Hoe is dit verslag opgebouwd?
> We stellen op deze pagina kort het lange afstandswandelpad voor als visitekaartje bij uitstek van het Nationaal Park Hoge Kempen. Op de pagina wandelinfo zetten we je aan de hand van eigen ervaringen op weg om zelf op stap te gaan met een pak praktische planningtips. Daarna verkennen we in 3 etappes de hele wandelroute meer in detail. Een extra pagina wijden we aan het aangrenzend recreatiegebied 'Ter Hills' met zijn merkwaardig landschap van terrils en meren.
> Dit is enkel een persoonlijk wandelverslag, voor officiële informatie over het Nationaal Park Hoge Kempen en zijn lange afstandswandeling kan je terecht op de website van het Regionaal Landschap Kempen en Maasvallei (RLKM), ook voor bestelling van kaarten of indien je een gegidste wandeling wenst.

---

> Al in 1990 werd de vereniging 'Regionaal Landschap voor Kempen en Maas' (RLKM) opgericht, een samenwerking van gemeentelijke overheden en natuurverenigingen. Als gevolg van de economische en sociale ramp na de sluiting van de één na de andere steenkoolmijn in de regio kwam er ruimte voor radicale reconversie-ideeën. RLKM kon dan ook een financieel sterk ondersteund offensief beleid voeren, gericht op natuurbeheer en natuurvriendelijk toerisme. Er was geld en volop ruimte voor creativiteit en pionierprojecten. Zo werd het concept van 'fietsknooppuntennetwerk' hier geboren. Voormalig mijningenieur Hugo Bollen is de man achter die knooppunten. In 1995 ontwikkelde RLKM met geld voor mijnreconversie het eerste knooppuntennet, het begin van een ongelooflijk succes, later ontstonden ook overal wandelnetwerken in Vlaanderen. Al vlug werd ook de droom naar voren geschoven om hier een Nationaal Park te creëren. Letterlijk kwam die ruimte er ook doordat grote bosgebieden in handen kwamen van de Vlaamse overheid en de gemeentelijke overheden. Historisch was nogal wat wastinegebied in de huidige Hoge Kempen immers veranderd in produktiebos van hoofdzakelijk den, de mijnuitbaters hadden vroeger immers nood aan hout om ondermeer de mijngangen te stutten.
> Op 21 oktober 1998 lanceerde RLKM onder de slogan 'Hoge Kempen, Groene Kans' voor het eerst een campagne voor de realisatie van een Nationaal Park. Gezien de vele herinrichtingsmaatregelen werd toen vooropgesteld dat een NP over 10 jaar realiteit zou kunnen zijn. Het zou iets sneller worden. Nog in 1998 kreeg RLKM dan de opdracht van de Vlaamse regering om voor de Hoge Kempen een zgn 'Masterplan' ut te werken. in 2001 werd dit voorgelegd aan toenmalig Groen!-minister Vera Dua. In 2002 volgde de goedkeuring en kwam er aanzienlijke financiële ondersteuning doordat de oprichting van een Nationaal Park ook in het reconversieplan voor de regio werd erkend. Begin 2003 werd binnen RLKM een speciale werkgroep voor het NP Hoge Kempen opgericht.
> De grote uitdaging bestond er vooral in om van allerlei versnipperde gronden één samenhangend geheel te maken met behoud en zelfs uitbreiding van de biodiversiteit. Men schrok er niet voor terug om een paar doorgaande wegen van verscheidene kilometers af te schaffen voor autoverkeer of ze enkel te behouden als fietspad. Zo werd ondermeer de toeristische weg (sluipweg) - dwars door de Mechelse Heide - opgeheven. Andere zonevreemde elementen werden in het vizier genomen. Ook hier gaat men offensief te werk. Voor de zand- en grindontginningen is een uitdovend exploitatiescenario in werking getreden en de gebouwen voor sociaal toerisme van Molenberg worden afgebroken.

> De autosnelweg E314 die dwars door het park snijdt, kan je natuurlijk niet afsluiten, maar om hier toch ook maximaal de gebieden te verbinden werd oa vanaf 2004 het Kikbeek-ecoduct over de E314 gebouwd (4 miljoen €), brug 23 van de N730 over de E314 werd omgetuned in een ecoveloduct.

