> De vorige etappe zat al vol afwisseling maar deze korte wandeltocht van GRP 577 - Tour de Famenne moet niet onderdoen. Echt genieten onderweg. Natuur komt volop aan bod met de kalkflora van de Tienne de Turmont bij Auffe en natuurreservaat Les Pairées onderweg naar Resteigne. Prachtige uitzichten over de Famenne en de natuurlijke grenzen met de Condroz en de Ardennen, zoals in de omgeving van Halma. Geschiedenis en natuur raken met elkaar verweven in de buurt van een merkwaardige heremietruïne bij Auffe. Eindigen doen we in het grotere dorp Wellin.

> Tijd om het toeristenstadje Han-sur-Lesse te verlaten (info over de grotten op vorige etappepagina). Er staat een veel rustiger stukje GRP 577 op het programma vandaag met veel natuur. Vertrekken doen we bij de kerk van Han-sur-Lesse, waarvoor trots een spijkerboom staat.

> Los van al die plaisanterieën was d'Hoffschmidt echter een weldoener voor de bevolking van Resteigne. Hij overlijdt er op 83-jarige leeftijd en werd begraven op het kleine kerkhof van Resteigne, waar je zijn grafzerk nog steeds kan zien. Het korte grafschrift luidt: "Il était l'ami des pauvres" ('Hij was de vriend van de armen'). Zijn (burgerlijke) uitvaart trok duizenden belangstellenden. Een deel van zijn erfenis schonk hij aan de armen van Resteigne.
> In 1872 werd het kasteel verkocht aan de familie van der Linden d'Hooghvorst. Hoewel d'Hoffschmidt in zijn testament duidelijk had gestipuleerd dat zijn kluis en de omgeving er rond moest worden bewaard en onderhouden, lieten de nieuwe eigenaars ze vervallen. Tijdens de 20 volgende jaren werd alles weggesleept en geplunderd wat enige waarde had. Sinds 1900 zijn er enkel wat ruïnes overgebleven.
> Aan d'Hoffschmidts leven en filosofie zijn vele studies en boeken gewijd. Was hij een excentriekeling, een eenzaat, een humanist of een romanticus? Misschien nog het meest dat laatste?

> In Han-sur-Lesse steek je de Lessebrug over (supermarkt) en ga je kort daarna links, langs de kasteelruïnes van Han en dan zo omhoog over een asfaltwegje tesamen met het commerciële (en niet meer onderhouden) wandelcircuit 'Par Monts et par Lesse'. Verderop verlaat GRP 577 bij een uitzicht over de depressie van Wavreille de asfaltweg voor een paadje dwars door een weide.

> In die begraasde weide is nog duidelijk de oude bedekking van een servitude te merken. Je loopt langzaam verder omhoog en rechtuit over een bospad door het Bois de Turmont. Dit pad eindigt abrupt bij een afgrond, de rots domineert een vallei waardoor de weg tussen E411 en Han-sur-Lesse loopt en het dorp Auffe ligt. De Turmont-rots is interessant botanische gebied.

> GRP 577 gaat bij de Lesse nog voor de brug het mooie oeverpad stroomopwaarts volgen, naar rechts dus. De Tour de la Famenne blijft de Lesse volgen om tesamen met de rivier onder de snelweg E411 door te lopen. Verderop draait het pad Chanly binnen, een dorp doorsneden met nogal wat asfaltwegen. Sinds eind 2011 komt ook GR 129 door Chanly, het pad zal te samen met GRP 577 verder lopen tot voorbij Wellin. Bij de Lesse kan je te Chanly nog even uitblazen langs de oever vooraleer we beginnen te stijgen uit de Lessevallei.
> GR's 577 / 129 gidsen je probleemloos doorheen Chanly en kiezen bij het einde van het dorp rechts een licht stijgende asfaltweg die al snel overgaat in een steenslagweg. Je klimt dus het dal van de Lesse uit tot je voorbij de kruising met een asfaltweg in de buurt van het dorp Halma La Croix Denis bereikt.

Wellin
> De gemeente Wellin telt in totaal amper 3000 inwoners. Behalve Wellin zijn de belangrijkste woonkernen Lomprez, Chanly, Halma en Sohier naast nog een rist kleinere gehuchten. Wellin heeft ook geen belangrijke must-see attrakties, behalve dan misschien het dorpje Sohier, dat op de lijst van mooiste Waalse dorpen staat. We passeren er tijdens de volgende etappe. De aantrekkelijkheid van Wellin ligt in de landelijkheid, de rust en de weidse uitzichten.
> De Sint-Remacluskerk met zijn forse vierkante toren werd rond 1766 gebouwd. De vondst van een Merovingisch kerkhof in 1977, ten noorden van de huidige kern gelegen, bewijst dat de plaats reeds vele eeuwen is bewoond. Vandaag telt Wellin nog heel wat stoere, rustieke boerderijen, voornamelijk 19de eeuws.

