Manhay
> Grandménil vormt tesamen met Odeigne, Harre, Dochamps, Deux-Rys en wat gehuchten, de gemeente Manhay. Eén van de dunst bevolkte gemeenten van België: een goeie 3000 inwoners, amper 28 inwoners per km². Zowat 30 % van de werkende bevolking is aktief in land- of bosbouw. Manhay bestaat dan ook voor 60 % uit bos, waaronder veel dennen.
> Vanuit Grandménil is het 1 kilometer tot 'Manhay-centrum', eigenlijk niet meer dan een line-up van een 50-tal woningen langs de N30. Die weg vormde lange tijd de belangrijkste ontsluiting van de streek, tot in de jaren '80 de E25 door Manhay werd getrokken. De gemeente ligt ook op de hoogst gelegen gronden in België buiten de Hoge Venen, een deel van het Plateau de Taille, met als culminerend punt Baraque Fraiture (650 meter). Bekendste inwoner van Manhay was tot 2014 Daan, voor wie Manhay en zijn buitenverblijf als muzikale inspiratiebron dienden.

> We zijn nu 120 km ver over GR 15 sinds de start in Monschau. De hoogtelijn van 600 meter laten we nu definitief achter ons. Een eind verder snijden we een lange bocht van de weg af door 150 meter door te steken over een paadje links. Weer op de asfaltweg links en de weg volgen tot bij een Sint-Hubertuskapel. Daar nemen we de straat rechts door het gehucht Les Censes.
> Na 700 meter links een veldweg nemen die verderop naar rechts draait, over het erf van een hoeve loopt en bij een asfaltweg komt. Die steken we over en een eind verder, langs de bosrand wordt hij eindelijk onverhard. We lopen weer bos in, steken een paar beekjes over en komen op een kruispunt van bospaden langs het kruis ‘Até Fré Jakes’.

> Nog een dag door een eenzaam stuk Ardennen. GR 15 verlaat Grandménil aan de Duitse Panthertank. De rotonde van de N807 over, de weg langs het oorlogsmonument nemen (richting Dochamps). Na 100 meter niet links gaan op de eerste asfaltweg bij een kapel maar pas de tweede weg links nemen (Chemin du Béguinet), die rechtstreeks naar Oster loopt. Ondeweg op de Y-splitsing rechtsvoor aanhouden, op de kerk van Oster af. Bij die kerk links, scherp rechts en weer links. We verlaten nu Oster en nemen de eerste weg links om stevig te stijgen naar 500 meter hoogte. Bij de eerste gelegenheid opnieuw rechts. We stijgen nu geruime tijd verder, eerst tussen weiden, dan langs een bosrand en tenslotte door bos.
> Ook hier veel paddenstoelen vanaf eind augustus. We stijgen ondertussen door tot 570 meter hoogte en gaan na een open plek in het bos (Trimblèfa) weer dalen tot op een T-kruising. Daar nemen we links een kronkelwegje dat snel hoogte verliest om 100 hoogtemeters lager de beekvallei van de Fays de la Folie te kruisen.

> De afdaling loopt over een mooi pad. In de lente kleurt de omgeving hier geel van de bloeiende brem, nu in de late zomer kleurt de heide de omgeving paars. Voorbij de beek stijgen we licht naar het dorp Odeigne, we wandelen er tot bij de kerk. Rust en stilte regeert in dit hoog gelegen Ardennndorp. Bij de kerk links en na 60 meter rechts een kerkwegel rechts op. Die kruist een straat en komt dan op een kruispunt in Odeigne.
> Op dit punt in Odeigne kruisen we GR14, een pad dat helemaal uit Parijs komt en in Wallonië dwars door de Ardennen loopt tot Malmédy. Het is bijna 800 km lang. Even uitkijken dus om de juiste bewegwijzering te volgen. We nemen de straat licht rechts met aan onze rechterzijde de electriciteitspaal met GR-bordjes. Verderop een straat links laten liggen en daarna op de V-splitsing de licht stijgende weg nemen (Donaatkapel aan de rechterkant houden).

> Aan het oorlogsmonument links en 100 meter verder links een grassige veldweg nemen. Hij maakt een paar bochten, kruist de toegangsweg tot een woning en loopt parallel met de verkeersweg naar Chabrehez. Die steken we wat verder schuin over om op een graspad richting dennenbos te lopen. We volgen de rand van dat bos en lopen dan rechtdoor een wild venig gebied in, de Fagne du Pouhon. Dit is de bronzone van de Aisne, we kruisen de piepjonge rivier in de vorm van een veenbeekje.

