Overzichtskaart VIP
Startpagina > Wandelen > Voettocht in Pajottenland
28. Galmaarden & Sint-Paulus
Langs spoorlijn 123
Treinstation Galmaarden
De VIP volg een leuk parcours richting watermolen
Kerk Galmaarden in 2007
Gemelingenmolen
Kerk Galmaarden in 2007
Kerk Galmaarden in 2008
Youtube amateurfilmpje van de brand
(let vooral niet op de onnozele commentaar)
Baljuwhuis Galmaarden
Onderweg naar Galmaarden Sint-Paulus
Vaandel van de Paulusprocessie
'Geplogenheden' tijdens Pauweldag op het erf van de Pauwelhoeve
Voorlezen van de pauwelkeure
Pauwelbroodjes
De koezen (nar) is vast lid van
de kleine pauwelbende
Elke apostel van de pauwelbende knielt op de dorpel om door de eigenaars van de pauwelhoeve te worden bestrooid, waarna de jeneverdronk volgt.
De pauwel op zijn witte schimmel, beide in vol ornaat. De pauwel heeft zijn strooikleed aan en de pauwelhoed met koningspluim. Het paard heeft gevlochten teugels, bloemen en eveneens een tricolore pluim.
In zijn schoot draagt de pauwel de uit te strooien broodjes. Dit is de pauwel uit 2008, Kenny Hutsebaut.
Sint-Pauluskapel
Vanop de Noremansberg een zicht naar de Congoberg, waarover we pas over 7 km zullen wandelen
Hof Tasseniers - 17de/18de eeuwse hoeve
Voettocht in Pajottenland loot in het spoor van het Stiltepad
Hof van Lumen
Raspaillebos begin mei: Zeeën van daslook
Onderweg naar de Noremansberg
Pauwelbeeld bij de Pauwelhoeve.
Een werk dat kunstenaar
Lieven d'Haeze maakte in 2000.
Sint-Pauluskapel
> Aan de volgende overweg gaat de VIP weer de sporen over, maar ook hier moet het traject worden aangepast, want de volgende overweg, die officieel ook door de VIP wordt gebruikt, bestaat niet meer! In principe kan je bij die volgende overgang wel de sporen over maar dat is dus illegaal. Schrap dus in je gids het stukje tekst over 'de Steenberg' en blijf beter langs de noordkant van de sporen waar je de parallelle weg langs de sporen volgt.
> Ondertussen krijg ik even een stevige regenbui over me heen. Op de Vianebaan kort naar links om dadelijk weer de tekens van de VIP op te pikken en naar rechts definitief weg te wandelen van spoorlijn 123. In een bocht van deze weg niet meedraaien maar rechtdoor volgen over een grasweg.
> De volgende kilometer wandel je weer over een schitterend VIP-traject. Het graswegje draait tussen de weiden door naar Galmaarden toe. Het pad is de éne keer met knotwilgen afgezoomd, dan weer met populieren. Links van het pad komen de gebouwen van de Gemelingenmolen (ook Driscartmolen genoemd) in zicht. Korter bij de molen neemt de VIP links een andere veldweg die gelijk bij de molen uitkomt.
> Wandel dus vlak voor de spoorweg naar links. Voorbij een paar huizen langs het spoor wordt de weg weer even grassig tot je een volgende bewaakte overweg bereikt. Rechts hier om zo dadelijk bij het station van Galmaarden te komen.
> Even opletten nu als we verder tussen Tollembeek en Galmaarden wandelen. Waar de wandelgids van de VIP en de padmarkering ons over de spoorlijn Geraardsbergen - Edingen wil leiden blijven we voorlopig beter langs de zuidelijke kant van de spoorlijn.
> Alles heeft te maken met enkele overwegen die rond 2006 zijn afgeschaft en die het volgen van het oorspronkelijk traject bemoeilijken en eigenlijk illegaal maken. Hieronder de huidige situatie en een voorgesteld alternatief dat iets korter is. De markering van de VIP is dus niet aangepast geweest.
> De VIP loopt over het molenerf om dan over de Watermolenstraat rechts naar het centrum van Galmaarden te lopen. Links de Bergstraat in aan een school om zo de kerk van Galmaarden te bereiken.