> Tegelijk wordt ook creatief gewerkt om het Nationaal Park attraktief te presenteren voor zachte recreatie. Toegangspoorten en schanskorven werden gebouwd op 5 plaatsen rond het park met een toeristisch potentieel. Het park biedt ondertussen directe tewerkstelling voor tientallen kansarme werkkrachten voor de opbouw en het onderhoud van faciliteiten, evenals voor een groep opgeleide gidsen in het park. Aanvankelijk kregen die gidsen tijdens het opleidingsproject de benaming van 'ranger', doordat die titel ook aansloeg bij het grote publiek heeft men die behouden. Af en toe krijgt de ontwikkeling van het nationaal park toch ook de wind van voren, zoals eind 2009, toen de NV Mosane, eigenaar van een groot stuk Mechels Bos, de druk gebruikte recreatiepaden weer wou afsluiten.
> Inmiddels werd ook de hoofdtoegangspoort 'Connecterra' (tegenwoordig 'Ter Hills')uitgebouwd bij de schachtbokken naast Maasmechelen Outlet Village. Sinds 30 juni 2013 is het gebied rond de oude mijn open. In 2021 wijzigde de naam 'Connecterra' naar 'Ter Hills'.

> Ongetwijfeld boeiend om te volgen hoe het Nationaal Park Hoge Kempen de volgende jaren nog sterker zal evolueren naar een harmonisch geheel met nog meer natuurlijke verscheidenheid. De hoge investeringen en doorgedreven motivatie leggen ondertussen geen windeieren. In de omliggende gemeenten is een sterkere stijging merkbaar van het aantal bezoekende recreanten dan elders in Limburg, laat staan Vlaanderen. Zowel bij fietsers als bij wandelaars is het Nationaal Park uitgegroeid tot een echte topper. 2 jaar na de opening was het bezoekersaantal al met 36 % gestegen, de omzet bij cafetaria's en attrakties met 75 % (stijger met stip is poort Lieteberg). Dankzij onzichtbare telplaten in de bodem kan men vrij precies bijhouden hoeveel bezoekers het park trekt. Persoonlijke ondervraging van bezoekers levert nog meer details op. Zo is de doorsnee wandelaar aan het NP een Limburger, 52 jaar oud, hij wandelt 3,20 uren en geeft daarbij onderweg 8 € uit. Met 89.000 wandelaars op 1 jaar is de Mechelse Heide het populairste wandeldeel van het park.
> Het concept van het Nationaal Park Hoge Kempen heeft ondertussen internationale uitstraling gekregen, zelfs een Chinese delegatie is hier al op bezoek geweest om kennis op te doen over de aanpak in Limburg. Wat het concept van het Nationaal Hoge Kempen zo biezonder maakt is dat men er in slaagt om in een zeer dicht bevolkt land als Vlaanderen zo'n aanzienlijke ruimte vrij te maken en op zeer doordachte wijze hier een aantrekkelijke ruimte creëert. Dat was oa ook de motivatie om in 2008 aan de directeur van het NP, Ignace Schops, de erg prestigieuze Goldman Environmental Price toe te kennen, een beetje vergelijkbaar met een Nobelprijs voor natuurprojecten. Ignace Schops en zijn team zijn ondertussen al verscheidene malen gelauwerd geweest, zowel op Vlaams als op internationaal niveau, met allerlei prijzen en titels voor hun baanbrekende aanpak. Ignace Schops werd zelfs Europees ambassadeur voor biodiversiteit.

> De lange afstandswandeling waarover we het verder in dit verslag hebben werd gecreëerd in 2006. De speciale wandelkaart voor de LAW werd uitgegeven begin 2007, gelijktijdig met het opschroeven van honderden bewegwijzeringsplaatjes op wandelpalen. Wellicht volgt minder dan 2 % van de wandelaars in het NP de lange afstandswandeling maar eigenlijk heeft dit project ook een sterke symbolische betekenis. De LAW omspant immers het hele NP (eigenlijk loop je voor de helft buiten de parkgrenzen!) en is daarmee een visitekaartje bij uitstek voor het Nationaal Park. Het uitpijlingssymbool van de LAW is dan ook identiek aan dat van het NP zelf. Je kan de wandelroute vanuit eender welk punt aanvangen.

