> Hoogtepunt tijdens het eerste stuk van deze etappe is letterlijk en figuurlijk het verdwenen dorpje Mont-Sainte-Marie. Zowat enkel de (gerestaureerde) kerk is overgebleven. De nabijgelegen witgekalkte hoeve van Basseille is een schitterende, oude versterkte boerderij. Door een golvend landschap komen we in Mozet, alweer een dorp uit de lijst van 24 mooiste dorpen van Wallonië. Bij Goyet, bekend voor zijn grotten, dalen we in de mooie vallei van het riviertje Samson. Door een partij bos - waar enkel GR-wandelaars welkom zijn - lopen we naar Stru. Een uur later wippen we nog even een volkscafé in te Groynne, vooraleer af te dalen in de vallei van de Maas voor de allerlaatste kilometers naar Andenne.

> Het is blijkbaar onvermijdelijk om via de stad Namen te passeren indien je vanuit Andenne met openbaar vervoer Sart-Bernard wil bereiken of vv. Zo ben je dus toch een uur à anderhalf uur onderweg. Het treinstation voor Andenne ligt eigenlijk op de noordelijke Maasoever, te Seilles, zodat je nog een 2 km te voet moet tot het start- of eindpunt van GRP 575 bij de kapittelkerk van Andenne. Ook als je per bus reist, lijkt de passage via de stad Namen of Jambes nog de beste mogelijkheden te bieden. Gebruik de treinplanner van de NMBS of de busplanner van TEC. Onderweg is er horeca te Goyet (enkel 's avonds open!).

> Voor deze etappe heb ik het gezelschap gekregen van enkele wandelvrienden. Nadat we eerst een paar verlaten stukken van het oude traject hebben verkend vangen we de de etappe naar Andenne aan van de huidige GRP 575 in de buurt van het treinstation van Sart-Bernard.
> Hoewel Sart-Bernard een oud dorp is, herinneren nog weinig gebouwen aan die lange geschiedenis. Bij het station lopen we de spoorwegtunnel onder. Aan de andere kant even rechts-links en dan over een kleine asfaltweg laten we alweer het dorp achter ons. GRP 575 gaar hier kort na elkaar 2 van de belangrijkste verkeersaders door de Condroz over, eerst de oude N4 en daarna de jongere E411 (Autoroute des Ardennes).

Mont-Sainte-Marie, spookdorp
> Al voor het jaar 1000 was hier op deze hoog gelegen plek een parochie. Toch is Mont-Sainte-Marie altijd wel een kleine nederzetting is gebleven, van maximaal 100 inwoners.
> Rond 1675 werd het dorp grotendeels verwoest door de legers van Lodewijk XIV, die in die tijd overal in de Ardennen en de Condroz onnoemelijk veel kapot hebben gemaakt. Het dorpje verrees uit de as maar minder dan een eeuw later blijft van Mont-Sainte-Marie grotendeels een ruïne over nadat het kerkschip is ingestort. In 1809 wordt de nederzetting het statuut van parochie ontnomen. Natuurelementen zetten het afbraakwerk verder: In de 19de eeuw wordt de torenspits verwoest door bliksem.

> Pas na WO II worden de ruïnes gestabiliseerd en eind jaren '90 van vorige eeuw komt er een grondige restauratie van de oude kerk met het huidige uitzicht als gevolg. De 16de eeuwse kapel van de graven de Liedekerke is ook bewaard. Een crypte en een paar oude gedenkstenen, zoals wapenschilden en grafkruisen fraaien het geheel op. Het oogt uitnodigend om even te rusten, bij regenweer kan je hier ook schuilen.

> Bij deze mooie stille plek neemt GR575/576 scherp links een dalend wegje door bos. Lager kruis je hier de N941 (Goyet - Naninne) om via een beekvallei naar de witte hoeve van Basseille toe te lopen.
> De hoeve met zijn bijgebouwen vormt een harmonieus architecturaal geheel, bijna een gehucht op zich. Alweer een erg lange geschiedenis schuilt er achter deze hoeve. Ze werd al vermeld in de 9de eeuw en deed in de 13de eeuw nog dienst als leprozerie. De huidige kern van gebouwen is 18de eeuws, met latere toevoegingen. Even na de hoeve kom je langs een wel erg opvallend kunstwerk.

> Van links komt de aanlooproute uit Jambes, zie extra pagina. We vervolgen over de hoofdroute, rechts dus op de T-kruising, die sinds 2010 ook duidelijker is gemarkeerd. Onderweg nog een kuntwerk van Fête de mai, 'Cairn de feu' van de Fransman Yannick Keltz. Het werd geplaatst in 2003 (gerestaureerd in 2013). De houten bedekking van de ronde steenconstructie kan in brand worden gezet op de langste nacht van het jaar. Langs een bosje en het gehucht Le Bati daalt GRP 575 over asfalt naar Mozet. Bij een rustbank ga je rechts om in tegenwijzerzin rond het voormalige kasteel te lopen.
> Bij de hoeve Royer in het centrum van Mozet, komen we weer aan een splitsing van GR-trajecten. Rechts start een variant traject van 30 km naar Porcheresse via Gesves. Zie hiervoor op een extra pagina. De hoofdroute loopt echter rechtdoor.

> Het kleine asfaltwegje slingert naar en rond de hoeve en slingert stijgend als een stenige veldweg tussen weide en akker naar een splitsing van veldwegen. Aan die T-kruising staat een GR-paaltje. Hier splitst namelijk de aanlooproute naar Jambes en Namen af van het hoofdtraject van GRP 575.

> Steeds maar dezelfde richting aanhoudend, kom je verderop op een mooi graspad dat gezapig doorstijgt naar een 'rollend' Condruzisch landbouwplateau. Het pad versmalt iets tussen afgespannen weiden. Aan een kruispunt van wegen bij een bosje links, lopen we verder in noordwestelijke richting om na 1 km rechts een licht klimmende weg naar de ruïnetoren van Mont-Sainte-Marie te nemen. Links in de verte zie je een opvallende witgekalkte hoeve liggen in een prachtig pastoraal Condroz-decor. We zullen straks vlakbij die hoeve passeren. De gerestaureerde overblijfselen van de Romaanse kerktoren van Mont-Sainte-Marie zijn een prima keuze van Ludo om hier de knapzak aan te spreken.

Mozet, mooi dorp
> We zijn weer aangekomen in een dorp dat op het lijstje staat van 'mooiste dorpen van Wallonië'. Zoals nogal wat dorpen in de Condroz is ook Mozet gelegen op de zuidelijke flank van een riviervallei. Die uit de kluiten gewassen beek in de vallei is de Tronquoy, een zijbeek van de Samson. Rond de Sint-Lambertuskerk liggen in een paar smalle straatjes huizen die zijn opgetrokken in de lokale grijze steen.
> Blikvanger in het dorp is de kasteelhoeve van Royer. Zowel de bakstenen toren (ooit omringd door een gracht zoals in Crupet) als de schuur dateren uit het begin van de 17de eeuw, je kan op een gevel het jaartal 1614 in muurankers zien. Andere gebouwen van deze hoeve zijn jonger. Hoeve Royer heeft er in zijn 400-jarige geschiedenis wellicht nog nooit zo piekfijn bijgelegen dan in de 21ste eeuw, het biedt zelfs een wat overgerestaureerde aanblik. Naast de pastorie uit 1760 zie je de oude 17de eeuwse hoeve Douxflamme, gebouwd rond een 13de eeuwse donjon. De bijhorende schuur is 18de eeuws.
> Verder passeer je langs GR575/576 ook nog een 18de eeuws kasteel in Mozet, gegroeid uit een middeleeuwse versterking en kasteelboerderij. Tijdens de Franse Revolutie deed het dienst als hospitaal, sanatorium tijdens WO I en in 1963 werd het aangekocht door de Katholieke Gidsen om er een ontmoetingscentrum en slaapzalen in te richten. Ook nu nog kan je er voor een lage prijs overnachten.
> De keuze van Mozet op de lijst van mooiste Waalse dorpen is ook te begrijpen als je de aantrekkelijke landschappelijke omgeving van Mozet bekijkt: De nabijgelegen vallei van de Samson, en de rollende heuvels met vierkantshoeven, zoals die van Basseille, waar we eerder langs kwamen.

Fête de mai - Land Art
> Dit werk werd gerealiseerd in mei 2013 door de Eric Hagelstein uit Welkenraedt. Het stelt de wel erg uitgerekte ruggengraat voor van een plesiosaurus, een zeereptiel uit de Jura-periode. Eric Hagelstein realiseerde in 2012 al zo'n werk in het arboretum van Mefferscheid (Baelen).
> 'La fête de mai' is een kunstproject waarbij kunst en natuur worden bij elkaar gebracht en waarbij ook de lokale bevolking en kleinschalig toerisme worden betrokken. Ieder jaar worden een aantal (soms monumentale) projecten van Belgische en internationale kunstenaars geselecteerd en uitgevoerd op het grondgebied van de gemeenten Assesse en Gesves. In de maand mei worden daar allerlei feestelijke en recreatieve aktiviteiten aan gekoppeld.
> Gestart in 2001 zijn er zo inmiddels al tientallen kunstwerken in het landschap geplaatst. Lokale wandelingen uitgewerkt door het kunstcollectief 'Fête de Mai'. Niet alle kunstwerken zijn nog aanwezig omwille van vergankelijkheid van natuurlijke materialen of om andere reden. Sommige worden gerestaureerd, anderen verdwijnen gewoon maar er komen elk jaar ook nieuwe bij.
> Rond 2006 kwam de organisatie zwaar in de problemen. De vzw die het jaarlijkse gebeuren organiseert, raakte verscheurd in 2 clans en bovendien hadden schulden zich inmiddels opgestapeld. Vanaf 2006 tot 2010 is het Fête de Mai dan meegesleurd in een reeks processen tussen belanghebbenden. Verwacht werd dat de vzw zou worden failliet verklaard maar dat is niet gebeurd. Vrijwilligers die de mooie projecten niet wilden later verloren gaan hebben in de voorbije jaren een soort 'light-versie' georganiseerd onder de naam 'Murmures en mai'. De moeilijkheden lijken inmiddels overwonnen, la fête de mai kende een doorstart en er komen weer kunstwerken bij. Het project kan overleven op voorwaarde dat er voldoende subsidie wordt gevonden. La Fête de Mai wordt ook gezien als een publiekstrekker voor een cluster van gemeenten (Assesse, Ohey, Gesves) zonder grote toeristische attrakties. Vanaf 2011 is Fête de Mai weer helemaal terug.
> Langs GRP 575 passeren we nog een aantal kunstwerken. De plesiosaurus is één van de meest opvallende, er zijn er nog langs deze etappe en als dit soort kunst je interesseert moet je zeker ook over de GR-verbindingsroute wandelen tussen Mozet en Porcheresse. Wil je nog meer werken al wandelend ontdekken raadpleeg dan de wandelingen op hun website. La Fête de Mai. Sinds 2016 zette ook het Maison du Tourisme Condroz - Famenne zijn schouders onder het project. Dat resulteerde in een 144 km lange, bewegwijzerde wandelroute, Les Sentiers d'Art. Volledig wandelverslag op Trekkings.be .

> Sinds 2013 loopt GRP 575 via een ander traject naar Goyet. Vroeger ging het gewoon vrij rechtstreeks over asfaltwegen naar Goyet, nu is de afstand iets langer maar het traject is gevarieerder en mooier.
> In het centrum van Mozet takt naar rechts dus de variant naar Gesves en Porcheresse af en staat ook nog eens de verbinding naar Jambes/Namur aangeduid. Die nemen we dus niet.

> We vervolgen onze tocht over de hoofdroute nog steeds rechtdoor en stijgend, met de kerk aan de rechterzijde. Wat hogerop links aanhouden en 100 meter verder nogmaals links (Rue du Pieltain). Verderop laten we de Rue du Fabrique rechts liggen en nog 100 meter verder links een hekje door en over een betonnen wandelpaadje. We komen langs een speelzone met een paar rustbanken in het groen. Op het padenkruispunt 20 meter rechtdoor om ter hoogte van de voetbalgoal op een V-splitsing de linkse tak te nemen. Dit eveneens gebetonneerd paadje loopt rechtdoor uit op een asfaltweg. Op de T-kruising gaan we rechts en op het volgende kruispunt kiezen we ronduit rechtdoor voor het bos, nog steeds stijgend.

> Dit bospad kan wat modderig zijn en loopt uit in een grassige veldweg zonder van richting te veranderen. Op een steenslagweg gaan we naar rechts op een vierkantshoeve af, de Ferme du Bois Wiame. Tegenwoordig is het bedrijf Land'Ventures er gevestigd. Bedrijven of groepen kunnen er paintballen of aan 'teambuilding' doen.

> Aan het einde van de grote weide gekomen, gaan we door een draaihekje en vervolgen we over een duidelijk maar mogelijk wat overgroeid pad langs een stukje bos. We bereiken een stenige veldweg die we naar rechts nemen. De Samsonvallei ligt nu aan onze linkerzijde. We gaan nu wat dalen maar na een goeie 150 meter in het bos wacht alweer een korte stijging, de GR kiest daar op een V-splitsing voor de rechtertak. Nog 100 meter verder kiezen we op een volgende V-splitsing voor de linkertak.

> We lopen wat op en af door het bos. Het pad was nogal kapot door boskap. Over een aangenaam pad langs de bosrand gaan we dan uiteindelijk steeds sneller dalen naar Goyet toe. Rechtsvoor een zicht over de torens van het kasteel van Goyet.
> Bij een citerne en een mooi kalksteenhuis komen we op asfalt. Nog even scherp verder dalen om in het centrum van Goyet uit te komen. Hier links tot bij de Samson en de weg N942. De brug over en links om na 50 meter rechts een stijgende weg te nemen. In Goyet doken we even het terras op van café 'Le petit pont', voor 'een Ciney'.

> Hoewel er duidelijk een bord 'propriété privé' staat, is dit een openbaar pad. We lopen langs de ingang van de hoeve en vervolgen onder een linde in dezelfde richting over een graspad en rechtdoor in een weide. Volg de rand van de weide met de prikkeldraad aan de rechterkant. De mannen in kaki-kledij die je mogelijk ziet, zijn geen militairen maar deelnemers aan het paintball-spel!
> Voor jou doemen mooie zichten op over de vallei van de Samson en kort daarna beginnen we te dalen.

> In Groynne is het haast een verplichte stop om even het ouwerwetse dorpscafé binnen te lopen. Bij Suzanne komt de Jupiler uit het flesje, er hoeft zelfs geen glas bij, dan moet de bejaarde dame niet afwassen. Sympathieke sfeer hier, de Jukebox heeft de muzikale strijd al lang opgegeven. Update 7/2/2018: Waardin Suzanne overleed in december 2018 op 92-jarige leeftijd.
> Vanuit Groynne loopt GRP 575 hoofdzakelijk over een veldweg. Bij de eerste huizen van Andenne verder afdalen naar het kerkhof dat je wat lager ziet liggen. In wijzerzin rond dit kerkhof, verder afdalen en rechts naar de kapittelkerk van Andenne.

Prehistorische grotten van Goyet
> Goyet is bekend voor zijn grotten die zijn uitgeschuurd in het kalksteenmassief. Ze liggen niet langs het GRP 575-traject. Volg bij café 'Le petit pont' de N942 naar rechts over 600 meter, tot je op een kruispunt komt. De toegang tot de grotten ligt in de onmiddellijke omgeving. De druipsteenformaties zijn niet zo spectaculair dan bvb in Han of Rochefort. De klemtoon bij een bezoek ligt hier eerder op de gangenstelsels en spelonken als plaats van prehistorische bewoning door mensen en dieren. Een bezoek, enkel geleid, duurt een goed uur, je checkt best vooraf de openingsuren. Website. Terug bovengronds is het ook de moeite om het beschermde kalksteenmassief in de omgeving van het kruispunt even te bekijken.

> GRP 575 klimt de vallei van de Samson weer uit. Links van ons traject ligt in de verte het Bois de Mâle Plume. Een groot deel van dat bos is eigendom van de industriële groep Solvay die het hele gebied van 90 hectaren wil vernietigen om er een reusachtige steengroeve van te maken, ontgonnen door de Hollandse betonboer Van Nieuwpoort. Dat idee zette veel kwaad bloed bij de inwoners van de omliggende dorpen. De aktiegroep Mâle Plume is nog steeds in het verweer tegen de verwoesting die de streek definitief zou veranderen.