> Behalve de kerk is er vlakbij het plein nog een interessant gebouw om even te bekijken: Het baljuwhuis.
> Rond de marktplaats van Galmaarden zijn een rist horecagelegenheden en winkels geschaard, inclusief een supermarkt. De VIP neemt even voorbij de supermarkt op het grote plein een onopvallend steegje naar links. Aan het einde van 'de tunnel' naar rechts tot je weer op het 'Marktplein' komt, hier versmalt tot een brede betonweg. Links en verderop aan de gemeenteschool rechts een pad volgen langs de sportlokalen van de school. Bij een volgende asfaltweg links.
> Een heel tijdje volg je deze weg, voor jou ligt een sterker heuvelend landschap, getopt met bos. De Noremansberg en Bosberg doemen op, ze vormen een groene scheiding tussen Mark- en Dendervallei.
> De rustige asfaltweg daalt voorbij een kerkhof, stijgt weer en bij het einde van een boomgaard ga je links een veldweg op. Deze veldweg, die wat hol is, komt uit op de redelijk drukke weg tussen Geraardsbergen en Galmaarden. Rechts hier over een paar honderd meter om dan rechts de Paulusstraat in te slaan. Een tijdje en wat bochten later kom je bij de in de regio bekende Pauluskapel, waar jaarlijks één van de meest traditionele Vlaamse volksfeesten plaats vindt.
> We zijn nu 140 km ver over Voettocht in Pajottenland.
> De VIP blijft de Paulusstraat volgen, ook als deze op een V-splitsing een grote bocht naar rechts maakt. We gaan stijgen en de Paulusstraat is niet langer geasfalteerd. Langs een eenzaam gelegen boerenwoning stijgen we ietsje steiler de de Noremansberg op. Achteruitkijkend heb je een prachtig panoramisch zicht over de Markvallei.
> Boven op de berg wandel je even door bos. Een groot stuk van het bebost deel van de berg lijkt hier echter privébezit, waarvan de eigenaar in een dikke verstopte villa woont. De VIP loopt op een V-splitsing rechts over een veldweg richting een rode antenne. Voor het einde van de afgevlakte bergtop ga je dan rechts.
> De VIP draait dus rechts de Bruinsbroekstraat op om een lange afdaling in te zetten. We volgen deze Bruinsbroekstraat zowat 2 km! De aanvankelijk onverharde weg loopt langs een klein natuurgebied van Natuurpunt om wat lager over te gaan in beton. Op de linkerkant passeer je het voormalig café 'Bij Wisken'.
> Een hele tijd daal je zo verder over de betonweg, langs redelijk dichte bebouwing. Als je uiteindelijk aan de bocht van een bredere betonbaan komt, de Hoogstraat, volg je rechtdoor om dan 300 meter verder links een asfaltje te nemen. Het is een wegje dat slingert door een landschap dat er alleen maar mooier op wordt als je naar de prachtige voormalige hoeve 'Hof Tasseniers' wandelt.
> Bij de toegangsweg naar de hoeve rechts, tot een volgende hoeve waar je uiterst links een graspad volgt. Als dit ophoudt loop je gewoon rechtdoor over een regelmatig omgeploegd veld tot bij een rij wilgen. We lopen hier tesamen met het Stiltepad. Hier vertrekt één van de allermooiste paadjes op de VIP: Tussen wilgen slingert een smal paadje tot een beek.
> Omhoog en rechtdoor tot een witgekalkte hoeve op een T-kruispunt, het Hof van Lumen. De VIP loopt hier ook nog steeds samen met één van de 4 stiltepaden. Ook de Vlaanderen Fietsroute komt er bij. Rechts ligt de grote Sint-Leonarduskapel, maar de VIP gaat links tot aan een calvariekruis.
> Eigenlijk zijn we hier in het gehucht Sint-Leonardus weer even in een uithoek van het dorp Tollembeek terecht gekomen. Voettocht in Pajottenland zal weer de velden in trekken en komt op het grondgebied van een ander Galmaards dorp, Vollezele.
> Voor we Vollezele bereiken zullen we echter eerst nog de Congoberg over moeten...
