> Onder de titel 'La Traversée des Pays et des Âges / Aux confins des eaux de la Meuse et du Rhin / Topo-guide de randonnée transfrontalière' is in 2008 een schitterende gids - noem het maar een boek - uitgegeven over deze 48 km lange wandelroute. Eigenlijk heb ik nog nooit zo'n mooie en zo sterk onderbouwde wandelgids gezien. Het is werkelijk een prachtig ringboek, 132 pagina's dik, op A5-formaat en in kleur gedrukt.
> De gids is ééntalig Frans, er bestaat geen Nederlandse, Duitse of Letzebuergische versie van. Er is kaartmateriaal in opgenomen op schaal 1:50.000 met de route op ingetekend. De tekst is erg gedetailleerd, landschappen onderweg worden grondig ontleed, met de klemtoon op de geologische en historische achtergrond. Alles is geïllustreerd met erg divers fotomateriaal: Landschapsfoto's van hoge kwaliteit, historische kaarten, luchtfoto's en natuurfoto's. Ook de vormgeving is met veel smaak uitgewerkt. Uiteraard vind je in de gids ook een routebeschrijving, inclusief de inkortingsvoorstellen.

> Hoewel je kaartmateriaal hebt in de topogids is er apart ook nog eens een papieren wandelkaart uitgegeven op basis van NGI-kaartmateriaal op schaal 1:25.000. De titel 'Aux confins des eaux de la Meuse et du Rhin' betekent 'Op de waterscheidingslijn van Maas en Rijn'.
> De hoofdroute, evenals de verkortingstrajecten van de TPA zijn er gedetailleerd op ingetekend. Ook de GR-paden 57 en AE zijn op de kaart aangeduid, evenals de 2 korte grensoverschrijdende paden 'Sentier des passeurs' en 'Hoffelt - Tavigny'. Pictogrammen geven je informatie over aanwezige faciliteiten in de dorpen (café, camping, bushalte, enz.).
> Op de achterkant heb je nogmaals een vrij uitgebreide uitleg in het Frans en het Duits over alle landschapselementen onderweg. 38 nummers in de verklarende tekst corresponderen perfect met dezelfde nummers op de kaart.

> Alsof de topogids of de wandelkaart je al niet foutloos rondleiden is op het terrein ook de uitpijling prima verzorgt door medewerkers van PNDO en Hëllef fir d'Natur. Geen geverfde tekens maar stickers op straatmeubilair of ingevezen bordjes op palen met daarop het TPA-logo en een richtingspijl. Eind 2007 werden de tekens aangebracht op het terrein. Aangezien de Traversée de Pays et Âges een project is dat binnen een tijdskader en budget werd gerealiseerd en afgerond (2008) is het de vraag of er in de toekomst regelmatig controle van de bewegwijzering zal zijn.

> De bewegwijzering is in één richting - in WIJZERZIN. Voor een inkortingsroute ('raccourci') is rood ipv lichtblauw gebruikt. De inkortingsroutes zijn onderweg minder intensief bewegwijzerd,

maar bij splitsingen heb je meestal wel een bevestigingsteken. Af en toe zie je ook bordjes met een nummer. Dat nummer stemt overeen met hetzelfde nummer op de topokaart en met de uitleg over dat punt op de achterkant van de wandelkaart.
> Op een 6tal plaatsen langs het pad zijn infoborden met een overzichtskaart geplaatst, de meeste staan in in de buurt van een dorp (vb Hoffelt, Troine), soms op een meer afgelegen plaats (vb Sol Bise). Bij die infoborden is ook een bakje aangelast dat kan dienen voor flyers of kaarten, maar het was steeds leeg op het moment dat we de route liepen.

> Update sep 12: De padmarkering vertoont af en toe sporen van slijtage of beschadiging.

> De Traversée des Pays et des Âges kruist (of loopt even samen met) ook enkele interessante korte thematische paden in circuitvorm: Sentier Hoffelt - Tavigny, Sentier des Passeurs en het natuurleerpad Cornelysmillen. We bespreken die paden kort in de etappebeschrijvingen.

> In vergelijking met de GR-paden in de streek loopt de Traversée des Pays et des Âges minder over onverharde paden. Gezien het thema van deze wandelroute laat men het traject zo maximaal mogelijk over historische wegen lopen en die hebben in de loop der tijden vaak een asfaltlaag gekregen. Iets meer dan 50 % loopt over asfalt dus, 35 % over zacht verharde paden (zoals steenslag) en de rest loopt over een variabele ondergrond van gras, veld- of bosgrond.
> Wel is er sterk rekening gehouden om je niet over verkeersdrukke wegen te laten lopen en daar is men goed in geslaagd. (Er zijn trouwens weinig drukke wegen hier.) Een lang geasfalteerd deel loopt over de oude postweg voorbij Asselborner Millen langs Troine tot aan de Belgische grens. Een leuk en langer onverhard stuk loopt door het Bois de Rouvroy in de vergeten sporen van een Romeinse weg en nabij de verlaten spoorweg Gouvy - Bastogne.
> Er zijn geen paden bij die een avontuurlijk karakter hebben of die moeilijkheden kunnen opleveren, ook scherpe hoogteverschillen zijn er niet. Aangezien vaak op het plateau wordt gewandeld heb je regelmatig weidse uitzichten onderweg. Stilte is intens aanwezig langs de paden van de Traversée.