> Op het plateau komen we bij de ingang van het Bois Miler, we lopen nog eens voor langere tijd door bos. GRP 575 kan met speciale toestemming dit bos doorkruisen. Op de GR-wandelpaden in het Bois Miler staat 'OK GR'.
> Aan de andere kant van het bos, na 2 km, loop je door velden naar het lager gelegen dorp Strud. Onderlangs de kerk passeren we kort daarna ook langs het kasteel van Strud.
> GRP 575 verandert nogal wat van wegen, buurtpaden en graspaden hier om 3 kilometer verder het gehucht Sur Bruyère binnen te lopen. Onderweg naar Groyinne passeer je een vijver die er door de late herfstkleuren schitterend bij ligt.

> Te bezoeken in Andenne zijn uiteraard de kapittelkerk van Sinte-Begga en de kerkschat. Oude gebouwen omringen de kerk. Je vindt hier ook de bron van Sinte-Begga. De locatie van het klooster werd bepaald door de aanwezigheid van deze bron. 15 eeuwen later stroomt er nog steeds lekker fris water uit.
> Het hart van de stad Andenne ligt rond de 'Place des tilleuls' ('Lindenplaats') met het stadhuis uit eind 19de eeuw. Verder heeft Andenne nog een keramiekmuseum en een aantal oude fonteinen.

> Het klooster van Sint-Begga werd dus gebouwd op een vrij strategische plaats, daar waar de secundaire weg, die dit stuk Condroz ontsloot, de Maas over stak. We kunnen echter nog veel verder terug in de tijd gaan. Er zijn tal van bewijzen dat er al duizenden jaren bewoning is in en rond de Maasvallei, met als bekendste voorbeeld de vondst van neanderthalerresten te Spy (GR 126). Ook tijdens deze etappe zullen we op sporen stoten die duizenden jaren oud zijn, zoals in Haillot (menhir) en St-Mort met zijn raadselachtige steen.

> Het klooster van Andenne wordt aanvankelijk bevolkt en geleid door religieuzen die uit de abdij van Nijvel afkomstig zijn (gesticht door haar zuster Gertrudis), zowel mannen als vrouwen. Sint-Begga liet ook sporen achter langs andere lange paden, zoals in Chèvremont (GR 573 en Tour de Chaudfontaine) en in het Franse Maasgebied te Mont-devant-Sassey (Chemin du Roi Dagobert). Eeuwenlang heeft het klooster een sterke invloed op het leven in Andenne, tot eind 18de eeuw het klooster wordt opgeheven in de nasleep van de Franse Revolutie. De huidige kerk met zijn fotogenieke toren werd opgetrokken rond 1770, in een periode van grote rijkdom van de kloosters overal.
> Een ander belangrijk nieuwsfeit uit de middeleeuwen is de uitbraak van de oorlog om een koe hier in Andenne rond 1272 (zie details op de volgende etappepagina). Over de eeuwen heen komt de stad door haar strategische ligging vaak in de vuurlijn van oorlogen en plunderingen. In 1914 gaan de Duitsers bijzonder triest te werk in Andenne. De Belgen hebben net daarvoor de brug over de Maas opgeblazen om de Duitse opmars te saboteren. De Duitsers wraken dat op de burgers van Andenne, honderden worden vermoord, huizen worden geplunderd en in brand gestoken. In 1940 wordt de (nieuwe) brug nogmaals opgeblazen door het Belgische leger.

Andenne
> Andenne is met zo'n 25.000 inwoners de belangrijkste gemeente langs de Maas tussen Huy en Namen. De stad Andenne zelf telt er daarvan zo'n 9000 en ligt ten zuiden van de Maas. De verstedelijking spreidt zich echter over de Maas heen, aan de noordzijde van Andenne ligt het uitgestrekte Seilles, met ondermeer het treinstation.
> Historisch laat men de geschiedenis van Andenne meestal beginnen in 692, met de bouw van een klooster in opdracht van Sint-Begga (dochter van Pepijn van Landen). Andenne / Seilles moet wellicht al eeuwen langer een nederzetting van betekenis zijn geweest. Over de Maas lag in de Romeinse tijd immers al een brug. Daarover liep een secundaire heerweg (diverticulum) in N-Z richting. Die weg verbond mogelijk de kruising van heirwegen bij Taviet (langs GRP 575) met de heirweg Bavay - Tongeren (ten noorden van de Maasvallei).