> Aan het kleine stationsplein van Galmaarden vind je verder ook 2 cafés. De VIP gaat nog voor de cafés linksaf het plein over om dan een wegje te nemen dat na een korte dubbele bocht op een veldwegje langs enkele knotwilgen loopt. Vervolgens lopen we over gras in open veld. Als je op een T komt links (geen markering mogelijk) op een veldweg die na een bocht weer bij de spoorweg komt. Rechts hier over een veldweg langs de sporen.
Spoorstation Galmaarden
> Het treinstation van Galmaarden laat ons weer even stilstaan bij de moedige fossemannen, die van hieruit pendelden naar de Borinage om er in harde omstandigheden koolsteen op te delven. Het oude station werd in 1999 afgebroken en vervangen door de huidige constructie van glas en metaal. Jammer, maar in 2012 sloot de NMBS dit originele station alweer.
> Mooi gebouw dat modern oogt en tegelijk refereert naar het verleden van de pendelaars-mijnwerkers. De ingang wordt geflankeerd door metalen geraamten die 2 schachtbokken symboliseren. Voor het station een kolenwagen en een monument ter ere van de mijnwerker. In feite staat het standbeeld 'De Mijnwerker' hier al sinds 1991. Het is een beeld van Luc Van Ruysevelt uit Oudenaken. De nieuwe stationsomgeving werd daarna rond dit thema verder uitgewerkt.
> Tot 2018 kon je ook de wachtzaal inwandelen om te kijken naar vitrinekasten waarin foto's en voorwerpen over de fossemannen werden tentoongesteld. Dit mini-museum bestaat echter niet meer.
Baljuwhuis
> Hier klopt het hart van cultureel Galmaarden. Behalve het provinciaal trefcentrum is er ook de bibliotheek gevestigd en vind je er de belangrijkste toeristische dienst van zuid-Pajottenland, VVV Markvallei.
> In de middeleeuwen werd de streek van Galmaarden van hieruit bestuurd door de baljuw, landgezant van de Henegouwse graven. Na de Franse Revolutie, die de macht van de landadel sterk inperkte, deden de gebouwen dienst als boerderij en brouwerij. Vanaf 1977 heeft de provincie Brabant het baljuwhuis uitgebouwd tot provinciaal trefcentrum. Achter de gebouwen ligt een tuin van 5 ha.
> Ook nu nog is de molen in privé-bezit maar het charmeert de eigenaars dat je hier als wandelaar tussen de molengebouwen door over de Mark kan passeren. Het geheel is een laatste maal mooi gerestaureerd in 2003. Het overdekte rad van de korenmolen is nog aanwezig en kan in bedrijf worden gesteld. Er werd hier tevens een moderne stuw op de Mark aangebracht om het hoogteverschil van 1,5 meter te reguleren.
> De molen is privébezit, maar de doorgang is in principe overdag open.
Sint-Pauluskapel
> Deze kapel dateert uit de 16de eeuw en is wellicht een vervanging van een veel ouder schrijn. Het bakstenen gebouw met schaliedak en zandstenen deuromlijsting werd de laatste maal grondig gerestaureerd in 2000. Daarbij werden in de kapel 3 skeletten opgegraven. Binnen zie je waardevol houtsnijwerk (communiebank, preekstoel). Naast de kapel ligt de Sint-Paulusbron, die miraculeus water produceert 'tegen den brand op d'ogen'. Bij de bron staat ook een kruis met daarop het jaartal 1726. De boerderij die naast de kapel ligt is ook al erg oud. In de boogomlijsting van de deur zie je '1767' staan. Ieder jaar is deze bedevaartskapel het toneel van één van de kleurrijkste, oudste vieringen van heel het Pajottenland.
Bosberg en Raspaljebos (buiten VIP)
> Kort bij deze afslag, op 300 meter links, ligt de Bosberg en een camping-café bij het Raspaljebos. De Bosberg ligt op de grens van de provincies Vlaams-Brabant (Galmaarden) en Oost-Vlaanderen (Geraardsbergen). De Bosberg hoort tot het parcours van de Ronde van Vlaanderen voor beroepsrenners. Vooral renner Edwig van Hooydonck schitterde hier toen hij zowel in 1989 als 1991 op de Bosberg een ontsnapping kon forceren die hem uiteindelijk de zege opleverde.