> Op het Luxemburgse deel van de wandeltocht zal je wellicht geen hinder ondervinden van jagers. Doorgang is ook niet verboden. Als je echter over het Waalse deel wandelt tussen 1 oktober en 31 december is de kans reëel dat je met drijfjagers wordt geconfronteerd die delen van het bos afsluiten. Ze gaan er dan 'wild tekeer' door met veel lawaai everzwijnen en reeën naar de bosrand op te jagen. Met name voor de bossen ten zuiden van Boeur en het Bois de Rouvroy ten NO van Buret dien je hiermee rekening te houden.
> Mogelijk moet je enkele kilometers omwandelen dan als de jagers je geen toestemming geven. Het Waalse deel van de Traversée des Pays et des Âges loopt over het grondgebied van slechts 2 gemeenten: Houffalize en Gouvy. Controleer hun website vooraf op 'les dates des battues' (= data van drijfjachten) of mail vooraf naar hun toeristische dienst. Bij de toeristische diensten van zowel Houffalize als Gouvy hangen deze data ook uit op een bord of achter het raam.
> Bij afsluiting van een jachtgebied moeten op elke toegangsweg tot dat gebied volledig en correct ingevulde roodkleurige verbodsborden staan, anders zijn de jagers in overtreding en is de jacht illegaal.

> Er zijn geen grensoverschrijdende buslijnen. Voor het Luxemburgse deel worden zowat alle dorpen bediend, mogelijk met buswissel. Troisvierges-gare is het belangrijkste busknooppunt. Routeplanner: Mobilitéit.lu.
> Op het Belgische deel is vooral buslijn 163d handig. Deze busverbinding tussen Gouvy en Bastogne vervangt de vroegere spoorverbinding waarvan we de oude spoorbedding onderweg zien langs de TPA. Oa de dorpen Buret, Steinbach, Limerlé en Gouvy-camping worden bediend door bus 163d (niet op zondag, zaterdag slechts 1 bus). Tec.

> Dit is geen wandelroute om een kroegentocht van te maken. Voorbij Huldange passeer je een brasserie (aan de N7), bij de Asselborner Millen is een restaurant en in Troine is een café-épicerie. Dat is alles. Voor meer voorzieningen moet je van de route afwijken. Breng al je eten en drank voor overdag best mee.

> Ik ga er hier van uit dat je de hoofdroute wandelt in 2 dagen. Natuurlijk zijn er nog allerlei andere combinaties mogelijk, zeker als je ook de gemarkeerde verbindingsroutes wil wandelen of wil combineren met één van de interessante lokale paden 'Sentiers des passeurs' of 'Sentier Hoffelt-Tavigny'.
> Heb je je eigen wagen ter beschikking dan zou je hem kunnen parkeren net ten zuiden van het Waalse dorp Limerlé om ter hoogte van Baraque Dupont de Traversée op te pikken in wijzerzin. Op het einde van je eerste wandeldag kan je dan ter hoogte van de plaatsnaam 'Le Cassis', 1 km voor je grenspaal 271 bereikt, de gemarkeerde verkortingsroute of het Sentier des Passeurs noordelijk nemen en zo de cirkel rond maken tot Baraque Dupont. De tweede dag vertrek je weer bij Baraque Dupont, wandel dan even 1 km zuidelijk over dezelfde verkortingsroute (waarmee je de eerste dag eindigde) om dan bij grenspaal 271 de rest van de Traversée te wandelen in wijzerzin tot je weer bij Baraque Dupont komt. Zo heb je 2 circuits (22 en 31 km). Vanuit Baraque Dupont kan je dan op het einde van de eerste wandeldag naar de camping 'Lac de Chérapont' rijden (2,5 km ten N van Limerlé) om er je tent te prikken. Dit is de wijze waarop ik de tocht heb afgelegd.

> Kom je met de trein afgezakt dan zou je tot Gouvy kunnen sporen en van daar zuidelijk wandelen via het monument Léonard tot je op de route aansluit. Om praktische redenen zou ik echter nog één station doorsporen, tot het Luxemburgse Troisvierges. Van het station is het via een binnenwegje maar enkele honderden meters gaan tot de prima camping (apart trekkersveldje + vriendelijk onthaal), daar eerst je tent opslaan om dan ofwel via GR 57 noordelijk ofwel via Sentier des Passeurs westelijk aansluiting te zoeken met de Traversée des Pays et des Âges. Werk dan je 2 dagetappes uit met dit aansluitingspunt als scharnierpunt. Met de topokaart van de TPA wordt het allemaal wat duidelijker.

