Startpagina
> Wandelen > GR15 Hoge Ardennen
GR 15 : Hoge Venen - Hoge Ardennen - Arelerland (220 km)
Voorstelling
Routeverloop en highlights GR 15
60 jaar padgeschiedenis
> Grande Randonnée 15 is een doorlopend langeafstandspad in Wallonië van 220 km tussen Monschau (Duitse grens) en Aarlen (Luxemburgse grens). Een smaakmaker voor wie wil genieten van wat de hoogste delen van de Ardennen te bieden hebben: de unieke natuur en het ruwe klimaat op het Hoge Venenplateau, uitgestrekte bossen van dennen en loofbomen, ingesneden riviervalleien zoals die van de Amblève of Sûre, kleinere veenachtige beken of het spectaculaire 'bergriviertje' Ninglinspo. Je komt er allemaal langs onderweg naar Aarlen. Ook de Ardennen met littekens van Wereldoorlog II, waaraan het heropgebouwde Houffalize herinnert of het gigantische Mardasson Memoriaal te Bastogne. Stadjes als Spa en Monschau hebben al een eeuwenlange toeristische traditie in de Ardennen en ogen nog steeds nostalgisch charmant. GR 15 zoekt echter ook vaak langere tijd hoogte op: de venige hoogplateaus of de waterscheidingslijnen tussen rivierbekkens. Hoog wandelen in een weidenlandschap waarin karaktertervolle boerendorpen verstrooid liggen en dat is afgezoomd met beboste, golvende horizonlijnen. Het zuidelijke deel van GR 15 flirt lange tijd met de Luxemburgse grens vooraleer Aarlen te bereiken. Wie GR 15 helemaal afwandelt, krijgt een mooi staalkaart voorgeschoteld van wat de Ardennen allemaal te bieden hebben aan landschappen, cultuur, natuur en geschiedenis.
GR 15 door dennenwoud, onderweg naar Nothomb (Arelerland)
Hoe is dit verslag opgebouwd?
> We typeren op deze pagina kort GR 15 - Hoge Ardennen - met een snel overzicht over de hele route, de highlights en de lange geschiedenis van dit wandelpad. Op de pagina wandelinfo zetten we je aan de hand van eigen ervaringen op weg om zelf op stap te gaan met de hulp van een pak praktische planningtips. In 8 etappen verkennen we vervolgens de hele route. Sommige delen van deze GR wandelden we meermaals, wat je zal merken op de foto's in dit verslag, ze zijn genomen in verschillende seizoenen. Bijzondere aandacht is er ook voor de uitbundige paddenstoelengroei.
> Dit is enkel een persoonlijk wandelverslag, voor officiële informatie over GR 15 Monschau - Arlon kun je terecht bij Les Sentiers de Grande Randonnée, de Waalse organisatie die deze wandelroute uittekende en de padmarkering onderhoudt. Bij hen kan je ook de laatste topografische wandelgids over GR 15 aanschaffen en updates over deze route raadplegen.
> We typeren op deze pagina kort GR 15 - Hoge Ardennen - met een snel overzicht over de hele route, de highlights en de lange geschiedenis van dit wandelpad. Op de pagina wandelinfo zetten we je aan de hand van eigen ervaringen op weg om zelf op stap te gaan met de hulp van een pak praktische planningtips. In 8 etappen verkennen we vervolgens de hele route. Sommige delen van deze GR wandelden we meermaals, wat je zal merken op de foto's in dit verslag, ze zijn genomen in verschillende seizoenen. Bijzondere aandacht is er ook voor de uitbundige paddenstoelengroei.
> Dit is enkel een persoonlijk wandelverslag, voor officiële informatie over GR 15 Monschau - Arlon kun je terecht bij Les Sentiers de Grande Randonnée, de Waalse organisatie die deze wandelroute uittekende en de padmarkering onderhoudt. Bij hen kan je ook de laatste topografische wandelgids over GR 15 aanschaffen en updates over deze route raadplegen.