> Het Raspaljebos biedt meer prachtige wandelmogelijkheden als eind april het bos paars kleurt van de boshyacinten (vooral het westelijke deel) en begin mei wit van de daslook (vooral het oostelijke deel). Het Raspaljebos behoort echter niet meer tot het Pajottenland, we passeren er dus niet.
Stiltepad
> Het Stiltegebied Dender-Mark was een pilootproject van de Vlaamse overheid en dus het eerste stiltegebied in Vlaanderen. Het ligt gespreid over het grondgebied van Ninove, Geraardsbergen en Galmaarden.
> Helemaal stil is het nooit maar natuurlijke geluiden moeten overheersen in zo'n gebied, zoals het ruisen van wind in de bomen of vogelgefluit. Geluiden van een boer die zijn veld omploegt met de tractor of hier en daar een auto zijn echter niet helemaal weg te cijferen.
> In het stiltegebied Dender-Mark werden vier wandelingen uitgewerkt die zijn bewegwijzerd met zeshoekige bordjes. Een wandelkaart werd gepubliceerd door de provincie Oost-Vlaanderen, deze is ook te verkrijgen bij de VVV Markvallei te Galmaarden.
Sint-Leonarduskapel

Op een 50 meter van ons wandeltraject ligt de oude St Leonarduskapel. Ze werd gebouwd in 1761.
> Sint-Leonardus behoort tesamen met Sint-Paulus en Sint-Martinus tot de populairste heiligen in het Pajottenland en eigenlijk in heel Brabant. Als patroonheilige van ondermeer boeren en hun boerderijen en veestapel is dat niet echt verrassend. Bovendien wordt hij ook aanbeden voor een aantal ziekten en kwalen, zoals verlamming en blindheid.
> Traditioneel vindt is er hier op Paasmaandag een bedevaart plaats. Het vaandel dat wordt meegedragen kan je binnenin zien.
Sint-Pieterskerk Galmaarden
> Merkwaardig is dat deze kerk oost-west is georiënteerd. Bij bijna alle christelijke kerken vindt je de toren aan de westzijde en het koor aan de oostzijde, in Galmaarden is dat net andersom.
> De bouwperiode van de Galmaardse kerk is duidelijk op te delen in enkele periodes. Het onderste deel van de toren is het oudste, 13-14de eeuw en het verhoogde deel van de toren werd in de 16de-17de eeuw gebouwd. Het huidige kerkschip dan weer werd opgetrokken in classicistische stijl en is dus een stuk minder oud (eind 18de eeuw). Een laatste vergroting van het schip volgde begin 20ste eeuw. Het interieur dateert vnl uit de 16de tot 18de eeuw. Helaas, daarvan schiet zo goed als niks meer over. In 2008 brandde de kerk van Galmaarden immers volledig uit en ging bijna alles onherroepelijk verloren. In 1995 onderging de kerk nog een volledige restauratie.
> Verslagenheid alom in Galmaarden: In de nacht van 11 op 12 mei 2008 werd de Sint-Pieterskerk zowat helemaal verteerd in een vuurzee. Enkel nog wat muren en zuilen en de sacristie stonden nog overeind als de zon weer opkwam.
> Die dagen was er net Pinksterkermis op het kerkplein. Getuigen hoorden 's nachts dat foorkramers wat vuurpijlen hadden afgeschoten. Vermoedelijk is er één daarvan in de kerk geraakt, mogelijk via de galmgaten in de toren. Enkele foorkramers werden opgepakt maar snel weer vrij gelaten.
> Beantwoording van noodoproepen vanuit hulpdiensten en brandweer is een oud zeer in het zuidelijk deel van het Pajottenland. Er gaat vaak nogal wat tijd verloren en de communicatie met (Franstalige) hulpdiensten uit Edingen is al meermaals een pijnpunt gebleken. Hoewel moet worden gezegd dat in het geval van de Galmaardse kerkbrand de brandweer uit het Henegouwse Edingen er wel snel bij was om te blussen, terwijl die van het Oost-Vlaamse Geraardsbergen er eerst had moeten zijn.