> Qua voorkeur voor campings is camping 'Walensbongert' van Troisvierges mijn eerste keuze omwille van het wandelvriendelijk karakter, dan de camping 'Lac de Chérapont' (gelegen tussen Limerlé en Gouvy, je kan hier 's avonds ook een warme maaltijd nuttigen). Een derde en vierde camping liggen nog wat verder van de Traversée, 'Moulin de Bistain' te Cherain (ten westen van Steinbach) en 'Woltztal' te Maulusmühle (ten oosten van Asselborn), maar om ze te bereiken moet je al flink wat wandelkilometers bij het eigenlijke wandeltraject tellen.
> Overnachting onder dak: Check met de toeristische diensten van Houffalize, Gouvy, Wincrange of Troisvierges. Gîte d'étape 'Barteshaus' te Hoffelt is bedoeld voor groepen maar zou ook voor individuelen open zijn. Update: Barteshaus is sinds feb 16 definitief gesloten. Meer goedkope adressen in Gilbert's List,oa te Troisvierges, Maulusmühle, Limerlé en Gouvy-Gare. Als je comfortabel wil overnachten met 's avonds diner dan zou je kunnen starten in de buurt van Limerlé of vanuit Gouvy-station, met overnachting halfweg in het mooi gelegen hotel-restaurant 'Moulin d'Asselborn' (op de route).

> Wil je het echt allemaal voor jou georganiseerd dan kan je eventueel beroep doen op touroperator Europ'Aventure die de Traversée in een variant programma heeft gegoten van 65 km in 3 dagen, met start buiten de eigenlijke route (Houffalize) en de optie om je bagage te laten vervoeren.

> De enige 2 treinstations die in de buurt liggen van de Traversée des Pays et des Âges zijn aan Waalse zijde Gouvy (4 km) en aan de Luxemburgse kant van de grens Troisvierges (2,5 km).

Hoofdroute TPA (48 km)	Inkortingen en verbindingen	Afsplitsing voor een dorp of station	Identificatie van een historische weg	Referentiepunt op de wandelkaart

Hoe geraak je aan kaart en boek?
> De topokaart met tekst is enkel in opdracht ontwikkeld door het NGI, ze wordt niet door hen verkocht. Update feb 10: NGI heeft wel degelijk een kleine stock van de kaart te koop. Update jan 13: De kaart is niet meer verkrijgbaar. Ongelooflijk, maar hoewel de topogids een kwaliteitsuitgave is, worden zowel topokaart als topogids gratis ter beschikking gesteld! Het project is immers gefinancierd met vnl Europees geld. Gids en kaart zijn dus gratis te verkrijgen bij de belangrijkste iniatiefnemers van het project: Update jan 13: Gids is enkel nog te downloaden.
> Voor Wallonië: 'Parc Naturel des Deux Ourthes' te Houffalize. Adres.
> Voor Luxemburg: 'Hëllef fir d'Natur'. Deze Luxemburgse tegenhanger van Natuurpunt apprecieert wel een kleine donatie voor één van hun natuurprojecten in Luxemburg. Contact.
> Mogelijk vind je de gids ook in één van de lokale toeristische kantoren (Houffalize, Wincrange). Vermoedelijk zal de topogids bij uitputting niet worden herdrukt, aangezien voor het project slechts een éénmalig budget beschikbaar was. Je kan de gids enkel nog downloaden . Update sep 12: De papieren gids is niet meer verkrijgbaar.

	GR AE - 15 GR 15, onderdeel van het bijna 800 km lange Ardennen-Eifelpad, TPA loopt over een paar 100 meter samen met dit GR-pad ten zuiden van Boeur.
	Oude GR-verbinding tussen GR 57 en GR AE Gemarkeerd rond 1989, maar nooit officieel beschreven, kort daarna alweer gedebaliseerd, liep tussen Gouvy en Bastogne. Hier en daar zijn tekens nog zichtbaar, TPA volgt het oude traject verscheidene kilometers van ongeveer Bois de Rouvroy tot Baraque Dumont.
	GR 57 GR 57 maakt contact op het oostelijke deel van de TPA, ten zuiden van Wathermal en loopt er ongeveer 4 km mee te samen van Huldange tot natuurgebied Cornelysmillen via de Gaalgebierg. GR 57 Volgt ruwweg de loop van de Ourthe en Luxemburgse valleien over 284 km.
	Panoramapad Luxemburgs nationaal pad dat over 42 km loopt van Troisvierges naar Wiltz. Markering met gele driehoeken op een blauwe achtergrond. Loopt vln over hoogplateau en nogal veel (rustige) asfaltwegen. Verslag later op Trekkings.be
	Escapardenne Eislek Trail Pad van dezelfde initiatiefnemers als de Traversée des Pays et des Ages. Loopt van Kautenbach naar La-Roche-en-Ardenne over 106 km. Bekroond met het Europese kwaliteitslabel. Loopt te samen met de TPA in de omgeving van Asselbornmillen, Hoffelt en grenspaal 265. Verslag.