van GR IJzer moet je qua fietsafstand over alternatieve paden rekenen op een minstens even lange afstand dan het traject dat je te voet aflegt, aangezien GR IJzer hier nogal in rechte lijn loopt. Voor het laatste stuk, tussen Diksmuide en Nieuwpoort is er een uitstekend fietsalternatief: Gebruik de voormalige spoorwegzate die vertrekt in de buurt van de IJzertoren en loopt tot in het centrum van Nieuwpoort. Je fietst hier zowaar bonk op de frontlijn van de Belgen tijdens de Eerste Wereldoorlog.
> Om je fietstrajecten te plannen kan je ook de dagstappersvoorstellen in de topografische gids over GR IJzer gebruiken. Deze tochten lopen immers voor een groot deel over verharde wegen.

> Er zijn onderweg nogal wat bronnen, vooral tijdens de eerste deel van de tocht. Bronnen die beken voeden en die zo de IJzer versterken. Helaas is dit water niet echt geschikt voor menselijke consumptie, doordat het water meestal een te hoog nitratengehalte heeft omwille van bemesting op akkers en weiden. Je zal dus vooral van gebotteld water en cafés afhangen.
> Gezien het erg rurale karakter van het landschap waar je doortrekt zijn er weinig inkoopmogelijkheden. Indien je onderweg voedsel moet inslaan vind je winkels in Wormhout (km 35) , Roesbrugge (km 55), Diksmuide (km 79), Nieuwpoort (km 100) en Nieuwpoort-Bad (km 103).

	GR 5A / E2 Oostende - De Panne - Ronse - Antwerpen, deel van het Europese traject Stranraer - Nice, samenlopend over GR IJzer over 5 km en 3 km.
	GR 128 Vlaanderenroute. 650 km lang wandelpad dat de historische uithoeken van Vlaanderen met elkaar verbindt. Gelinkt met GR IJzer te Buysscheure. Verslag.
	GR 131 128 km lange GR-route door West-Vlaanderen, van de Nederlandse grens nabij Maldegem over Torhout en Diksmuide tot Ieper. Loopt over 8 km tesamen met GR 130 IJzer. Verslag.
	Streek-GR Heuvelland 125 km lang grensoverschrijdend Streekpad door het Frans- en West-Vlaamse Heuvelland. Kruist GR 130 IJzer niet maar komt in de buurt.

> GR IJzer loopt over erg veel geasfalteerde wegen. Liefst zo'n 75 % van de tijd wandel je over asfalt of beton, daarmee is het misschien wel koploper in de Vlaamse GR-routes. Zo'n groot aandeel van verharde ondergrond is wat ongewoon voor een GR-pad, maar wellicht hebben de padenontwerpers van GR IJzer niet veel andere keuze. In de regio Diksmuide bvb zijn in het verleden zowat alle veldwegen geasfalteerd, teneinde de vaak natte en laaggelegen gebieden voor landbouw ook voor zwaardere machines vlot toegankelijk te houden. In Frankrijk dan weer wandel je zelden langs de IJzeroever, omdat die meestal onderwerp uitmaakt van privé-eigendom. Een prachtig voorbeeld van hoe - dankzij lange onderhandelingen - toch een mooi resultaat voor wandelaars wordt bereikt is het traject langs de Heidebeek en naar Roesbrugge toe, waar een - gedeeltelijk nieuw - pad is gecreëerd speciaal ten behoeve van wandelaars.

> Je kan dus overwegen om deze tocht af te leggen met een 'vlotte schoen' ttz een sportschoen of wandelschoen ipv van wandelbottinen. Bij de onverharde paden zijn er enkele stukjes die mogelijk over wat drassig terrein gaan, dit is met name het geval in de omgeving van de grensovergang en ook bij de Viconia-kleiputten.

	Officiële markering GR IJzer in Vlaanderen
	Standaard-markering (wit/rood).	Richting- of padverandering. (In dit voorbeeld afslag naar rechts)	Variant traject, tijdelijke afkoppeling van het hoofdpad.	Andreaskruis: Verkeerd pad.

> Een leuk aspect aan deze GR-tocht zijn de volkscafés waarlangs het pad passeert. In de dorpen van Frans-Vlaanderen vormen ze nog tradtioneel het ontmoetingspunt bij uitstek voor de dorpsbevolking.