> In 2009 kreeg de kerk zowel voor de toren als voor het schip een nooddak, kwestie van verder verval tegen te gaan.
> De kerkfabriek wou de kerk en zeker de toren in de oorspronkelijke staat herstellen maar inmiddels zijn we al meer dan 10 jaar verder en ook in een landelijk dorp als Galmaarden zet de ontkerkelijking zich sterk door onder de bevolking. Het bisdoom besliste in 2014 om de kerk niet meer in gebruik te nemen. Door het ontbreken van een gebeds- en vieringsruimte in het centrum van Galmaarden, stierf deze parochie eigenlijk een stille dood. Halfweg de jaren '00 werd het duidelijk dat de kerk niet meer als kerk zou heropenen. Inmiddels is het dossier over herbestemming naar andere functies voor het voormalige kerkgebouw nog steeds niet afgerond, laat staan gerealiseerd. Volgens de laatste plannen zou de bibliotheek er in worden ondergebracht en komt er een overdekte ruimte voor polyvalent gebruik.
Gemelingenmolen
> De Gemelingenmolen of molen 'Driscart' is één van de vele molens die op de Mark zijn gelegen. De Mark zelf is hier al een stuk breder dan toen we ze 20 kilometer eerder overstaken op de grens met Henegouwen. Niet enkel het hele molencomplex is beschermd als monument, ook de omgeving is terecht beschermd als dorpszicht.
> Al zeker sinds midden 15de eeuw is hier een watermolen. De huidige gebouwen dateren hoofdzakelijk uit de 18de en 19de eeuw. Eeuwenlang was er zowel een graanmolen als een olieslagmolen in bedrijf. De naam van 'Driscart-molen' verwijst naar de familie Driscart die tot 1970 enkele generaties lang het molencomplex uitbaatte. De olieslagmolen is al sinds 1930 stil gevallen, de graanmolen hield het vol tot 1969, waarna de familie Driscart het hele complex verkocht.
Pauwelviering Galmaarden

> De jaarlijkse Pauwelviering is één van de meest authentieke, oudste en origineelste vieringen in Vlaanderen! Het feest is misschien niet overbekend en lokt slechts enkele honderden kijkers maar dat lokale landelijke maakt het net zo boeiend. Geen pensenkermissen en commerciële toestanden, de Pauwelbende moet integendeel zelf op bedeltocht om de nodige fondsen voor de viering bij elkaar te schrapen. Dit is een echte oeroude volksviering met respect voor tradities of zoals ze dat in Galmaarden noemen, 'de geplogenheden'. Heb je de kans om het evenement tijdens je wandeltocht bij te wonen, mis het dan zeker niet. De Pauwelviering vindt ieder jaar plaats op 25 januari, de dag dat de apostel Paulus zich bekeerde. Als die dag niet op een zondag valt dan is het op de eerste zondag na 25 januari. Voor het interessantste deel van 'de geplogenheden' moet je zondagnamiddag op het erf van de Pauwelhoeve zijn in het Galmaardse gehucht St-Paulus, gevolgd door de broodjesworpen rond de de nabij gelegen Pauluskapel.
> Voor de ontstaansgeschiedenis van de Pauwelviering moeten we wellicht terug naar de 14de eeuw. Er zijn meerdere legendes die aan het ontstaan van de traditie gelinkt zijn. Galmaards heemkundige Michel Matthijs vindt een verklaring over de Pauwelviering, die afkomstig is uit een boek van 1843, als de meest aannemelijke legende waaruit dit stukje folklore is gegroeid. Alles begint bij de plundering van de nabijgelegen stad Geraardsbergen in 1382. Geraardsbergen koos toen, zeer tegen de zin van de graaf van Vlaanderen, Walter IV van Edingen, de kant van de opstandige stad Gent in hun machtsstrijd. Walter IV wraakte dit door Geraardsbergen plat te branden en vele inwoners te doden. De gevreesde ziekte pest verspreidde zich snel door de achtergebleven lijken, ook tot in Galmaarden. Op een dag verscheen over de velden een ridder in wit gewaad op een schimmelpaard. Hij deelde roggebroodjes uit onder de wanhopige bevolking te Galmaarden en als bij wonder verdween de ziekte. De magische ridder verdween weer even snel als hij gekomen was. Een herder meende in de ridder de apostel Paulus zelf te herkennen. Sindsdien vindt elk jaar een evocatie plaats die aan deze wonderlijke verschijning herinnert. Daarvoor wordt dus ieder jaar een Paulus gekozen, of zoals ze in Galmaarden zeggen, 'een Pauwel'. Het eten van de Pauwelbroodjes, die door hem worden verspreid, beschermen tegen ziekte van de mens en tegenspoed bij de oogsten.