> Het Nationaal Park Hoge Kempen werd geopend met een volksfeest op 26 maart 2006, nadat het op 23 maart 2006 officieel werd geopend door Europees Commissaris voor Leefmilieu Stavros Dimas. Om aan de Europese definitie van 'Nationaal Park' te voldoen moet een natuurgebied ten minste 1000 hectaren groot zijn. Hoge Kempen is maar liefst 5700 ha groot. Voor Vlaanderen was (en is dit nog steeds) zo'n Nationaal Park een primeur, de provincie Limburg mag biezonder trots zijn op wat hier is gerealiseerd, echt baanbrekend, gedurfd en trendsettend. Aan die feestelijke dag in maart 2006 zijn vele jaren planning en doorzetting voorafgegaan.

> In wijzerzin, vertrekkend vanuit toegangspoort Mechelse Heide:
* Km 0: Meteen krijg je een mooi zicht op misschien wel het meest bijzondere deel van het NP: Het heidegebied Mechelse Heide, in augustus fel paars gekleurd. Langs een grote open zandgroeve die op termijn als natuurgebied zal worden geïntegreerd in het NP ga je na een passage door gemengd dennenbos onder de E314 door. Aan de andere kant ligt het natuurgebied Kikbeek. Gedeeltelijk over knuppelpaden kom je voorbij camping Kikbeek om wat later door meer open landbouwgebied te wandelen. Verderop flirt de LAW wat met de hellingen van de steilrand, langs de afrastering van het voormalig koninklijk domein Fridhem.

* Km 10: Je komt tenslotte in het bronnengebied van de Zijpbeek, één van de meest waardevolle brokken natuur in het NP, heidebegroeiing op een nogal moerassige ondergrond. Na een lange bosdoortocht steek je de N77 over. De volgende 25 km lopen buiten de eigenlijke parkgrenzen.
* Km 20: Natte bospaden wisselen af met passages door drogere bospercelen, af en toe een dreef of een knuppelpad. Je bereikt in de omgeving van het natuurgebied Hoefaart het meest zuidelijke punt van de wandeling. Lanaken ligt vlakbij maar blijft mooi verborgen. Als je weer koers zet naar het noorden kom je door een paar zanderige valleitjes van sterk uitgesleten beken.

* Km 30: Je komt te Zutendaal in de buurt van toegangspoort Lieteberg maar passeert er niet langs. De LAW draait in een grote bocht rond de Hesselberg, gedeeltelijk begroeid met beschermde jeneverbesstruiken. Voorbij enkele vijvertjes op de Zutendaalbeek passeer je door een stukbebouwing en voorbij een camping. De LAW zoekt een weg parallel met een hoogspanningslijn en ook hier kom je voorbij een oude zandgroeve. Te Wiemesmeer loop je in de buurt van een populair bedevaartsoord met Mariagrot. Onderweg naar toegangspoort Kattenvennen en het Genkse Europlanetarium passeer je nog langs enkele mooie, ingesloten percelen heide.
* Km 40: Voorbij Kattenvennen en het Bloso-domein loop je dan over knuppelpaden verder om rond een golfterrein te draaien en zo het eigenlijke Nationaal Park weer in te lopen. Een kaarsrecht wandelpad (ex N730) brengt je via een ecoveloduct weer over de E314. Een zigzagkruising door het Olenderheibos volgt.

* Km 50: Langs nog een enorm groeveterrein wandel je over verharde paden naar toegangspoort 'Station As'. Na deze rustplaats even een populair fietspad op om al snel voor onverharde parallelpaden te kiezen. Opnieuw loop je de volgende 15 km buiten de grenzen van het Nationaal Park, over vrij rechte en vlotte paden.
* Km 60: Voorbij het meest noordelijke punt ontmoet je weer de steilrand, wat meer reliëf dus in de wandelpaden, die ook meer gaan kronkelen en af en toe ingesneden zijn. Zuidelijk van de N75 gaat het verder kort op en af, je passeert langs de afrastering van het hermetisch afgesloten recreatiegebied Maasvallei in de buurt van enkele begroeide terrils. Bij de treinbedding van het Kolenspoor gekomen vlakt het allemaal uit. We draaien weer het Nationaal Park in bij het oude treinstation van Eisden, trouwens een ideale stop om nog even energie op te doen voor de laatste kilometers. Langs akkers en vooral door bos bereiken we zo weer het startpunt van de 74 km lange tocht.

> Op de volgende pagina stellen we de LAW door het Nationale Park uitgebreid voor en stoppen we een pak praktische informatie in je rugzak.