> Even 50 meter 'backtracken' vanaf het kunstwerk of de bivakplek Levitas om weer op de wandelroute Sentier d'Art te komen. We dalen af over een onduidelijk pad tussen varens en draaien wat lager naar links om na wat bochten op een weggetje te komen. Dat loopt naar de oude boerderij Ferme de Stée, waarvan de oudste delen terug gaan tot begin 17de eeuw! Op donderdag- en vrijdagnamiddag kun je er lokale hoeveprodukten kopen, zoals kazen.

> Op een 200 meter van overnachtingsplek Levitas, staat langs de veldweg die naar Braibant loopt (niet langs het Sentier d'Art), de eenzame oude linde van Tronnoy. Geen idee hoeveel eeuwen deze linde het hier al volhoudt maar het is een beschermd monument. Onder het bladerdak van zijn volledig uitgeholde stam staat een eenvoudig kapelletje, opgedragen aan Sint-Donaat, beschermheilige tegen bliksem. Leuke plek om nog even te verpozen (rustbank) 's avonds na de tocht of 's morgens bij het ochtendgloren.

> Bij de boerderij maakt het weggetje een korte bocht naar rechts en daarna gaan we scherp links een ander wegje op dat naar een brug over de Bocq loopt en verder onder de spoorlijn Namen - Marloie door. Voorbij de tunnel links om kort daarna opnieuw een spoorlijn te kruisen, ditmaal via een brug hoog boven de sporen. De begroeiing op de bedding van dit enkelspoor verraadt dat hier niet amper treinen rijden. Dit is een deel van het toeristisch spoorlijntje van de Bocq-vallei. We zullen deze spoorlijn straks nog eens kruisen.

> Het stenige en soms grassige pad loopt nu door open akker- en weidenlandschap. Linksvoor doemt het dorpje Braibant op, we zullen er niet door lopen. Steeds rechtdoor, ook als we een andere veldweg kruisen, tot we net niet de verkeersweg tussen Spontin en Ciney bereiken. We kiezen kort daarvoor immers rechts voor een vrij rechte veldweg.

> Het bos in de verte is ons doel, ietsje naar rechts kunnen we het oude kasteel van Mouffrin ontwaren tussen de bebossing. Heldere horizonten met contrastrijke kleuren en scherp afgetekende wolken, het resultaat van een door regen uitgezuiverde hemel. Opnieuw kruisen we de Bocq-spoorlijn over een brug en kort daarna arriveren we via een korte bospassage in het gehucht Reuleau.

> Een eerste kunstwerk van Sentiers d'Art vandaag: Recompose, van de Franse kunstenaar Elparo, iets met in schijfjes gesneden boomstammen, niet meteen indrukwekkend.
> We vervoegen een rustige asfaltweg die langs de boerderij van Reuleau loopt. Op het erf van deze boerderij werd op 9 juni 2019 het Sentier d'Art ingehuldigd. Nogmaals de Bocq over en daarna stijgen. Kruising met een andere straat en verder stijgen over de Tienne de Vincon naar het gehucht Vincon. We gaan er rechts de Rue du Bois Henrard in.

> Bij de stoere hoeve links een steenslagweg op die we een hele tijd volgen. Een rustig pad dat grassig wordt en wat slingert. Verderop lopen we langs bosrand en ongeveer op de plek waar het pad een kwartdraai links maakt, komen we op een afgelegen geplaatst kunstwerk van Sentiers d'Art.

> Mooi! 'The Woven Shelter Seat' van de Brit Tim Norris. Wilgentakken geweven in een ijzeren frame van ei-achtige vorm. Prima rustplek.
Zo'n 'woven shelter seat' zou ik wel in de tuin willen.

> We vervolgen over het bospad, dat uitloopt in een straat van Schaltin, de Rue Cardijn. We volgen ze rechtuit tot bij een grote OLV- van-Lourdeskapel. Oorspronkelijk werd het gebouw half 19de eeuw opgetrokken als protestantse tempel, sinds 1898 is het een katholiek monument. De grote Lourdeskapel is ongeveer even oud (170 jaren) als de huidige kerk van Schaltin, die wat verderop staat. Op het kruispunt rechtdoor, wat verder nemen we een straat links en op de Rue de l'Ancienne Commune rechts. Even een verijnig stijgend doorsteekje rechtdoor en hogerop weer rechts (Rue du Tige). Kort daarna weer links, over een eerst licht dalende, dan weer licht stijgende verharde weg naar de rand van het Bois du Bocq.

> Aan de bosrand gaan we rechts en een 200 meter verder is het uitkijken naar een weggetje dat het bos inloopt om op zoek te gaan naar een van de mooiste bivakzones op het Sentier d'Art. Dit kunstwerk ligt dus niet rechtstreeks langs het pad maar iets verborgen in het bos om rust te garanderen. Torftak, wat zoiets betekent als 'turfdak', is geen creatie van een Scandinavische kunstenaar. Wel eerder integendeel. De Spaanse kunstenaar Mario Boccolini is de maker van dit mooi Land Art-werk. Eenheid met de natuur wordt versterkt door de natuurlijke materialen en de afgeronde vormen. Die vorm doet trouwens wat denken aan een goedkope Decathlon Quechua-tent maar dit is eigenlijk veel leuker. Of misschien zie je er hobbit-huisje in? Prachtig in zijn eenvoud in ieder geval. Hier ga ik een zalig rustig nachtje tegemoet, wel gewapend met een muggenspray.

De Bocq-spoorlijn
> Spoorlijn 128, beter bekend als de Bocq-spoorlijn of Chemin de fer du Bocq, is zonder twijfel één van de mooiste spoorlijntrajecten door België. De spoorlijn loopt door de smalle vallei van de Bocq onder en over nogal wat bruggen en tunnels, dat alles in een sterk beboste omgeving. De eerste delen werden in 1898 in gebruik genomen en tegen 1907 was ze helemaal klaar, van Ciney tot Yvoir, een goeie 20 km lang. De enkelsporige lijn verloor passagiersvervoer al in 1960. Regelmatig goederentransport ging nog 10 jaar langer door en tot 1983 maakte de NMBS nog gebruik van de lijn voor uitvoer van ballastmateriaal uit een steengroeve. Dat de sporen nadien ook zijn blijven liggen komt door de militaire functie die de spoorlijn nog had kunnen vervullen indien noodzakelijk.

> Ook de meeste stationsgebouwen zijn nog bewaard gebleven. Dankzij vrijwilligers van de vereniging Toerisme en Spoorpatrimonium rijden er sinds 1992 soms weer toeristische treinen op het spoor. Er wordt op een onregelmatig schema vooral tijdens de weekends van juli, augustus, september en oktober gereden, meestal met autorail, soms met een stoomloc.
Spoortijden en meer info.

> Na de laatste huizen in die straat van Vincon lopen we in dezelfde richting verder over een graspad (de rand van een weide) en even later het bos in. Helemaal op het einde van het bospad en al wat zichtbaar van in de verte, is een volgend kunstwerk. Bijzonder mooi! 'Farakas 4' van de Fransman Marc Averly. Een speels werk van allerlei hout in verscheidene dikten, allemaal bijzonder creatief in elkaar gezet.

> Eerst kruisen we nog eens de spoorlijn Namur - Marloie, daarna kiezen we bij het oorlogsmonument en de kerk van Natoye (rustbank) links om de Bocq over te steken. Op de Chaussée de Namur nogmaals links, we wandelen langs het Centre des métiers d'art. Voor wie maar niet genoeg krijgt van creatieve kleurrijke volkskunst...

> Onmiddellijk naast dat kunstencentrum nemen we rechts een nogal smal pad dat langs de creatieve tuin loopt om kort daarna te stijgen op de flank van de Bocq-vallei. We stijgen wat over de valleiwand en dalen weer naar de Bocqvallei. Langs een vluchtelingen-opvangcentrum van het Rode kruis en in een brede bocht draaien we naar links om wat verder nogmaals de Bocq over te steken. Aan de andere zijde rechts, Rue de Francesse. Hier wandelen we opnieuw in het spoor van nog een andere wandeling die met een rode balk is gemarkeerd.

De linde van Maibelle
> De linde van Maibelle is een schitterend studie-exemplaar om de evolutie te zien in de levensloop van een boom in zijn eindfase en specifiek die van een linde. Een eerste fase van aftakeling wordt veroorzaakt door verrotting in het centrale deel van de stam (door bvb waterinsijpeling via 'wonden' door afgescheurde takken). Die verminking wordt ook al eens veroorzaakt door blikseminslag, wind of door menselijke tussenkomst.
> De uitholling van de kern van de stam die daarop na een tijd volgt, maakt de boom gevoelig voor verdere aantasting door weerselementen en zwammen. Terwijl de buitenkant van de stam nog uitbreidt in dikte holt die stam verder uit tot een uiteenvallende wand van dode en gezondere delen. Hier in Maibelle zijn we nog een fase verder. Een groot deel van die 'wand' is intussen afgestorven en vergaan.

> Wat nog recht staat is een laatste stuk stam van die 'muur'. De verzwakte resten zijn gevoelig voor verdere aantasting en door het onevenwicht in de boomstructuur zijn ze kwetsbaar voor omvallen of afscheuren van zwaardere takken. De linde van Maibelle krijgt kunstmatige steun door balken op een cruciaal zwaartepunt.

> Dankzij Jean Chalon, een botanist, weten we hoe het de linde van Maibelle is vergaan de laatste 150 jaar. Hij bezocht de boom zowel in 1871 als 1909 en maakte daarover een gedetailleerd verslag op. Volgens Chalon is het een typische dorpslinde die was geplaatst op een pleintje bij een kerk. De omgeving is de voorbije eeuwen aanzienlijk veranderd, de kerk is al lang verdwenen. Al in 1855 werd de linde van Maibelle omschreven als een skelet en in die verweerde toestand was hij toen al verscheidene generaties bekend. In 1855 konden 8 mannen met gemak in de holle boom. Ook in 1871 zag Jean Chalon de linde als een uitgeholde boom 'met een toegang'. Toen hij er terug ging in 1909 was die holle boom geëvolueerd van cilindervorm naar de wandvorm, ongeveer parallel met de weg. De kruin gaf desondanks een gezond en gevuld beeld in de zomer. Vooraleer de boom naar dat stadium evolueerde, had hij volgens Chalon een omtrek van precies 10 meter. Sinds 1907 krijgt de boom steun, aanvankelijk was dat met ijzeren banden.

> Jean Chalon schatte in 1909 de leeftijd van de boom op 1100 jaar. Dan zou hij nu dus de leeftijd hebben bereikt van zowat 1200 jaar. Het is verleidelijk om mee te stappen in die optiek en dat verder te vulgariseren door te schrijven dat wellicht de legers van Karel de Grote nog langs de boom zijn gepasseerd.

> Laten we het echter meer realistisch bekijken. Zo'n boom dateren is zeer moeilijk aangezien de uitgeholde stam een determinatie op basis van jaarringen in de stam onmogelijk maakt. Bewijsmateriaal zou een geschreven of cartografische vermelding kunnen zijn maar ook die is er meestal niet zo ver terug in de tijd.
> Zelf ben ik eerder geneigd om te stellen (gezien het feit dat hij volgens getuigenissen reeds in het begin van de 19de eeuw sterk op zijn retour was) dat de linde van Maibelle een leeftijd heeft van minstens 500 jaar, zonder uit te sluiten dat hij nog veel ouder is.
> De toekomst? Wel bekijk het zelf ter plaatse. Wat overblijft van de oude knar is in vrij gezonde staat. Elk jaar produceert hij nog vanaf de lente een mooi bladerdak en volgens onderzoekers is zijn wortelstelsel nog vrij goed. Dat frisgroen uitzicht is echter vooral het gevolg van jong opgeschoten zijscheuten aan de voet van de oude linde, die hebben zich inmiddels zelf ontwikkeld tot stevige stammen. Het best bekijk je eigenlijk de boomstructuur in bladloze toestand, zo oogt het wat duidelijker. Dankzij menselijke hulp (door oa ondersteuning) moet hij in staat zijn om het wellicht nog zeker tientallen jaren vol te houden. Had men hem in de 19de eeuw al niet bijna dood verklaard?

> De Française Isabelle Aubry vond er inspiratie met blauwe vlinders in het werk Morpho. Biodiversiteit en vergankelijkheid in de natuur: een levende wolk van vlinders is er neergestreken op een omgevallen dode boom.
> Aan de kapel rechts, Sur les Sarts, het asfaltweggetje golft mee met het landschap tot op de verkeersweg N921.

> Enkele tientallen meters voorbij de stokoude linde kiest het Sentier d'Art links de Rue de Skeuvre. We kruisen de beek Le Petit Bocq en stijgen steeds rechtdoor naar een landbouwplateau. Bij een bosrand gekomen, nemen we links een pad dat verderop dwars door een produktiebos van dennen loopt. Aan de andere boszijde doemt in open veld in de verte de kapel 'Sur les Sarts' op. Daar treffen we een volgend werk van Sentiers d'Art aan.

> We kruisen voorzichtig de snelle verkeersweg N921, aan de andere zijde loopt een rustig asfaltweggetje richting Champion, hoewel het dorpsnaambord Emptinne opgeeft. Ter hoogte van een rode beukendreef en een boerderij, wijken we wat uit naar links en wat verder komen we op een T-kruising met de Rue de l'Etoile in het centrum van Champion, waar we rechts gaan. Wat lager weer links (rechts een paar mooie oude gebouwen) en we komen langs een huis dat wat lijkt op een voormalige kapel. Kort daarna rechts over een graspad dat een korte doorsteek maakt naar een andere geasfalteerde weg. Daarbij steken we de Ruisseau de Skeuvre over en gaan dan links op de Rue du Moinil.

> We wandelen tot bij de oude Ferme du Moinil met zijn ronde donjon. De oudste delen van de boerderij gaan mogelijk terug tot de 15de eeuw. De Mariagrot werd er uiteraard veel later aan toegevoegd. Lange tijd was deze hoeve Luiks bezit, een enclave in het graafschap Namen.

> We laten de laatste huizen van Natoye achter ons en vervolgen steeds maar over deze straat, die in een brede bocht wat stijgt en verderop onder de expressweg N4 doorloopt. Zo arriveren we aan de rand van het gehucht Maibelle (gemeente Assesse). Het traject van Les Sentiers d'Art werd vanaf 2022 sterk gewijzigd de volgende kilometers.

> We kruisen de beek 'Ruisseau du Pré del Loye en gaan daarna meteen links (richting Florée), nog voor de eerste huizen van Maibelle. We stijgen wat de beekvallei uit en net voorbij een natuurstenen kapel voor OLV van Zeven Smarten, gaan we scherp rechts een steenslagweg op. Dat pad draait wat en loopt dan vrij rechtlijnig tussen akkers. We kruisen een verhard weggetje ter hoogte van een solitaire linde en vervolgen nog steeds rechtdoor. Zowat 1,3 km voorbij de linde komen we aan het kunstwerk Mano van Marion Boccolini (2022).

> We gaan in de buurt van het kunstwerk scherp rechts een graspad over 1,2 km. Einde rechts om zo Maibelle in te wandelen. Toch één superattrakie hier in dit godvergeten gehucht: we passeren langs misschien wel de oudste lindeboom van België.

> Het wandelpad loopt door het kunstwerk rechtuit een pad op tussen prikkeldraad. Naar links tot op een straat van Natoye. Rechts, eerste links, Rue des Alouettes. Dadelijk een buurtpad rechts naar een kruispunt (superette Supra, apotheek, sporthal). We maken hier een rondje. Rechts, verderop links en nogmaals links (zicht op de kerk van Natoye). Daarna weer rechts, verder over de Rue Bellevue, na 300 meter rechts ( Rue des Comognes). Deze steenslagweg daalt naar een V-splitsing. Linksvoor vervolgen over het graspad naar het oude centrum van Natoye.