GR 15 boven en in de vallei van de Sûre
in het Groot-Hertogdom Luxemburg
in het Groot-Hertogdom Luxemburg
Pad onderweg tussen Spa en Polleur
> 1964 - 1973
De oorsprong van het GR 15-pad gaat terug tot de jaren '60 van vorige eeuw. De EVEA (Europese vereniging voor Eifel en Ardennen) stelde toen de vraag aan de grote wandelorganisaties van de Franse, Belgische en Luxemburgse Ardennen + de Duitse Eifel, om één grote rondwandeling door de 4 landen te realiseren. In Duitsland en Luxemburg namen respectievelijk het Eifelverein en het Ministerie van Toerisme die taak op zich, het paddeel in hun land was in enkele jaren klaar. In Wallonië had voor WO II Touring Club (TCB) ingestaan voor de lange Ardense paden. Eind jaren '50 kwijnde de interesse van TCB weg. Vanaf 1959 ontstond het 'Comité Belge des Sentiers de Grande Randonnée' (het huidige Waalse SGR), de GR-paden dus.
De vraag van het EVEA werd via Touring Club doorgespeeld aan de toen nog piepjonge Belgische vereniging van GR-paden, ze waren nog niet zo vertrouwd met het realiseren van zo'n groot project. Tot dan maakten ze eigenlijk GR-paden (GR's 5 en 56) die vooral een rehabilitatie waren van het vooroorlogse Touring Club-padennet.
De oorsprong van het GR 15-pad gaat terug tot de jaren '60 van vorige eeuw. De EVEA (Europese vereniging voor Eifel en Ardennen) stelde toen de vraag aan de grote wandelorganisaties van de Franse, Belgische en Luxemburgse Ardennen + de Duitse Eifel, om één grote rondwandeling door de 4 landen te realiseren. In Duitsland en Luxemburg namen respectievelijk het Eifelverein en het Ministerie van Toerisme die taak op zich, het paddeel in hun land was in enkele jaren klaar. In Wallonië had voor WO II Touring Club (TCB) ingestaan voor de lange Ardense paden. Eind jaren '50 kwijnde de interesse van TCB weg. Vanaf 1959 ontstond het 'Comité Belge des Sentiers de Grande Randonnée' (het huidige Waalse SGR), de GR-paden dus.
De vraag van het EVEA werd via Touring Club doorgespeeld aan de toen nog piepjonge Belgische vereniging van GR-paden, ze waren nog niet zo vertrouwd met het realiseren van zo'n groot project. Tot dan maakten ze eigenlijk GR-paden (GR's 5 en 56) die vooral een rehabilitatie waren van het vooroorlogse Touring Club-padennet.
De grote Ardennen-Eifelwandeling door de Waalse Ardennen zou als GR AE uit twee grote delen bestaan:
1° een verbinding vanaf de grens met Luxemburg te Martelange naar de Semoisvallei bij Chiny en Florenville om vervolgens de Semois te volgen tot de Franse grens bij Bohan.
2° een verbinding vanuit Monschau naar Eupen, Malmédy, Spa, de Ourthevallei, de Lessevallei en zo tot Givet in Frankrijk waar de cirkel zou worden rondgemaakt in de Franse Ardennen.
Dat was alvast de theorie. In de Semoisvallei kon SGR de paden van Touring Club recuperen en ging de aanleg dan ook vlot.
1° een verbinding vanaf de grens met Luxemburg te Martelange naar de Semoisvallei bij Chiny en Florenville om vervolgens de Semois te volgen tot de Franse grens bij Bohan.
2° een verbinding vanuit Monschau naar Eupen, Malmédy, Spa, de Ourthevallei, de Lessevallei en zo tot Givet in Frankrijk waar de cirkel zou worden rondgemaakt in de Franse Ardennen.
Dat was alvast de theorie. In de Semoisvallei kon SGR de paden van Touring Club recuperen en ging de aanleg dan ook vlot.
In 1964-65 realiseerde SGR al een eerste, geheel nieuw deel voor GR AE in de noordelijke Ardennen, van Werbomont naar Houffalize. Een traject van 47 km en eigenlijk het allereerste deel van wat nu GR 15 is. Een stuk van 25 km daarvan, tussen Werbomont en het Plateau des Tailles, volgt overigens 50 jaar later bijna exact hetzelfde tracé. De wandelaar die toen op pad wou gaan over GR AE tussen Werbomont en Houffalize, kon beschikken over een schematisch kaartje, te koop voor 12 franken + één stencilblad met recto-verso een summiere routebeschrijving en wat praktische info. Vreemd genoeg blijft het 10 jaar lang bij die 47 kilometers, er kwam geen onmiddellijke verlenging. Dit deel, van wat in 1965 G.R. A.E. werd genoemd, bleef lang een geïsoleerd stuk GR. Praktische problemen en vooral het uitblijven van beloofde subsidies hinderden de verdere aanleg van GR AE door de Ardennen.