> In Frans-Vlaanderen, met name in de regio waar GR IJzer door trekt, is sinds 2006 op initiatief van de regionale toeristische diensten van Wormhout, Ekelsbeke en Yser Houck een netwerk van volkscafés erkend die allen de wandelaar of fietser uitdrukkelijk welkom heten. Op de gevel van zo’n café is een uithangbord 'Café-Rando' aangebracht. Het is een sympathiek kleinschalig initiatief zonder veel commerciële marketing. Anderzijds krijgt ook niet zomaar elk café een uithangbord. Er zijn toch enkele richtlijnen waaraan zo’n café moet voldoen om dit ‘wandelvriendelijk’ label te verdienen:
• Lange openingsuren met wat flexibiliteit qua openingstijd (vb voor groepen).
• De wandelaar mag een meegebrachte snack of zijn boterhammen opeten in het café.
• Mogelijkheid in het café om iets van eten te bestellen (petite restauration).
• Warme dranken of soep moeten kunnen worden besteld.
• Ook wat ‘beslijkte’ of ‘natte’ wandelaars moeten welkom zijn.
• De herbergier moet iets afweten van de streek en wat toeristische informatie kunnen verstrekken.

> Je herkent een Café-Rando aan het groene uithangbord op de gevel of je kan in de lokale toeristische dienst van Ekelsbeke een handig mapje opvragen met een lijst van deze cafés. Uiteraard moet je als wandelaar ook weer niet te veeleisend zijn en hou je het alsnog wat hoffelijk door bvb niet met slijkbotten het hele café door te paraderen. Wil je met een groep binnenvallen verwittig dan ook op voorhand. Je kan moeilijk verwachten dat je daar zonder seintje vooraf voor heel de groep een bol verse huisgemaakte soep geserveerd krijgt. In sommige van die cafés, die meestal nog een echt volks karakter hebben, moet de waard zelfs voor iedere pint bier nog de bierkelder induiken.
> Enkele leuke 'rando-cafés' die op of kortbij GR IJzer liggen zijn:
• Café Marcel te Buysscheure (km 0),
• Café de la Mairie - 't Gemeentehuys - te Rubrouck (km 9 op 1 km),
• A la botte de lin - In de Vlasboote - te Merckeghem (km 17),
• Café-resto Au Tour du Monde te Bollezeele (km 21),
• Chez Babar te Ekelsbeke (km 32),
• La Taverne de l'Yser te Ekelsbeke (km 32),
• Au Lion d'Or - In de Gouden Leeuw - te Ekelsbeke (km 32),
• La Rivière aux Glands te Ekelsbeke (km 32),
• La Forge te Wormhout (km 35),
• Au Lion Blanc te Herzeele (km 43),
• Café des Orgues te Herzeele (km 44). Dit café moet je zeker eens op een zondagnamiddag proberen als de dansmuziek van polka en mazurkaproducerende mortierorgels je zere wandelvoeten nog meer op de proef stellen...
• Op het variante wintertraject kan je terecht voor een drankje en een Vlemsche babbel in café Le Tilleul - De Linde - te Bambeke (behoort niet tot het café-rando net).

> Ook over de grens, in West-Vlaanderen, zijn er een aantal leuke cafés op de route, hoewel je vaak door amper bewoond gebied wandelt. Nogal wat van die cafés langs het pad draaien op het populaire fietstoerisme in de streek. Hier zou ik 2 cafés willen vermelden:
• Café-Taverne d'Heybeke te Haringe (km 52), waar GR IJzer de grens oversteekt (gesloten sinds 2020).
• In Sint-Jacobskapelle (km 76) kan je binnenspringen voor een drankje, oud caféspel of een babbel in het café van vzw De Gevallen Engel (vr, za vanaf 16u, zo van 11u tot 18u, andere uren via reservatie).
• Andere cafés op het West-Vlaamse deel vind je in Roesbrugge (km 55), Stavele (km 60), Fintele (km 65), paardenmanège (km 73), IJzerhoeve (km 77), Kaaskerke - Diksmuide (km 79), Dodengang (km 81), Stuivekenskerke (km 86 - op 500 m), Schoorbakke (km 92 - op 300 meter), Uniebrug (km 96), Nieuwpoort (km 100), Nieuwpoort-Bad (km 103).

> Tijd op het pad ook te lopen. Op de volgende pagina's een wandelverslag in 4 etappes.

> GR IJzer komt enkele lange fietsroutes tegen: Vlaanderenroute en Noordzeeroute. Ook enkele andere paden kruisen of lopen even te samen met GR IJzer, het zijn: