Bewegwijzering
	Standaardmarkering	Padverandering.

> Een echte gids bestaat er (nog) niet over Sentiers d'Art, wel sinds de zomer van 2019 een volledige topografische overzichtskaart. Voldoende gedetailleerd om er je weg mee te vinden bij twijfel onderweg. Schaal 1:37500, op basis van een NGI-topografische kaart. Een uitgebreide legende en een pak symbooliconen op de kaart bieden je heel wat extra praktische info. Op de achterkant van de kaart uitleg over alle Land'Art-kunstwerken die je onderweg langs de route passeert. Behalve het hoofdtracé van 150 km, zijn er op de kaarten ook een pak kleinere (onbewegwijzerde) luswandelingen ingetekend, waarvan de afstand varieert van 6 tot 12 km. Summiere uitleg over de kunstwerken, alles tweetalig Frans / Nederlands.

> De kaart 'Sentiers d'Art en Condroz-Famenne is te bestellen of ter plaatse verkrijgbaar bij het Maison du Tourisme Condroz-Famenne te Ciney, of ook gewoon online te raadplegen, inclusief GPX-bestanden, Gesves - Ohey , Havelange - Somme-Leuze en Hamois - Ciney.
> Zelf wandelden we zonder GPS. Dat leverde wel wat problemen op in 2017 om steeds het juiste traject te volgen. Met name in de bossen en tijdens de doortocht door Gesves vond ik vaak moeilijk het juiste tracé te vinden zonder GPS, met nogal wat verkeerd lopen als gevolg. De volledige kaart, die sinds 2019 beschikbaar is, is echter voldoende gedetailleerd. Bovendien wordt je ook nog geholpen door een goede bewegwijzering sinds 2018, waardoor het ook zonder GPS probleemloos verloopt en je een extra gidsmiddel hebt.

> Als je over Sentiers d'Art wandelt tussen 1 oktober en 31 december is de kans reëel dat je met drijfjagers wordt geconfronteerd, die delen van het bos maar ook open veld kunnen afsluiten en monopoliseren. Bij drijfjacht gaan ze dan 'wild tekeer' door met veel lawaai everzwijnen en reeën naar de bosrand op te jagen.

	GRP 575 A travers le Condroz Grande Randonnée van bijna 300 km, die zowel de Naamse als Luikse Condroz doorkruist. Sentiers d'Art kruist meermaals deze GR, of een variant deel van de route, dat Mozet verbindt met Porcheresse. Wandelverslag.
	GRP 577 Tour de la Famenne Grande Randonnée van 170 km, door de Famenne. Het Sentiers d'Art kruist meermaals deze GR op het zuidelijke deel, regio Heure en Nettinne. Wandelverslag.

> OK, helemaal klaar nu om er in te vliegen, op de volgende pagina's alle etappes...

---

---

> Inherent aan de landschapskunst onderweg is dat de werken hoofdzakelijk zijn opgebouwd uit natuurlijke materialen en geplaatst werden in een omgeving waar weer en natuur vrij spel hebben. Dat maakt ze ook gevoelig voor vergankelijkheid. Ze zijn niet gemaakt om er eeuwig te staan. Hou er daarom rekening mee dat sommige kunstwerken beschreven in dit verslag er misschien niet meer zijn op het moment da jij op tocht bent. Anderzijds wordt de route wellicht ook de komende jaren nog aangevuld met nieuwere land'art-kunstwerken.

> Mogelijk moet je enkele kilometers omwandelen dan als de jagers je geen toestemming geven. Als je in de jachtperiode op pad gaat controleer dan vooraf de gemeentelijke websites voor 'les dates des battues' (= data van drijfjachten) of 'le calendrier des chasses'. Voor het gebied waar Sentiers d'Art loopt, zijn deze gegevens elk jaar gecentraliseerd op de website van het Maison du Tourisme Condroz-Famenne. Hou rekening met het feit dat deze data in realiteit al eens kunnen verschillen en voorzie in je dagplanning genoeg wandeltijd om eventueel een omweg te maken.
> Bij afsluiting van een jachtgebied moeten op elke toegangsweg tot dat gebied volledig en correct ingevulde roodkleurige verbodsborden staan, anders zijn de jagers in overtreding en is de jacht illegaal. Gele borden dienen enkel als advies en houden op zich geen verbod tot passage in. Er moeten op het moment van de jacht rode borden staan. Heb je problemen met jagers vraag dan naar hun 'président' of noteer dan de naam en telnr van de verantwoordelijke. Deze moeten verplicht op de rode verbodsborden staan.

> Niet altijd wordt er een ganse dag gejaagd. Als je bij een verboden gebied komt en je ziet jagers, informeer dan eventueel naar het moment waarop de doorgang terug wordt vrij gegeven. Soms zie je verbodsborden maar blijft de openbare weg op de rand van het jachtgebied toch toegankelijk voor passanten, dat is met name het geval wanneer het over een verkeersweg gaat. In bepaalde gevallen zijn de borden bewust verwarrend geplaatst om wandelaars en fietsers af te schrikken. Passeer je aan de rand van een jachtgebied over een toegankelijke weg zorg dat je dan opvalt en blijf niet hangen.

> De regionale toeristische dienst, die mee Sentiers d'Art heeft ontwikkeld bevindt zich in Ciney, het Maison du Tourisme Condroz - Famenne voor de regio 'Valleien van smaken en geuren'. Sommige gemeenten, zoals Gesves, hebben ook nog een plaatselijke toeristische dienst. Je kunt er terecht voor al je praktische vragen tijdens je tocht en verblijf.
> Ben je vooral geïnteresseerd in de vele Land'Art-kunstwerken langs de route, surf dan naar de website van Vagabond'art, La Fête de Mai.

> De NMBS heeft een treinstation te Ciney, op lijn 162 Namur - Arlon - Luxemburg. Er zijn op deze lijn geen andere treinhaltes in de buurt van de wandelroute. Bij het treinstation van Ciney ligt ook een busstation voor TEC-bussen die zowat alle richtingen uitrijden.
> Handig is TEC-bus 13, die een aantal stopplaatsen bedient die op of dichtbij het traject van Sentiers d'Art liggen. Zo is ondermeer Sorée vrij vlot bereikbaar vanuit Ciney. Ook daar kun je dus vrij vlot aanvangen met de 144 lange rondwandeling. Ook plaatsen als Ohey en Havelange worden vlot bediend, met name daar waar er een grotere verkeersweg loopt. Sommige dorpen worden niet of slechts schaars bediend, zoals Filée, Libois of Nettinne. Gebruik Google Maps om bushaltes te vinden + de website van de Waalse vervoersmaatschappij TEC voor uurschema's.

> In Gesves kun je niet enkel een bus richting Ciney nemen maar ook naar het station van Namen. Gesves is een uitgestrekt dorp, met een verwarrend patroon, vraag eventueel de weg naar het gemeentehuis, in de buurt is een bushalte. Tijdens het weekend rijden er minder bussen, op zondag mogelijk helemaal niet op een aantal lijnen. NMBS. TEC.

> Sinds 2018 is dit langeafstandspad dus ook bewegwijzerd met een systeem conform de Waalse wetgeving hieromtrent. Geen geverfde tekens maar witte bordjes met daarop een rode rechthoek. Het logo van 'Sentiers d'art' is er eveneens op vermeld, evenals de namen en logo's van de hoofdsponsors. Een padwissel wordt meestal aangekondigd met een gepijld bordje. De bewegwijzering is sinds mei 2019 vervolledigd voor de ganse 144 km (inmiddels 150 km).
> Even opletten bij je routeplanning: de bewegwijzering van deze rondwandelroute is in één richting gebeurd, in wijzerzin. In tegenwijzerzin heb je dus geen signalisatie.

> ! Opgelet: je loopt tijdens de 150 km lange tocht ook meermaals in het spoor van een lokale wandelroute die ook is bewegwijzerd met een rode rechthoek maar niks heeft te maken met Sentiers d'Art. Bvb de rode rechthoeken van de Promenade de la Pyramide tussen Havelange en Verlée. Dat gebeurt een vijftal keren onderweg, telkens een ander lokale wandelroute. Let er steeds op, met name waar zo'n 'rode route' weer afsplitst, dat je die rode rechthoeken volgt waarop ook het logo van Sentiers d'Art is aangegeven.

> Rond Gesves loopt ook een lokale luswandeling van 12,5 km die eveneens in het teken staat van de land art-kunstwerken. Deze 'gele lus' loopt voor 75 % van het traject in het spoor van de hoofdroute. De bewegwijzering is met een gele rechthoek met daarbij het logo van La Fête de Mai. De 'gele wandeling' staat ook ingetekend op de wandelkaart Gesves / Ohey over Les Sentiers d'Art.

> Een aangename verrassing om vast te stellen dat voor Sentiers d'Art maximaal werd gezocht naar onverharde paden of rustige landweggetjes. Zowat 60 % van de hoofdroute loopt toch over niet verharde of slechts licht verharde paden of wegen. Dat % is vergelijkbaar met de routes van het Grande Randonnée (GR)-type. Opvallend veel graspaden ook. Hou daarmee rekening wat je schoeiselkeuze betreft. 's Ochtends bij dauw of op een regendag heb je immers mogelijk snel natte voeten als je over al dat natte gras loopt.
> Vooral bij de doortocht van dorpen loopt je op verharding en zoals elders ontsnapt ook de Condroz niet aan het feit dat ten behoeve van zwaardere landbouwvoertuigen ook een veldweg tegenwoordig onder het beton verdwijnt.

> De keuze voor zoveel mogelijk kleine, onverharde paden kan ook al eens tot gevolg hebben dat een pad overgroeid raakt omdat het onderhoud niet tijdig is gebeurd, al viel dat onderweg best mee.
> Laat je niet intimideren door bordjes met 'Bois privé' of 'accès interdit'. Ze zijn soms direct langs het pad aangebracht. Het betreft meestal niet het eigenlijke pad maar het bos of veld rondom. Zolang je op het uitgetekende pad blijft, zou er geen probleem mogen zijn. Dit soort borden zie je bijvoorbeeld in het bos ten noorden van het dorp Libois.

> Behalve al eens een hobbelige veldweg of een wat overgroeid pad zou er geen probleem mogen zijn wat moeilijke of gevaarlijke doorgangen betreft. De hoogteverschillen zijn hier in vergelijking met de Ardennen dan ook aanzienlijk beperkter, er hebben zich geen diepe rivieren ingesneden in dit deel van de Condroz. De hoogte van het landschap varieert van 160 meter tot 310 meter. Per dagtraject overwin je een totaal positief hoogteverschil van maximaal 300 à 350 meter, niet abnormaal veel en eigenlijk amper voelbaar. Kun je Sentiers d'Art ook per fiets afleggen? Ja, maar wel per mountainbike en zelfs dat is niet steeds evident. Met een trekkingfiets loopt het veel stroever gezien de padenkeuze die vooral georiënteerd is op wandelpaden.

> Je kunt zowaar ook op zes plaatsen overnachten in of naast zo'n kunstwerk van Sentiers d'Art! Wel bieden deze slechts beperkt plaats, afhankelijk van de plek van één tot zes personen, niet meer. Reservatie is niet mogelijk. Het devies luidt simpelweg: Premier arrivé, premier installé. Wel is het zo dat sinds 2021 ook je tent plaatsen bij het kunstwerk (max 4 tenten, geen groepen). Groepen moeten een alternatief opzoeken. Precieze locaties geven we hier niet, meer info kun je vinden op Bivakzone.be onder 'Condroz'.

> Breng een slaapzak mee en een matje. Het is niet toegestaan vuur te maken en er is ook geen stromend water beschikbaar. Je arriveert op het einde van de dag en vertrekt weer vroeg 's morgens, geen langer verblijf dan functioneel nodig voor je nachtrust.
> De regio is erg mager bedeeld met officiële campings, 'La Cascade de Jausse' is een camping ten zuiden van Goyet maar ligt niet langs Sentiers d'Art. Idem voor camping Le Relais te Hogne (ten Z van Sinsin). Verder zijn er nog de alternatieven van Welcome In My Garden (niet gratis / 36 €)
> Gilbert's List vermeldt enkele locaties waar je goedkoop eenvoudige onderdakovernachting kan vinden (17 à 22 € pp, soms op basis van 3 of 4 personen). Je kunt de update lijst krijgen van Gilbert voor een paar euro's, Mail: gilbert.bastiaensen AT pandora.be.
> Voor meer upscale-accommodatie kun je terecht bij de het Maison du Tourisme Condroz-Famenne of bij de lokale toeristische diensten.

> Er zijn enkele plaatsen waar je onderweg je voedsel- en drankvoorraad kunt aanvullen. De meeste dorpen zijn immers te klein om een winkel leefbaar te houden.
in Ciney vind je uiteraard volledige shopping.
In Natoye wandel je langs een Supra-superette. Te Sorée is de bakker langs de N921 sinds 2020 gesloten.
In het centrum van Gesves zijn er oa een bakker, slager, superette, pizzeria bij elkaar gelegen.
Waar je in de buurt van Ohey de N921-vekeersweg kruist, is een tankstation met kleine winkel en een frituur, op 300 meter is een Proxy-Delhaize en het centrum van Ohey, op 1 km, biedt nog meer mogelijkheden.

In Haillot is er dorpswinkel Chez Paulette, op 500 meter van de wandelroute, bij de kerk.
Te Havelange-centrum langs de wandelroute.
Te Verlée, langs de wandelroute, superette (Le Panier Nature) met uitgebreid assortiment.
Tussen Verlée en Ciney (45 km) kom je niet meer in de buurt van winkels.

> De etappe-indeling in dit wandelverslag over Sentiers d'Art is gebaseerd op de mogelijkheid om legaal te bivakkeren in de kunstwerken onderweg. De dagafstanden zijn daarom misschien nogal kort, terwijl de laatste etappe met een afstand van 30 km mogelijk wat te lang uitvalt. De eerste etappe daarentegen is maar 8 km lang, wat de mogelijheid biedt om per trein op een niet te vroeg uur te arriveren in Ciney, voor een relaxe wandeling van een drietal uren tot de eerste overnachtingsplek.
> Alternatieven volop: wie graag langere afstanden aflegt kan twee dagetappes combineren in één wandeldag. Wie liever niet bivakkeert kan een eigen tochtindeling maken met andere overnachtingsfaciliteiten of een indeling maken op basis van bushaltes om zich telkens van en naar begin- of eindpunt van een etappe te verplaatsen. Welke etappe-indeling je ook maakt, plan best je routeverloop in wijzerzin, omdat markeringen enkel in die richting zijn geplaatst.