> 1974 - 1988
In 1974 komt er een verlenging van 18 km tussen Aywaille en Werbomont en wordt de eerste echte wandelgids gepubliceerd over de inmiddels tot 65 km verlengde GR AE door de noordelijke Ardennen. De beschrijving van de route is in twee richtingen en beslaat 20 pagina's maar er zijn geen topografische kaarten in opgenomen. Langs het pad kom je enkele kilometers na Harzé vandaag een monument tegen ter herinnering aan Francis Vanmechelen (1931-1976), als lid van 'Les Amis de la Nature' (zusterorganisatie van SGR) een stille kracht achter GR AE.
In 1974 komt er een verlenging van 18 km tussen Aywaille en Werbomont en wordt de eerste echte wandelgids gepubliceerd over de inmiddels tot 65 km verlengde GR AE door de noordelijke Ardennen. De beschrijving van de route is in twee richtingen en beslaat 20 pagina's maar er zijn geen topografische kaarten in opgenomen. Langs het pad kom je enkele kilometers na Harzé vandaag een monument tegen ter herinnering aan Francis Vanmechelen (1931-1976), als lid van 'Les Amis de la Nature' (zusterorganisatie van SGR) een stille kracht achter GR AE.
> 1989 - 2003
Alweer gaan er 15 jaren voorbij. Pas in 1989 wordt tussen Houffalize en Martelange de verbinding gemaakt met de zuidelijke GR AE naar de Semoisvallei. Noordelijk vanuit Aywaille is er nog steeds geen aansluiting met de inmiddels al 25 jaar bestaande AE-delen van Duitsland en Luxemburg. Die wordt uiteindelijk uitgewerkt in 1990 en 1991 en loopt via Spa en Eupen naar Monschau. Omdat het GR-net in de provincie Luik al zo dicht is, wordt geopteerd om waar mogelijk langer bestaande GR-delen te integreren. Zo wordt in de omgeving van Spa een verlaten deel van de verlegde GR 5 gerecupereerd. Daarmee is 'het gat helemaal gedicht' maar de grote rondwandeling via de Lessevallei en Givet werd nooit gerealiseerd.Een eerste volwaardige topografische wandelgids over het noordelijke deel verschijnt in 1992, zowel in een franstalige als in een nederlandstalige versie.
Alweer gaan er 15 jaren voorbij. Pas in 1989 wordt tussen Houffalize en Martelange de verbinding gemaakt met de zuidelijke GR AE naar de Semoisvallei. Noordelijk vanuit Aywaille is er nog steeds geen aansluiting met de inmiddels al 25 jaar bestaande AE-delen van Duitsland en Luxemburg. Die wordt uiteindelijk uitgewerkt in 1990 en 1991 en loopt via Spa en Eupen naar Monschau. Omdat het GR-net in de provincie Luik al zo dicht is, wordt geopteerd om waar mogelijk langer bestaande GR-delen te integreren. Zo wordt in de omgeving van Spa een verlaten deel van de verlegde GR 5 gerecupereerd. Daarmee is 'het gat helemaal gedicht' maar de grote rondwandeling via de Lessevallei en Givet werd nooit gerealiseerd.Een eerste volwaardige topografische wandelgids over het noordelijke deel verschijnt in 1992, zowel in een franstalige als in een nederlandstalige versie.
> 2004 - 2024
In 2004 beslist het bestuur van de Waalse GR-paden om het Ardennen-Eifelpad niet langer te behouden onder die naam. GR AE wordt GR 15, met een noordelijk en een zuidelijk deel. Het noordelijk deel is 191 km lang en loopt van Monschau naar Martelange. Er verschijnt een nieuwe wandelgids in 2005.
In 2004 beslist het bestuur van de Waalse GR-paden om het Ardennen-Eifelpad niet langer te behouden onder die naam. GR AE wordt GR 15, met een noordelijk en een zuidelijk deel. Het noordelijk deel is 191 km lang en loopt van Monschau naar Martelange. Er verschijnt een nieuwe wandelgids in 2005.
In 2007 wordt beslist om GR 15 verder op te splitsen. Het zuidelijk deel wordt afgekoppeld onder de nummers GR 151 (Martelange - Chiny) en GR 16 (Semoisvallei Aarlen - Monthermé).
Nog in 2007 wordt voor GR 15 een verlenging van 29,5 km gepland tussen Martelange en de Semoisbron te Aarlen, nieuw kruispunt van GR-paden. De realisatie gebeurt in 2009. Daarmee groeit de huidige GR 15 nu uit tot 220 km.
In maart 2019 verscheen een na 14 jaar een vernieuwde wandelgids over GR 15, de route is inmiddels nog een stukje verlengd, tot 229 km!
Nog in 2007 wordt voor GR 15 een verlenging van 29,5 km gepland tussen Martelange en de Semoisbron te Aarlen, nieuw kruispunt van GR-paden. De realisatie gebeurt in 2009. Daarmee groeit de huidige GR 15 nu uit tot 220 km.
In maart 2019 verscheen een na 14 jaar een vernieuwde wandelgids over GR 15, de route is inmiddels nog een stukje verlengd, tot 229 km!
Wandelgidsen uit 1974 en 1992
> Voor we de hele GR 15 Hoge Ardennen helemaal aflopen, geven we je op de volgende pagina een pak tips mee.
Bois de Harre bij Deux-Rys
> GR 15 Hoge Ardennen zoekt de hoogste delen van de Ardennen op, van de noordelijk gelegen Hoge Venen tot de zuidelijke hoogplateaus op de waterscheidingslijnen tussen rivierbekkens. De Ardennen zijn echter ook een oud afgesleten gebergte. Lopen op hoogte in de Ardennen betekent dan ook vaak zich verplaatsen over vrij afgevlakte gebieden, zoals op het Plateau des Tailles bij Baraque Fraiture of over de waterscheidingslijn tussen het Maas en het Rijnbekken boven de wijde omgeving van Houffalize en Bastogne.
> Waar GR 15 tussenin over en door ingesneden riviervalleien trekt, wordt de route pas echt uitdagend en zitten er best spectaculaire wandelstukken tussen, zoals tijdens de afdaling naar de Amblève, die door de watervallende vallei van het Ninglinspo-beekje verloopt of op Luxemburgs grondgebied, waar we tussen Tintange en Martelange wilde meanders van de Sûre gaan afsnijden. Een bijzondere wandeldeel is zonder twijfel het oversteken van de Hoge Venen, voorafgegaan van een lange stijging vanuit het mooie Duitse stadje Monschau.
> Samengevat: Je krijgt over GR 15 een evenwichtig beeld van de Hoge Ardennen, bestaande uit sterk ingesneden en beboste rivierdalen maar ook uit hoogplateaus waar landbouw en produktiebos van dennen domineren.
> Ook historisch heeft GR 15 heel wat te bieden: Stadjes als Monschau, Eupen en Spa hebben allemaal een boeiend verhaal te vertellen. Op het zuidelijke deel wordt je dagelijks herinnert aan het Ardennenoffensief van 1944, de verwoesting en het geweld sloegen toen bijzonder hard toe in plaatsen als Grandménil, Houffalize, Bastogne of Villers-la-Bonne-Eau. GR 15 volgt - naast andere historische lijnen - in omgekeerde richting eigenlijk ruwweg de bevrijdingsroute van het geallieerde leger in 1944.
> Waar GR 15 tussenin over en door ingesneden riviervalleien trekt, wordt de route pas echt uitdagend en zitten er best spectaculaire wandelstukken tussen, zoals tijdens de afdaling naar de Amblève, die door de watervallende vallei van het Ninglinspo-beekje verloopt of op Luxemburgs grondgebied, waar we tussen Tintange en Martelange wilde meanders van de Sûre gaan afsnijden. Een bijzondere wandeldeel is zonder twijfel het oversteken van de Hoge Venen, voorafgegaan van een lange stijging vanuit het mooie Duitse stadje Monschau.
> Samengevat: Je krijgt over GR 15 een evenwichtig beeld van de Hoge Ardennen, bestaande uit sterk ingesneden en beboste rivierdalen maar ook uit hoogplateaus waar landbouw en produktiebos van dennen domineren.
> Ook historisch heeft GR 15 heel wat te bieden: Stadjes als Monschau, Eupen en Spa hebben allemaal een boeiend verhaal te vertellen. Op het zuidelijke deel wordt je dagelijks herinnert aan het Ardennenoffensief van 1944, de verwoesting en het geweld sloegen toen bijzonder hard toe in plaatsen als Grandménil, Houffalize, Bastogne of Villers-la-Bonne-Eau. GR 15 volgt - naast andere historische lijnen - in omgekeerde richting eigenlijk ruwweg de bevrijdingsroute van het geallieerde leger in 1944.
Pad in de omgeving van Tontelange (Arelerland)
Wandelinformatie voor wie vanaf 1965 op verkenning wou gaan over GR AE tussen Werbomont en Houffalize
GR 15 over Hoge Venen-plateau
Omgeving Dinez en Wilogne
GR 15 Hoge Ardennen tussen Wilogne en Achouffe
Oude bewegwijzering
* Km 1 - 21: Vanuit het mooie Duitse stadje met zijn vele vakwerkhuizen, Monschau, zoek je meteen het hoogtste punt op van GR 15 (655 meter) en trek je daarna door het natuurgebied van de Hoge Venen. Een lange en uitgespreide daling via het valleitje van de Getzbach, voert je naar en voorbij een stuwmeer tot in de duitstalige hoofdstad van België, Eupen.
* Km 21 - 65: We trekken over heuveltoppen naar ingesneden rivier- en beekvalleien van ondermeer Vesder, Gileppe, Hoëgne en Amblève. Onderweg boeiende plaatsen zoals het stuwmeer van de Gileppe, Spa en Polleur. Een spectaculaire passage door de vallei van de Ninglinspo brengt ons in de Amblèvevallei.
* Km 21 - 65: We trekken over heuveltoppen naar ingesneden rivier- en beekvalleien van ondermeer Vesder, Gileppe, Hoëgne en Amblève. Onderweg boeiende plaatsen zoals het stuwmeer van de Gileppe, Spa en Polleur. Een spectaculaire passage door de vallei van de Ninglinspo brengt ons in de Amblèvevallei.
* Km 65 - 74: Rond de vallei van de Amblève, waarin Remouchamps en Aywaille liggen, lopen we op de geologische grens tussen de Ardennen en de Condroz. Merkwaardig verschijnsel op deze scheidingslijn zijn de door uitschuring van een ondergrondse rivier ontstane grotten van Remouchamps en de plantengroei in de omgeving van het natuurgebied Heid des Gattes.
* Km 74 - 109: Een lange stille tocht via kleine dorpen en gehuchten, vaak gelegen in een beekdal en ruim gescheiden van elkaar door beboste heuvels in het hart van de Ardennen.
* Km 74 - 109: Een lange stille tocht via kleine dorpen en gehuchten, vaak gelegen in een beekdal en ruim gescheiden van elkaar door beboste heuvels in het hart van de Ardennen.
* Km 109 - 137: We stijgen gespreid naar de slopen van het Plateau des Tailles, het op één na hoogst gelegen gebied van België. Voorbij het brongebied van de rivier Aisne, gelegen in de Fagne de Pouhon, doorbreken we zelfs tijdelijk de hoogtelijn van 600 meter. 'Bierdorpje' Achouffe ligt lang onze route en daarna dalen we snel af in de vallei van de Ourthe naar Houffalize.
* Km 137 - 170: Lange tijd volgen we de waterscheidingslijn tussen Rijn- en Maasbekken over een oude Romeinse weg, later en tot vandaag een pelgrimsweg. Ook de verlaten treinbeddding van spoorlijn 163 wordt een hele tijd gevolgd door een landschap waarin weiden domineren en met relatief weinig bos. Lange rechte paden, soms ook langere tijd verhard en met weinig hoogteverschillen. Het Mardasson-memoriaal van Bastogne ligt langs onze route.
* Km 170 - 182: Voorbij Villers-la-Bonne-Eau, geboorteplaats van Koningin Mathilde, trekken we het oude taalgebied in waar tot voor kort Luxemburgs nog de gangbare taal was, zoals in Honville of Tintange. Het wat verborgen spookdorpje Romeldange heeft een boeiend verhaal te vertellen.
* Km 182 - 191: GR 15 verlaat tijdelijk België en trekt door en over het sterk geaccidenteerd landschap van de Sûrevallei langs de zijde van het Groot-Hertogdom Luxemburg. Een traject met korte stevige hoogteverschillen en mooie uitzichten over de wilde Sûrevallei.
* Km 182 - 191: GR 15 verlaat tijdelijk België en trekt door en over het sterk geaccidenteerd landschap van de Sûrevallei langs de zijde van het Groot-Hertogdom Luxemburg. Een traject met korte stevige hoogteverschillen en mooie uitzichten over de wilde Sûrevallei.
* Km 191- 220: Vanuit grensdorp Martelange trekken we nu door een van de grootste bosmassieven van de Ardennen, het Forêt d'Anlier over vlot wandelende paden. We komen in het Arelerland met welvarende grensdorpen als Nothomb en Attert alvorens door een golvend landschap het hooggelegen eindpunt van GR 15 op te zoeken, de bron van de Semois in Aarlen.
