> Via Gulia is een wandelproject dat werd mogelijk gemaakt door een samenwerkingsverband van Waalse en Nederlandse gemeenten, toeristische diensten en andere organisaties, zo'n achttien in totaal. Het initiatief lag in Plombières, bij het gemeentelijke 'Agence Local de développement - ADL' (Lokaal Agentschap voor Ontwikkeling) voor Plombières, Lontzen en Welkenraedt.
> Het is wat onduidelijk wie precies de plannen maakte en uitwerkte voor de wandelroute maar één naam komt steeds terug in de loop van het realisatieproces: die van Didier Bonni. Hij is geograaf en werd aangesteld bij het ADL om ecologische samenwerkingsverbanden te versterken en toeristische infrastructuur te ontwikkelen voor zachte recreatie. Hij is eveneens betrokken bij één van de belangrijkste natuurbeheersverenigingen van Wallonië, de vzw Ardenne et Gaume.
> De initiële plannen voor deze grensoverschrijdende wandelroute bestonden eigenlijk al eind jaren '90. De ADL werd in 1999 zelfs speciaal opgericht met het doel financiële ondersteuning te krijgen voor een groot project rond zachte recreatie in de vallei van de Geul via het Europees Programma voor interregionale ontwikkeling - Interreg. Door de ingewikkelde procedures en de zoektocht naar financiële partners (Interreg financiert slechts 49%) miste de organisatie in 1999 het Interreg II-programma (1994 - 2000) maar voor de geldpot van Interreg III (2000 - 2006) was men wel klaar. Het is ook niet evident om met zoveel (grensoverschrijdende) partners contacten te leggen en te onderhandelen over een verdeelsleutel voor de andere helft van de financiering.
> Eind 2001 krijgt het projectdossier groen licht voor financiering via het Interreg IIIa-programma voor de regio Maas-Rijn / Pays des Terrils. De projectduur wordt bepaald op 2 jaren, van 1 januari 2002 tot 31 december 2004. De totale kost bedraagt 2.300.000 €, waarvan Europa dus de helft betaalde. Die som ging natuurlijk niet volledig op aan de nieuwe wandelroute, ze werd ook besteed aan 23 deelprojecten, zoals opwaardering van hoeven en molens in de Geulvallei. Er ging van het budget zowat 200.000 € naar de wandelroute zelf, vooral voor de bewegwijzering en de mooie infopanelen. Aan Waalse kant is blijkbaar ook sterk gefocust op de feestelijke opening van het gerestaureerde treinviaduct van Moresnet, waarvoor ook de website viagulia.be werd gecreëerd.
> Behalve de hoofdas van 53 kilometer werden ook drie aanlooproutes van 6 à 9 km en een luswandeling toegevoegd. Een langeafstandswandelroute uitwerken, bewegwijzeren en beschrijven op slechts twee jaren is trouwens geen sinecure. Het lijkt er op dat de einddatum van 31 december 2004 niet werd gehaald en dat het project 6 maanden verlenging kreeg.
> Behalve de hoofdas van 53 kilometer werden ook drie aanlooproutes van 6 à 9 km en een luswandeling toegevoegd. Een langeafstandswandelroute uitwerken, bewegwijzeren en beschrijven op slechts twee jaren is trouwens geen sinecure. Het lijkt er op dat de einddatum van 31 december 2004 niet werd gehaald en dat het project 6 maanden verlenging kreeg.
> Via Gulia werd voor het publiek geopend in juni 2005 met een estafettewandeling. Toch ook een valse noot. Er werd bij de opening van Via Gulia geen goede wandelkaart of wandelgids uitgebracht (enkel een brochuurtje) noch een officiële wandelwebsite opgezet. Dat werd pas goedgemaakt in 2009, met het verschijnen van een uitstekende topografische kaart over Via Gulia. En in 2012 verscheen er zowaar toch nog een eerste (Duitstalige) wandelgids over Via Gulia! Geduld is een mooie deugd, in 2015 verscheen er - 10 jaar na de openstelling - zelfs een website over Via Gulia.
> De Geul is wellicht de snelst stromende rivier van Nederland. Over een afstand van 58 kilometer heeft ze een verval van zowat 250 meter, waarvan 90 meter in Nederlands-Limburg. Ze ontspringt op de Belgisch-Duitse grens nabij Lichtenbusch en vloeit achtereenvolgens door de Duitstalige Waalse gemeente Kelmis en door het Waalse Plombières om dan Nederlands Zuid-Limburg te doorkruisen via Epen, Gulpen en Valkenburg. Voorbij Meerssen vermengt het Geulwater zich met de Maas even te noorden van Maastricht in Voulwames.