La Chouffe
> Het sprookjesverhaal van La Chouffe begint rond 1980, als Chris Bauweraerts uit Willebroek een oude brouwinstallatie van Pierre Celis (Hoegaarden) krijgt. Samen met zijn schoonbroer Pierre Gobron en 5000 € startkapitaal gaan ze voor hun plezier aan het brouwen in Houffalize. Aangevuurd door het smaaksucces bij vrienden en familie geeft Gobron zijn job op om vanaf 1982 voltijds aan het brouwen te slaan. De installatie wordt naar de stal van een oude boerderij in Achouffe overgebracht. Al snel opent een extra brouwzaal. De kwaliteit van La Chouffe wordt bevestigd als het bier diverse smaakprijzen wint. Ook Chris geeft zijn reguliere baan op in 1998 om voltijds te brouwen. Ondertussen is hun brouwerij aan de 5de brouwzaal toe. Die plaats werd gecreëerd door de aktiviteiten van narijpen en botteling te verplaatsen naar Fontenaille, beter bereikbaar voor afnemers want de brouwerij had toen geen eigen distributienet. In een dalende biermarkt slagen de schoonbroers er in om met hun onafhankelijke brouwerij de produktie van Chouffe op te drijven van 49 liter in 1982 tot 3.500.000 liter in 2005. Het speciaal bier wordt ondertussen ook geëxporteerd, zowel naar Europa als overzee. In september 2007 werd de brouwerij verkocht aan Duvel-Moortgat.

> GR 15 komt niet voorbij de brouwerij, die ligt enkele honderden meters verwijderd. Na het inslaan van alcoholische brandstof moet ik er nog even vaart achter zetten. GR 15 klimt stevig de vallei uit door bos. Aan de bosrand links en wandelen tot op een kruispunt met de weg tussen Achouffe en Mont. Daar nemen we het verharde weggetje rechts. Na zowat 700 meter draait het rechts en we lopen steeds rechtdoor op de E25 (Autoroute des Ardennes) af. Die kruisen we via een tunnel. Links-rechts aan de andere zijde en we lopen een afgelegen straat van Houffalize door tot op een T-kruising. Daar rechts, de N30 kruisen en dalen tot in het centrum van Houffalize. In het centrum volgen we de GR-tekens tot bij de tank op de Place Albert I (winkels, horeca, infoborden, kruising met GR 57 en Escapardenne).

Fagne du Pouhon
> Het veengebied van Plateau des Tailles ligt op een hoogte tussen 600 en 650 meter. Na de beter bekende Hoge Venen is dit het hoogste plateau van België. Pas 10 jaar na de erkenning van de Hoge Venen als staatsnatuurreservaat werd ook hier in 1967 een aanvankelijk bescheiden reservaat erkend. Die tragere erkenning kwam omdat, in tegenstelling tot de Hoge Venen, nogal wat landeigendom hier in privé-bezit was van grote families. Ondertussen is het reservaat uitgegroeid van 203 ha in 1970 tot meer dan 600 ha nu, waarvan 57 ha voor de Fagne du Pouhon. Daarmee behoort het Plateau des Tailles tot de grotere natuurreservaten van Wallonië.
> De autosnelweg E25 snijdt dwars door het Plateau des Tailles op het hoogste punt, Baraque de Fraiture. Er was aanvankelijk nogal wat protest vanuit groene hoek om hier over de waterscheidingslijn en het brongebied van vele beken en riviertjes een brede strook asfalt te leggen. Niet alleen veroorzaakte dit verstoring hier in het gevoelige ecosysteem van veen en waterhuishouding, ook de vervuiling door teerresten, strooizout en oliederivaten in een brongebied werd zeer sceptisch bekeken.
> De Aisne, die hier ontspringt, is na de Amblève en de Vesder misschien wel de belangrijkste zijrivier van de Ourthe. De Aisne watert hier af van het Plateau des Tailles uit talloze veenbeekjes. Via Erezée stroomt de Aisne naar Bomal, waar ze in de Ourthe mondt.

> Mooi hier, met veel heideplukken in bloei. Ook een goeie plek voor doortrekkende wandelaars over GR 15 om een fris bad te nemen in het snelstromende jonge riviertje. Er volgt een stukje dat erg drassig en zompig kan zijn. Ik kan het nog net droog houden op mijn lage wandelschoenen. GR15 klimt verder door het hooggelegen veen en dwars door een halfopen eikenbos, het Bois de Fayi. We gaan over de hoogtelijn van 600 meter en bereiken bij de N89 (La Roche - E25) zelfs 630 meter. Dat is net niet het hoogste punt op GR 15. Dat ligt immers bij Mützenich, langs het traject van de eerste etappe.

> Het is zwaar bewolkt over de Hoge Ardennen. De wind waait echter snel de wolken over de hoogplateaus, dat zorgt voor dynamiek en dramatiek boven het groene Ardense landschap. We wisselen een paar keren snel van pad te Wilogne en gaan na de oversteek van een beekvallei stijgen - hoe kan het ook anders - naar het gehucht Mont. Voor de kern van Mont nemen we in een bocht van de weg rechts een prachtig paadje tussen hagen. Het is een smal, door de eeuwen heen uitgesleten pad, afgezoomd met haagbeuk en dicht struikgewas.

> Bij de N89 even links en dan rechts richting Chabrehez. Op dat kruispunt was vroeger een café-restaurant-hotel, 'La Ferme des bisons'. Het is al jaren gesloten. Naar en voobij Chabrehez zullen we helaas over 4 km asfalt lopen, waarvan het eerste stuk nogal monotoon is. Vanaf Chabrehez en helemaal tot Houffalize is het ook uit met de rust. Storender zijn de honderden mountainbikers die hier een wedstrijd rijden en waarvoor de organisator er niks originelers op vond dan gewoon borden te plaatsen met 'suivez le GR' op...tja. Te Chabrehez op de T-kruising links en de hoofdweg door het dorp volgen.

> We blijven nu een hele tijd op dezelfde brede bosweg in zuidelijke richting en kruisen heel wat andere paden. Verderop gaan we sneller dalen, in de vallei van de Ruisseau de la Planchette. We volgen er de weg die naar Dinez loopt maar nemen 100 meter voor de kern van het dorp rechts de straat naar Wilogne. In Wilogne wijk ik even af van het GR 15-traject om langs de fotogenieke kerktorenruïne van Wilogne te passeren. De alleenstaande toren is een overblijfsel van de oude kerk die rond 1938 werd afgebroken. Alleen de toren uit 1755 bleef overeind.

> Vanwaar het Chouffe-succes? De mannen hebben hun brouwerij opgestart in een periode waar artisanale streekbieren een revival kenden en de band met de individuele klant is altijd zeer sterk geweest: Aan de brouwerij is een taverne verbonden en je kan de brouwerij ook bezoeken. Verder is er het opvallende uitzicht van de fles: Geen 25 cl of 33 cl maar 75 cl, met een etiket dat helemaal afwijkt van de typische rustieke vormgeving: Kabouters die zo uit een sprookjesboek kunnen komen. In de brouwerijshop kan je niet enkel de geestrijke flessen kopen maar ook pinnemutsen en Chouffekabouters...er bestaat ondertussen zelfs een Chouffelied, iets dat op het Ploplied trekt... Allemaal leuk die merchandising maar uiteindelijk gaat het om de smaak van het bier en dat is gelukkig toch nog het meest doorslaggevende element voor het succes van La Chouffe. De 3 varianten: blond (Chouffe), donker (McChouffe) en winterbrouwsel (N'Ice), zijn volle bieren met een rijk smaakaroma van zowel bittere, zoete als kruidige extracten. Dit bier smaakt ook pittig met een pikant borrelnootje bij. Op een zomerse zondag kan het erg druk zijn in Achouffe, 30 jaar geleden nog een doods Ardens dorpje....

Houffalize
> Deze stad werd bij de ongemeen harde confrontaties tijdens het Ardennenoffensief in december 1944 grondig verwoest. Veel gebouwen werden zwaar beschadigd of vernield door Amerikaanse bombardementen die de Duitsers moesten verjagen, zo ook bvb de kerk. Bijna 200 inwoners lieten hierbij het leven. Doordat vele gebouwen na de oorlog hersteld werden of heropgebouwd in natuursteen, heeft de stad haar rustiek karakter terug gekregen. Verspreid staan een aantal monumenten die herinneren aan de vreselijke gebeurtenissen.

> Vanuit Houffalize is er een keuze aan boeiende wandelmogelijkheden. Lokale wandelingen waaieren uit naar de dorpen op de plateaus of in de valleien, naar de brouwerij van Achouffe, het riviertje Eau de Martin Moulin, het kanaal van Bernistap en dorpen waarlangs de hier passerende GR's 57 en 15 en Escapardenne ook lopen. Daarnaast profileert Houffalize zich als mountainbikeheaven. Jaarlijks vinden een paar massa-evenementen plaats voor MTB'ers, dagen waar wandelaars de stad best mijden want van een scheiding tussen wandel- en fietspaden is blijkbaar niet echt sprake, zoals we vandaag merkten.

> In het centrum vind je alle winkels en horeca, een goed gedocumenteerde toeristische dienst die je ondermeer voor de periode oktober - december ook alle inlichtingen kan verschaffen over geplande drijfjachten in de regio.

> Verderop opent het landschap zich meer. De graanvelden zijn hier net gemaaid en dikke hooirollen liggen verspreid over het enorme veld. De late namiddagzon kan net onder het zware wolkendek piepen en kleurt het landschap van gemaaid gras goudgeel. Afdalen naar Achouffe, gelegen in de samenloop van twee valleien: het riviertje Eau de Martin Moulin (waarmee GR 15 de laatste 10 kilometers ongemerkt parallel heeft gelopen) komt hier samen met een beek die uit de Vallée des Fées komt.

> Een lange etappe zit er weer op. We zijn midden in een regio waar het Ardennenoffensief in 1944 volop woedde, wat ook te merken zal zijn tijdens de volgende etappe naar Bastogne.