> Dat de traditie van de Pauwelviering al zovele eeuwen heeft overleefd is wellicht te danken aan het diepe katholieke geloof dat zeker hier op het platteland altijd zeer sterk is geweest. Volgens heemkundige Matthijs kende de Pauwelviering in de jaren '60 een dip, een tijd waarin stijgende welvaart en minder interesse voor folklore het tijdsbeeld bepaalden. De Pauwelviering is ondertussen weer springlevend. Er zijn wel een paar kleinigheden aan toegevoegd, zoals de verkiezing van een kinderpauwel en het gooien van een gouden roggebroodje maar van de oude 'geplogenheden' wordt nog bijna alles gerespecteerd. Leuk is ook dat de Pauwelbende bestaat uit jonge mensen, waardoor de traditie telkens vers bloed krijgt ingepompt. In 2020 werd zo alweer de 638ste Pauwel gekozen!
De 'geplogenheden'.
> 'Weggeven' van de Pauwel: Op 1 december (feest van St Elooi) kiest het Pauwelcomité, Sint-Paulusgilde (of 'Koor') een Pauwel, hij zal de patroonheilige vertegenwoordigen. Ceremonieel wordt deze Pauwel 'weggegeven' door de eigenaar van de Pauwelhoeve (een oude 18de eeuwe vierkantshoeve in privé-bezit van Jan Coeck). De Pauwel moet ongehuwd zijn, van het mannelijk geslacht, afkomstig uit Galmaarden (bij voorkeur uit het gehucht Sint-Paulus zelf) en kan maar één keer Pauwel zijn. De Pauwel verzamelt een 'bende ' rond hem. Bij deze 'kiezing' moet de Pauwel zich presenteren met een voltallige Kleine Pauwelbende. Zo'n Kleine Pauwelbende bestaat uit 6 'apostels', de 'vaandrig' (vaandeldrager), een 'zakdrager' (beheert de financies), de 'koezen' (nar) en de Pauwel zelf. Als 25 januari op een zondag valt dan is er uitzonderlijk een Grote Pauwelbende. De Kleine Pauwelbende van 10 wordt dan uitgebreid tot 17, waaronder 12 'apostels' en ook een 'commandant' (zorgt voor orde en tucht). Hoewel de keuze voor een Kleine of Grote Pauwelbende tegenwoordig vooral afhangt van hoeveel 'apostels' de Pauwel rond zich kan scharen.
> Pauwelbroodjes: De eerste zaterdag van januari trekt de Pauwelbende 'met de sledde' naar de Heetveldemolen in Tollembeek om er hun rogge tot meel te laten vermalen voor de pauwelbroodjes. De volgende zaterdag nodigt de bende iedereen uit om mee pauwelbroodjes te rollen in hun lokaal in café Sint-Paulus. Ook schoolkinderen helpen mee. De broodjes hebben de grootte van een dikke knikker. Volgens de legende zijn de broodjes zo klein omdat vroeger op een bepaald moment niet meer kon worden voldaan aan de vraag, waardoor de broodjes kleiner werden gemaakt en rond gestrooid ('gezaaid').