> Onderweg tussen Lichtenbusch en Voulwames valt in de Euregio een wervelende hoeveelheid aan historische, bouwkundige, taalkundige en natuurlijke rariteiten te ontdekken. Een route waarbij je echt geen tijd hebt om je te vervelen, het gebied is razend interessant en erg afwisselend, zowel qua natuur- als cultuurlandschap!
> Via Gulia is een wandelproject dat grensoverschrijdend werd gerealiseerd in 2005 met stevige financiële steun uit een Europees Fonds. De wandelroute van 53 kilometer is volledig bewegwijzerd en er bestaan een gids en topokaart over.
> Onderweg tussen Lichtenbusch en Voulwames valt in de Euregio een wervelende hoeveelheid aan historische, bouwkundige, taalkundige en natuurlijke rariteiten te ontdekken. Een route waarbij je echt geen tijd hebt om je te vervelen, het gebied is razend interessant en erg afwisselend, zowel qua natuur- als cultuurlandschap!
> Via Gulia is een wandelproject dat grensoverschrijdend werd gerealiseerd in 2005 met stevige financiële steun uit een Europees Fonds. De wandelroute van 53 kilometer is volledig bewegwijzerd en er bestaan een gids en topokaart over.
Padgeschiedenis
Samenstelling van Via Gulia
Hoogtepunten van de wandelroute
Eigen beoordeling
De Geul
> De Geul en zijn vallei vormen een aantrekkelijk geografisch geheel. Maar liefst 250 meter daalt ze tussen de bron bij Lichtenbusch en de monding in de Maas te Voulwames. Met een gemiddeld verval van 4 meter per km is het wellicht de snelst stromende rivier van Nederland. Op haar tocht van 58 km komt de Geul eerst 25 (21?) km door vnl Duitstalig gebied van Wallonië, de overige 33 (37?) kilometer stroomt de Geul dan door Nederland.
> De rivier heeft drie officiële namen: Göhl, Gueule en Geul en in de plaatselijke taal rond het grensgebied wordt de naam uitgesproken als 'Juil' of nog anders geschreven, Gheul bvb. De oorsprong van de riviernaam is Germaans voor 'smal, ondiep water' en het woord 'geul' is tot vandaag in modern Nederlands behouden onder die betekenis.
> De rivier heeft drie officiële namen: Göhl, Gueule en Geul en in de plaatselijke taal rond het grensgebied wordt de naam uitgesproken als 'Juil' of nog anders geschreven, Gheul bvb. De oorsprong van de riviernaam is Germaans voor 'smal, ondiep water' en het woord 'geul' is tot vandaag in modern Nederlands behouden onder die betekenis.
> 'Gulia' is afgeleid uit oude middeleeuwse documenten waarin het een tijd de gewoonte was om geografische namen sowieso te verlatijnsen.
De benaming 'Via Gulia' heeft op zich echter niks te maken met een oude historische weg, laat staan met een pad naar Santiago dat ook vaak een benaming met 'Via' krijgt. De initatoren vonden wellicht toch inspiratie in de Via Mosana, een Santiagopad door de Maasvallei dat ook door Moresnet loopt, om zo een neutrale padnaam te hebben die voor alle taalgebieden aanvaardbaar is.
De benaming 'Via Gulia' heeft op zich echter niks te maken met een oude historische weg, laat staan met een pad naar Santiago dat ook vaak een benaming met 'Via' krijgt. De initatoren vonden wellicht toch inspiratie in de Via Mosana, een Santiagopad door de Maasvallei dat ook door Moresnet loopt, om zo een neutrale padnaam te hebben die voor alle taalgebieden aanvaardbaar is.
> De Geul versterkt te Voulwames dus de Maas. Zelf wordt de Geul op haar loop naar de Maas versterkt door andere beken en rivieren. In Wallonië is de belangrijkste de Hohnbach, de samenvloeiing met de Geul ligt bij Kelmis. De belangrijkste versterking van de Geul in Nederland komt van de 22 km lange Gulp (in het Frans 'Galoppe'), waarvan we de mondingsplaats passeren in de buurt van het dorp Gulpen. De Geul is een ondiepe rivier,op het grootste deel van haar loop is bedding minder dan 1 meter diep. Het waterpeil kan echter nogal sterk verschillen en dat veroorzaakt wel eens overstromingen van Geul en Gulp in Zuid-Limburg bij veel sneeuwsmeltwater of na hevig onweer op het plateau van Herve.