Spijkerboom Han-sur-Lesse
> Een merkwaardig verschijnsel in de Ardennen zijn de fetisjbomen. Om genezing van ziekte of pijnen te bezweren nagelde men ahw de pijn in een oude boom. Het is een gebruik met mogelijk heidense wortels uit Keltische tijden, gelinkt met praktijken van druïden. Na de kerstening van Wallonië bleef deze gewoonte eeuwen voort bestaan, hoewel het beschouwd werd als een typisch heidens verschijnsel. Meer zelfs, het nagelen vond vaak plaats op oude bomen die vlak bij een kapel of kruis waren gelegen. Nu nog zijn er enkele oude bomen in Wallonië te vinden die vol nagels zitten. Vooral voor de bestrijding van tandpijn was deze 'remedie' populair.

> In de 17de eeuwse Famenne waren er vele van dit soort 'arbres à clous' (spijkerbomen) vertelt een (jawel) genageld infobord op de boom. Mogelijk is deze info wat misleidend omdat het de indruk wekt dat deze linde ook zeer oud is. Zijn leeftijd is moeilijk te achterhalen maar mogelijk werd de linde pas aangeplant ter gelegenheid van 100 jaar Belgische onafhankelijkheid (in 1930) of bij de bouw van de huidige Sint-Hubertuskerk (1905). Sceptici beweren ook weleens dat de vele spijkers vooral het resultaat zijn van aanplakbrieven tegen de linde.

Edmond d'Hoffschmidt, de kluizenaar.
> Als zoon van een adellijke familie leek voor Edmond d'Hoffschmidt (1777 - 1861) een luxeleventje weg gelegd. Op 29-jarige leeftijd ging hij in 1806 in dienst van het leger van Napoleon als onderluitenant. Tijdens de Napoleontische veldtochten door Europa wordt hij verliefd maar zijn vader, kasteelheer te Resteigne, verhinderd dat het tot een huwelijk komt. In 1809 neemt d'Hoffschmidt ontslag uit het leger en verblijft een tijdje op diverse plaatsen.

> In 1811 trekt d'Hoffschmidt zich terug in een boswoning voor een kluizenaarsleven. Hij laat de woning optrekken in het Bois de Niau en zal er 15 jaar verblijven. Hij ontwikkelt een sterke botanische interesse en verdiept zich in filosofische literatuur en poëzie.
> Hij bouwt zijn boswoning uit met een oven om brood te bakken, een omheining met stenen uitzichttoren, een kleine serre voor klimaatgevoelige planten en een volière. Bij de bron aan de voet van zijn kluizenaarswoning laat hij bassins bouwen en hij plaatst ook een altaar. Overal inscripties en citaten uit universele poëzie. Zo'n 15 jaar blijft hij er wonen, een periode waar hij toch ook een kind verwekt bij een dorpsmeisje.

> Na zijn vaders overlijden in 1830, keert Edmond d'Hoffschmidt terug naar het kasteel van Resteigne. Toch gaat hij tot 1845 nog regelmatig terug naar zijn boswoning om er te verpozen en van de natuur en de rust te genieten. Een dienaar onderhoudt en bewaakt de boswoning al die tijd. Hij besteedt veel aandacht aan het onderhoud van het historisch en natuurlijk patrimonium van zijn kasteel en andere eigendommen, inclusief dus zijn boswoning.
> Rond 1946 wordt hij zelfs nog tot burgemeester van Resteigne verkozen. De eerste stenen brug over de Lesse kwam er dankzij hem maar hij had vooral oog voor de zwaksten van het dorp. Hij schonk hen geld, hout of meel om in hun onderhoud te voorzien.
> Edmond d'Hoffschmidt had ook zo zijn grappige, speelse kant. Tussen zijn officiers- en kluizenaarsleven in vertoonde hij zich in Brussel eens op een gemaskerd bal. Als outfit had hij een duivelskostuum gekozen. Achteraan had hij een gigantische staart gebonden van rood fluweel, die op en neer bewoog. Gefascineerd door die bewegende staart vielen - volgens de legende - nogal wat vrouwen in zwijm toen hij hen het geheim van die op en neer wippende staart toonde: d'Hoffschmidt had de staart opgevuld met de grootste levende paling uit de Lesse...