> Pluiktochten: De Pauwelbende moet zelf zijn feest financieren. Traditioneel geeft de gemeente geen subsidies! Daarvoor gaan ze enkele malen op bedeltocht ('pluiken'). Eerst gaat de bende echter op biddende rondgang en brengt ze eer aan het 'paleken' in de Pauwelkapel (=beeld van Paulus, gestolen en vervangen in 1975). De bende gaat oa pluiken (en af en toe een pint drinken) aan het station te Galmaarden en in Geraardsbergen. Vooral de dag voor de viering wordt er nog intensief gepluikt. Op die dag verschijnt de nieuwe Pauwel voor het eerst ook in zijn feestkledij. De Pauwel krijgt ook voor 2 dagen de burgemeestersjerp omgegord om de pluiktocht kracht bij te zetten maar zelf bedelt de Pauwel niet. Terwijl de bende aan het pluiken is roepen ze: "Wa goeëmen da goe volk van Gallemoeërn geven? Wad eet da goe volk va Gallemoeërn verdinjt? PLOOJK!". De oorsprong van het woord 'pluiken' is interessant voer voor taalkundigen. Heemkundige Michel Matthijs heeft er volgende mogelijke verklaringen voor:
1/ Een wachtwoord.
2/ Een vervorming van 'belook' of 'beloning'.
3/ Ritueel woord om vruchtbare velden af te smeken (cfr 'pluk')
> Pauweldag: Een van oorsprong christelijk feest begint op de hoogdag natuurlijk met een misviering. Tijdens de mis in de Pauluskapel zondagmorgen worden ook de Pauwelbroodjes gezegend. Nadien nodigt de Pauwel uit voor een receptie en Pauwelmaal. Rond 14 u begint het hoogtepunt van de feestelijkheden. In een korte optocht, waarbij ook trekpaarden en fanfares mee opstappen, gaat het richting Pauwelhoeve aan de Geraardsbergestraat. Voor de geklasseerde 18de eeuwse hoeve staat een Pauwelmonument, gemaakt door beeldhouwer Lieven d'Haese en hier geplaatst in 2000. Op het erf van de Pauwelhoeve start dan een heel lijstje 'geplogenheden'. De Pauwel arriveert in vol ornaat op zijn witte paard: Een wit kleed met gouden banden. Hij draagt een hoed met daarop een pluim in de Belgische kleuren, ook zijn paard heeft zo'n pluim. De Pauwel moet zelf zorgen voor zijn kledij, hoewel moet worden gezegd dat achter de schermen er steeds enkele 'wijzen' klaar staan om de Pauwelbende te adviseren bij het volgen en respecteren van de tradities. Vanop zijn paard heet de Pauwel de bevolking welkom op het erf van de Pauwelhoeve. Hij leest de Pauwelkeure voor, het aloude Pauwellied wordt gezongen, het guldenboek van de gemeente getekend en iedereen wordt een glaasje jenever aangeboden om wat op te warmen op de koude winterdag. De 'koezen' (nar) vermaakt ondertussen de wachtende menigte. Vervolgens vindt de meelbestrooiing plaats, waarbij de 'apostels' op de deurdorpel knielen. Het zijn de eigenaars van de Pauwelhoeve zelf die de hoofden van de 'apostels' gul met meel bestrooien. Dan vindt de eerste broodjesworp plaats. De 'apostels' leiden de Pauwel op zijn paard in draf over het erf waarbij de Pauwel vanuit een zak de gelukbrengende broodjes kwistig uitstrooit over de bevolking.
> Den borre: Na dit eerste deel van 'geplogenheden' is het tijd om het paard van de Pauwel te laven. Apostelen en paard trekken naar de de Raspaljebron, gelegen aan de rand van het Raspaillebos. Na de drenking gaat het in draf richting Pauwelkapel voor het hoogtepunt van de viering.
> Broodjeszaaiing: Bij de Pauwelkapel aangekomen, leest de Pauwel het tweede deel uit de Pauwelkeure voor waarna nogmaals het Pauwellied wordt gezongen. Vervolgens draaft de Pauwel verscheidene malen rond de kapel waarbij hij kwistig broodjes uitzaait over de menigte. Tussen de broodjes zitten ook een bronzen, zilveren en gouden broodje waaraan een prijs is verbonden. De Pauwel geeft de burgemeestersjerp weer terug en er wordt nog druk nagefeest in de omliggende cafés. Het Pauwelfeest is doorspekt met nog een pak kleinere tradities, hierboven vermeld ik enkel de grote lijnen. Jaarlijks wordt ook een kinderpauwel gekozen.
VIP
205 km