Hoofdroute (witblauwe markering) 53 km: Lichtenbusch N86 (nabij de Geulbron) - Hauset - Hergenrath - Kelmis - Moresnet - Plombières - Sippenaeken - Epen - Mechelen - Wittem - Gulpen - Wijlre - Schin-op-Geul - Valkenburg - Geulhem -Meerssen - Bunde - Voulwames (monding Geul).Aanlooproutes (witrode markering):
1/ Vanuit Raborath naar de Geul (7 km) 2/ Vanuit Henri-Chapelle naar de Geul (8,5 km) 3/ Vanuit het drielandenpunt naar de Geul (6 km)
Rondwandeling (witgroene markering): Vijlenerbos - Sippenaeken (8 km)Er zijn nog een paar ongemarkeerde verbindingen. Tesamen met de trajecten van GrensRouten heb je zo een heel netwerkje aan paden, zodat je kan combineren tot varianten en luswandelingen. De topografische kaart van Via Gulia maakt het allemaal duidelijker.
> Er valt heel wat te ontdekken langs Via Gulia.
* Brongebied van de Geul. De bossen rond de bronzone zitten vol merkwaardigheden: Landgraben (een oude aarden grenswal) de Zyklopensteine (enorme zandsteenzwerfkeien), grensovergangstation Köpfchen, restanten van Hilter's Westwall, oude grenspalen en boskruisen.
* De plantenrijkdom en -variëteit langs de oevers van van de Geul.
* Veel wilde voetpaden langs de oevers van de Geul met veel passages via 'stiegelkes' (draaihekjes).
* Het museum Vieille Montagne te Kelmis met bijzondere aandacht voor de merkwaardige geschiedenis van het ex-'dwergstaatje' Neutraal Moresnet.
* Brongebied van de Geul. De bossen rond de bronzone zitten vol merkwaardigheden: Landgraben (een oude aarden grenswal) de Zyklopensteine (enorme zandsteenzwerfkeien), grensovergangstation Köpfchen, restanten van Hilter's Westwall, oude grenspalen en boskruisen.
* De plantenrijkdom en -variëteit langs de oevers van van de Geul.
* Veel wilde voetpaden langs de oevers van de Geul met veel passages via 'stiegelkes' (draaihekjes).
* Het museum Vieille Montagne te Kelmis met bijzondere aandacht voor de merkwaardige geschiedenis van het ex-'dwergstaatje' Neutraal Moresnet.
* De unieke zinkflora in het gebied van oude 'zinkstortbergen', met name het erg bijzondere zinkviooltje dat er massaal bloeit.
* Het 1200 meter lange spoorviaduct van Moresnet.
* De massale bloei van daslook langs de Geuloevers begin mei, vooral tussen Moresnet en Plombières en ook tussen Valkenburg en Geulhem.
* De mooie watermolens op de Geul, oa de molen Terbruggen te Sippenaken, de volmolen te Epen en de molen Otten te Wijlre.
* De omgeving van Oud-Valkenburg.
* Toeristisch stadje Valkenburg met zijn kasteelruïnes en mergelgrotten.
* De nogal wilde omgeving bij de monding van de Geul in de Maas.
* Het 1200 meter lange spoorviaduct van Moresnet.
* De massale bloei van daslook langs de Geuloevers begin mei, vooral tussen Moresnet en Plombières en ook tussen Valkenburg en Geulhem.
* De mooie watermolens op de Geul, oa de molen Terbruggen te Sippenaken, de volmolen te Epen en de molen Otten te Wijlre.
* De omgeving van Oud-Valkenburg.
* Toeristisch stadje Valkenburg met zijn kasteelruïnes en mergelgrotten.
* De nogal wilde omgeving bij de monding van de Geul in de Maas.
> Langs Via Gulia valt heel wat te beleven. Absoluut een route die niet gaat vervelen. Op de 53 km lange tocht passeer je een verscheidenheid aan culturen, karakterdorpen, watermolens en natuurgebieden. En steeds is er die snelstromende, kronkelende Geul die almaar breder wordt. Voor mij was het vooral de ontdekking van een schitterende en vaak unieke natuur die het meest is bijgebleven. De Geul is een prachtig riviertje.
> Behalve alle hoogtepunten waarlangs Via Gulia je leidt, zou ik toch ook even een minpuntje willen vermelden. De padenkeuze van Via Gulia vond ik niet altijd optimaal. Er zijn vaak mogelijkheden om het traject over wildere paden te leiden die enkel voor voetgangers toegankelijk zijn, met name via nog meer 'stiegelkes' (draaihekjes) door weiland. Ze zijn bij uitstek geschikt voor wandelaars. Via Gulia kiest nogal eens voor een bredere licht verharde of verharde weg in de buurt ipv zo'n voetpad. We weken dan ook soms af van het traject van Via Gulia en inspireerden ons voor deze voetpaden op de beschrijving van de Valkenbergse Alpenvereniging die eerder ook een themawandeling publiceerde van de Geulbron tot de Geulmonding. Meer daarover op de pagina met wandelinfo en we geven ook alternatieven mee in de etappeverslagen.