> In zijn oude dagen vond d'Hoffschmidt het grappig om een soort verstoppertje te spelen met de dorpelingen. Zo moesten ze hem dan ergens gaan zoeken in zijn bossen. Als ze hem gevonden hadden liet hij zich met veel plezier als gevangene - onder het gezang van volksliedjes en op een kar - processiegewijs naar zijn kasteel voeren. Op de binnenplaats vond dan een schijnproces plaats waarbij hij zich door een tribunaal van dorpsouderlingen liet veroordelen. Vervolgens betaalde hij dan losgeld om zijn vrijstelling te bekomen en liet hij een schaap doden voor een feestmaal om zijn invrijheidsstelling te vieren...

Turmont
> De Turmont is een natuurreservaat van slechts 2 hectaren. GRP 577 loopt er dwars door. Ook hier is het een kalksteenmassief, uitgeschuurd door de Ry d'Ave, dat zorgt voor een aparte flora. Je loopt vlak langs zeldzame planten in de lente, zoals wildemanskruid (een anemoonsoort) bloedooievaarsbek (een geraniumachtige) en bergandoorn. Bloemensoorten die slechts op een paar plaatsen in België verschijnen. Je ontdekt hier beslist nog meer merkwaardige planten.

Merkwaardige planten van natuurgebied Les Pairées
Kattendoorn (zeldzaam)	Franjegentiaan (zeer zeldzaam)
Grote graslelie (zeer zeldzaam)	Grote muggenorchis (zeldzaam)
Knikkende distel (vrij algemeen)	Witte engbloem (zeldzaam)

> We zijn nu 30 km ver op GRP 577 sinds Marche-en-Famenne. Verder rechtdoor over GRP 577. Het pad daalt naar Resteigne, het zicht wordt gedomineerd door een enorme verlaten steengroeve. Ze staat als een litteken in het landschap, natuur herstelt er maar moeizaam.
> Bij de Lesse zijn een paar cafés / restaurants gelegen, je kan er even verpozen in het lommer van bomen. GRP 577 steekt niet de brug over maar het loont de moeite om even aan de andere kant, tot bij het kasteel van Resteigne te wandelen.

Kasteel van Resteigne
>Dit kasteel uit kalksteen is vooral 18de eeuws. Na de de Merodes kwam de familie d'Hoffschmidt in het bezit, met als meest beroemde telg Edmond (zie het tekstblokje over zijn kluizenaarswoning). Tegenwoordig is het goed onderhouden kasteel eigendom van de familie De Proost, die het nog gedeeltelijk bewoond, een ander deel wordt verhuurd voor feestelijke gebeurtenissen.

La Croix de Denis
> Het dorpje Halma vormde tussen 1815 en 1900 één gemeente met Chanly. Een ongelukkig huwelijk, de inwoners van Halma wensten lang een zelfstandig statuut, temeer daar Halma door de aanleg van de doorgaande weg Dinant-Neufchâteau zijn inwonersaantal even groot zag worden dan Chanly. Nog eens driekwart eeuw later kwam Halma bij de gemeente Wellin. Het Croix de Denis werd hier op deze hoogte langs de oude pelgrimsweg Givet - Saint-Hubert geplaatst rond 1955 door een zekere Denis Dastroy. Een rustbank nodigt er uit om van het weidse uitzicht te genieten.

> Han-sur-Lesse is bereikbaar per TEC-bus 29 vanuit ondermeer het treinstation van Jemelle of Grupont (spoorlijn Namen - Luxemburg), ook tijdens het weekend. Wellin, Resteigne en Chanly liggen eveneens op deze buslijn maar worden minder frequent bediend. Wellin wordt ook ontsloten via buslijn 29 met het treinstation van Beauraing.
> Horeca onderweg te Han-sur-Lesse, Resteigne en Wellin. Winkels in Han en Wellin. Toeristische diensten te Han en Wellin. Na Han-sur-Lesse geen campings in de buurt van GRP 577. Info Han-sur-Lesse: Zie vorige etappepagina.
> Ben je geïnteresseerd in bijzondere flora onderweg, trek dan wat tijd uit voor Les Pairées, onderweg naar Resteigne. Gebruik een detailkaart om meer zicht te hebben op dat natuurgebied, want GRP 577 komt er maar rakelings langs.

> GRP 577 daalt naar links over een vrij stijl pad af van de Turmont-kalkrotsen. De zachte regen deed me nogal schuiven. Beneden loop je niet de grote asfaltweg op maar ga je links voor een vijver. Bij een asfaltweg ga je links maar een korte afwijking rechts brengt je dadelijk bij het romantische kerkje van Auffe. Ook deze kerk is geflankeerd door een oude linde waarin nagels zijn geslagen.

> Terug op GRP 577 moet je wat verder rechts een veldweg in die recht op het Bois de Niau toeloopt. Bij dit bos rechts en je begint geleidelijk steiler te klimmen. Bij een kruispunt van paden gemarkeerd met een bord 'Ermitage de Resteigne' kan je even het pad naar links verlaten. Een kort klimmetje brengt je naar de top van het bos, daar staan de resten van de kluizenaarswoning van Edmond d'Hoffschmidt.

Natuurgebieden Les Pairées / Chéfiri
> GRP 577 raakt even aan het natuurreservaat Chéfiri. Interessanter is echter één van de grootste kalksteengebieden van het natuurpark Lesse en Lomme: Les Pairées. 18 hectaren groot en daarmee zowat het grootste aaneengesloten kalkterrrein van het natuurpark Lesse et Lomme. Het ligt ten oosten van GRP 577, op minder dan 1 kilometer. Kijk op je NGI-kaart in de topogids van GRP 577 waar 'Les Pairées' precies ligt. De benaming is een Waalse afgeleide van Pierres (stenen). Het is een vrij vlakke wandeling tot de plaats waar de kalkrotsen abrupt de vallei van de Lesse afbakenen. Op die plaats vind je de meest interessante planten, zoals grote graslelie en andere planten die een warme kalkbodem en schraal grasland appreciëren.
> Het zijn echter vooral de prachtige jeneverbesstruiken die hier de show stelen. Misschien wel het grootste jeneverbesgebied in België. De jeneverbesstruik (Juniperus communis) is te samen met taxus zowat de enige conifeerachtige die van nature in België voorkomt. In België zie je hem ondermeer ook in de omgeving van Zutendaal. De struik gaf ook zijn naam aan de drank jenever, oorspronkelijk vaak gemaakt van de bessen waarover de struik 2 jaren doet om ze tot rijpheid te brengen.
> Hou je ogen open in de omgeving. Je kan er vanalles ontdekken. Zo zag ik er in de vroege zomer meermaals de zeldzame vlinder tweekleurig hooibeestje en begin oktober zag ik er nog franjegentiaan bloeien! En dan zijn er in de lente natuurlijk ook nog de orchideeën. Afhankelijk van bloeiperiodes van planten kunnen bepaalde stukken zijn afgesloten omdat ze opnieuw begraasd worden (naar aloude traditie) met kudden schapen om spontane herbebossing in toom te houden en zo verstikking van vele zeldzame plantensoorten te voorkomen.

> Terug op GRP 577. Het pad draait licht verder en verandert een paar maal van richting, om dan ongemerkt de provinciegrenzen tussen Namen en Luxemburg over te steken. De volgende 20 km lopen we door Luxemburg, eerst op het grondgebied van de gemeente Tellin. We komen op een kruispunt van verscheidene paden. Je loopt nu over een steenslagpad met aan de ene kant veld en bosstroken en aan de andere kant een deel van het natuurpark 'Lesse en Lomme'. Het kalkgrasland, met zijn vele jeneverbesstruiken, is alweer bijzonder interessant natuurgebied.

> Bij het Croix de Denis gekomen gaan we rechts. Het pad loopt tussen weiden en wordt een eind verder ingenomen door een oprit bij een huis. Even opletten nu, je moet de N94 oversteken op een plaats waar een verraderlijke bocht in de weg ligt! Verder over een graspad dat 's zomers is afgelijnd met bloeiende hagen en wilde bloemen. Zo loop je - zachtjes dalend - Wellin binnen.
> Je komt in Wellin nog langs de voormalige wasplaats en veedrinkplaats, nu een parkje. Ter hoogte van een oude burgerwoning met roze kalkgevel, het Maison de Demblon uit 1734, moet je rechts. Loop je echter 150 meter rechtdoor dan kom je op het dorpsplein van Wellin. Daar vind je enkele winkels, een café, de bushalte en het toerismekantoor (gemeentehuis).
> Hier eindigen we deze korte etappe. De volgende etappe volgt een grotendeels nieuw traject sinds 2010.