> Heb je er de tijd voor en ken je de streek van Land van Herve en Limburgs Heuvelland nog niet, ga dan ook de heuvelachtige omgeving exploreren rond de Geulvallei. Via Gulia volgt voornamelijk de rivier zelf maar ook wat verder valt heel wat te ontdekken, bijvoorbeeld de vallei van de Hohnbach, de orchideeën van Gerendal, het Vijlenerbos of het sterk heuvelend landschap rond Epen. Er valt eigenlijk voor weken wandelplezier te beleven in de bredere Geulvallei en Nederlands Zuid-Limburg staat terecht bekend als een gastvrije streek met een wandelvriendelijke omgeving.
> Behalve alle hoogtepunten waarlangs Via Gulia je leidt, zou ik toch ook even een minpuntje willen vermelden. De padenkeuze van Via Gulia vond ik niet altijd optimaal. Er zijn vaak mogelijkheden om het traject over wildere paden te leiden die enkel voor voetgangers toegankelijk zijn, met name via nog meer 'stiegelkes' (draaihekjes) door weiland. Ze zijn bij uitstek geschikt voor wandelaars. Via Gulia kiest nogal eens voor een bredere licht verharde of verharde weg in de buurt ipv zo'n voetpad. We weken dan ook soms af van het traject van Via Gulia en inspireerden ons voor deze voetpaden op de beschrijving van de Valkenbergse Alpenvereniging die eerder ook een themawandeling publiceerde van de Geulbron tot de Geulmonding. Meer daarover op de pagina met wandelinfo en we geven ook alternatieven mee in de etappeverslagen.
> Heb je er de tijd voor en ken je de streek van Land van Herve en Limburgs Heuvelland nog niet, ga dan ook de heuvelachtige omgeving exploreren rond de Geulvallei. Via Gulia volgt voornamelijk de rivier zelf maar ook wat verder valt heel wat te ontdekken, bijvoorbeeld de vallei van de Hohnbach, de orchideeën van Gerendal, het Vijlenerbos of het sterk heuvelend landschap rond Epen. Er valt eigenlijk voor weken wandelplezier te beleven in de bredere Geulvallei en Nederlands Zuid-Limburg staat terecht bekend als een gastvrije streek met een wandelvriendelijke omgeving.
Voorstelling
Didier Bonni
(foto asbl Via Gulia)
(foto asbl Via Gulia)
Logo Via Gulia
Door de Geulvallei voorbij Moresnet
Via Gulia, een 'grensoverschrijdend' project (Sippenaeken)
Informatieborden van Via Gulia
(Kelmis St-Rochuskapel)
(Kelmis St-Rochuskapel)
De Geul te Hergenrath
De Geul kort voor de monding te Voulwames
Watermolen op de Geul te Wijlre
Het unieke zinkviooltje komt
massaal voor te Plombières
Hoe is dit verslag opgebouwd?
> We typeren op deze pagina kort Via Gulia, het padkarakter en de ontstaansgeschiedenis van deze 53 km lange wandelroute. Op de pagina wandelinfo zetten we je aan de hand van eigen ervaringen op weg om zelf op stap te gaan met de hulp van een pak praktische planningtips. In drie etappes verkennen we vervolgens de hele route. We plakten er nog een vierde pagina bij met achtergrondinfo voor wie het ex mini-staatje Neutraal Moresnet wil exploreren. We beperken ons in dit verslag tot de hoofdroute, Via Gulia heeft immers ook nog een paar aanlooptrajecten.
> Dit is enkel een persoonlijk wandelverslag, er bestaat sinds 2015 ook een officiële website over Via Gulia, wel een (Duitstalige) wandelgids en een NGI-wandelkaart.
> We typeren op deze pagina kort Via Gulia, het padkarakter en de ontstaansgeschiedenis van deze 53 km lange wandelroute. Op de pagina wandelinfo zetten we je aan de hand van eigen ervaringen op weg om zelf op stap te gaan met de hulp van een pak praktische planningtips. In drie etappes verkennen we vervolgens de hele route. We plakten er nog een vierde pagina bij met achtergrondinfo voor wie het ex mini-staatje Neutraal Moresnet wil exploreren. We beperken ons in dit verslag tot de hoofdroute, Via Gulia heeft immers ook nog een paar aanlooptrajecten.
> Dit is enkel een persoonlijk wandelverslag, er bestaat sinds 2015 ook een officiële website over Via Gulia, wel een (Duitstalige) wandelgids en een NGI-wandelkaart.
